“Adam en Eva vinden het fijn in de tuin die God gemaakt heeft. Er zijn veel bomen en ze hangen allemaal vol met fruit. Daar mogen ze lekker van eten.”

Het is goed als er boeken bestaan die de Bijbelse geschiedenissen aan onze kinderen willen doorgeven. Nog mooier is het als de auteur laat zien dat ze deze geschiedenissen serieus neemt en zo goed mogelijk, en tegelijk op een eenvoudige wijze, na probeert te vertellen. Zo ook het boekje van Marijke ten Cate. Ze vertelt in het boek God maakt de aarde op eenvoudige en heldere wijze over Genesis 1 tot en met 3. Voor diegene die daar niet mee bekend zijn: het gaat hier om de geschiedenissen van de schepping en de zondeval. Ten Cate begint bij het begin: “In het begin is er niets” en eindigt bij het feit dat Adam en Eva uit het paradijs worden gestuurd: “Zo stuurt God de mensen weg uit de mooie tuin. Adam en Eva moeten nu hard werken om voor elkaar te zorgen.” Tussenin worden de dagen in chronologische volgorde besproken, zien we Adam en Eva in het paradijs, zien we de zondeval en zien we het ter verantwoording roepen van Adam en Eva door God. Alles ingebed in de chronologie zoals de Schrift die ons geeft.

De bijbehorende platen zijn prachtig en aansprekend getekend. We zien bij de plaat van de eerste dag wel het licht uit een richting komen, maar er wordt in de tekst aangegeven dat de zon, de maan en de sterren pas op de vierde dag geschapen zijn. Dat is in overeenstemming met de Schrift. Op de vijfde dag zien we de vissen en de vogels op de plaat terwijl de plaat van de zesde dag de landdieren en de mens toont. Op de laatste plaat zien we Adam werken op zijn akker terwijl de zwangere Eva kleren maakt voor de baby.

Dit boek is een aanrader om aan kinderen voor te lezen. De kleuterleeftijd is daarvoor het meest geschikt schat ik zo in. Uit ervaring weet ik dat kinderen in deze leeftijd enthousiast zijn over het boekje. Het verhaal uit God maakt de aarde werd eerder ook uitgegeven in de Prentenbijbel.

Dit artikel is door de auteur in 2019 geschreven.

Deze bespreking is onderdeel van het project ‘Onderwijzen en opvoeden voor de toekomst – Leren over onze vroegste geschiedenis in 2022’. Dit project is onderdeel van het jaarplan ‘Fundamentum 2022’. Het boek is hier opgenomen in de lijst van gelezen kinder- en jeugdboeken.

“De vrouw liep vlug door en Bart en Alice keken elkaar aan. ‘We zijn verdwaald’, zei Alice, en ze barstte in tranen uit. ‘Niet huilen!’ zei Bart onhandig. Hij sloeg zijn arm om Alice heen. ‘Je zult zien dat we weer veilig thuiskomen’. ‘Maar we kunnen de ring niet teruggeven’, snikte Alice. ‘Die brengen we een andere keer wel terug’, troostte Bart. ‘Kom, laten we hier langs lopen en kijken of we ons hier wat van herinneren’. Nog snikkend begon Alice naast Bart verder te sjokken langs het trottoir.”

Het is prachtig om met kinderen door het bos of door een tuin te lopen. Kinderen genieten van de natuur en vragen honderduit over verschillende plant- en diersoorten. Dat is ook het geval in het kinderboek De geheime tuin van stichting Uit het Woord der Waarheid. Het boek is geschikt voor kinderen vanaf 8 jaar en gaat over een jongen (Bart) en een meisje (Alice) die samen een tuin ontdekken en daar goed voor zorgen. Ze beleven allerlei avonturen in de tuin en vinden ook een dure ring. Wanneer ze deze terugbrengen bij de eigenaar komen ze erachter dat de tuin plaats zal moeten maken voor een woonwijk. Gelukkig heeft de eigenares van de ring een alternatief.

Eleanor Watkins heeft een leuk kinderboek geschreven, waarin ook het Evangelie doorklinkt.¹ Ze heeft ook aandacht voor de scheppingsgeschiedenis in Genesis. Zo geeft de auteur aan dat God de wereld in zes dagen maakte en op de zevende dag rustte. Daarom doen wij dat ook: “We werken zes dagen en we hebben één speciale dag waarop we rusten, en aan God denken.” Voor de auteur is dat de zondag.² De auteur heeft ook nog aandacht voor de geschiedenis van de eerste mensen. Wanneer Alice naar de zondagsschool gaat wordt daar namelijk de geschiedenis van Adam en Eva verteld. Ik citeer:

“‘Grappig, hé’, zei hij, ‘hoe zo’n mooie grote plant met bloemen en bladeren kan groeien uit zo’n piepklein zaadje. Hoe zou dat komen? ‘Weet je dat niet?’ vroeg Alice. ‘God doet dat. Wij planten alleen maar de zaadjes en soms doen wij het niet, maar doen de vogels het. Maar God geeft de regen en de zon en maakt dat het kleine zaadje begint te groeien’. Bart keek nadenkend. ‘Ik heb eerder nooit echt geloofd dat er een God was’, zei hij. ‘Maar ik denk dat er iets moet zijn om de dingen te laten beginnen. Ik bedoel – de mensen hebben niet de hele wereld gemaakt, hé – alleen de huizen en fabrieken en dingen. Maar de mensen hebben niet de planten en de bomen en de bergen gemaakt, hé? ‘Nee, dat heeft God gedaan’, zei Alice, en ze begon Bart te vertellen hoe God de wereld had gemaakt en de eerste mensen, Adam en Eva. Barts ogen werden ronder en ronder toen hij luisterde. ‘Dat heb ik nooit eerder geweten’, zei hij eindelijk. ‘Mijn broer zegt dat God alleen maar iemand is uit een verhaaltje, maar als hij dat nog eens zegt, zal ik het hem vertellen dat het anders is’.”

Fijn dat de auteur oog heeft voor de schepping en de zondeval. De auteur bouwt zo mee aan een creationistisch wereldbeeld. Ze doet dit op een alledaags en er niet dik bovenop. Zoals kinderen dat zouden kunnen meemaken. Het boek is aan te raden voor kinderen vanaf acht jaar.

Deze bespreking is onderdeel van het project ‘Onderwijzen en opvoeden voor de toekomst – Leren over onze vroegste geschiedenis in 2022’. Dit project is onderdeel van het jaarplan ‘Fundamentum 2022’. Het boek is hier opgenomen in de lijst van gelezen kinder- en jeugdboeken.

“Plotseling verandert de toestand. Kees brengt zijn laatste wapen in de strijd. Het is het enige, wat hij nog kan doen. Bliksemsnel geeft hij de man een schop tegen de schenen. Oei, wat doet dat zeer! De greep op de schouder van Kees wordt even wat losser van de plotselinge pijn. Met één ruk is Kees vrij. Hij is zo ongeveer de vlugste jongen van de klas. De man probeert hem te grijpen, maar Kees duikt tussen twee mensen door die hém doorlaten, maar de achtervolger niet.”

De ‘Maarten Gunnink’-serie gaat over de familie Gunnink in de Tweede Wereldoorlog. De schrijver is M. Kanis en het eerste druk werd in 1991 uitgegeven door Uitgeverij De Banier. Van ‘Vuur over de stad’ (deel 5) verscheen in 2006 de tweede druk en in 2008 de derde druk. Er is dus veel vraag naar de boeken (geweest). In de serie beleven de jongens van Gunnink (Jasper, Douwe, Maarten en Wouter) allerlei avonturen. In dit deel lezen we over ‘belletje trekken’ bij de kruidenierszaak, waarbij de vlugge kruidenier Maarten te pakken krijgt en hem angstzweet bezorgd. Een bombardement op de stad Deventer waarbij de schoolkinderen moeten schuilen in het trappenhuis van de school. Bij dat bombardement wordt ook een bejaardenhuis geraakt. De Duitsers houden de brandweerlieden echter aan en sturen hen naar een voedselfabriek dat ook door de bommen is geraakt. Een grappig stukje in het boek is wanneer Duitse soldaten varkens bij een slachterij afleveren en waarbij een varken ontsnapt. De beer laat zich maar moeilijk grijpen, tot hilariteit van de toeschouwers. Opnieuw een spannend en aangrijpend deeltje van de serie.

Puimsteen

Helaas wordt er in dit deeltje niet verwezen naar onze vroegste geschiedenis. Wel komt er geologische en/of aardrijkskundige kennis in het boekje voor. Wanneer Maarten zijn vieze handen moet schoonmaken gebruikt hij daarvoor geen zeep, maar een stukje puimsteen. Ik citeer bladzijde 83:

“Met het puimsteen schuurt hij de bruine plekken weg. Leuk dingetje, die steen. Als je hem onder water duwt en loslaat komt hij met een vaart omhooggefloept. Want puimsteen is licht, het drijft op water. Vader heeft hem verteld dat puimsteen eingenlijk ‘lava’ heet. Vroeger is het gloeiend heet uit een vuurspuwende berg geslingerd of gedropen en toen langzaam afgekoeld en hard geworden. Dat zal best kloppen, vader heeft overal verstand van. Aan zo’n vader heb je nog eens wat.”

Een lezenswaardig boekje voor kinderen vanaf 10 jaar en ouder. Deze serie is ook leuk om achter elkaar voor te lezen aan een schoolklas.

Er zijn twee deeltjes in de ‘Maarten Gunnink’-serie waar wel aandacht wordt besteed aan onze vroegste geschiedenis. Namelijk in ‘Voor Joden verboden’ en ‘Verscholen vijand’. De besprekingen daarvan zijn resp. hier en hier te vinden.

Deze bespreking is onderdeel van het project ‘Onderwijzen en opvoeden voor de toekomst – Leren over onze vroegste geschiedenis in 2022’. Dit project is onderdeel van het jaarplan ‘Fundamentum 2022’. Het boek is hier opgenomen in de lijst van gelezen kinder- en jeugdboeken.

In 2016 verscheen er van Corien Oranje een boekje over de ark van Noach. Oranje is bekend van onder andere de serie Top Secret en het theïstisch evolutionistische kinderboek Het geheime logboek van topnerd Tycho.⁶ De tekeningen werden verzorgd door Marijke ten Cate. Corien Oranje schreef de tekst. Het boekje verscheen bij Uitgeverij Royal Jongbloed.

Het kinderboekje over de ark heeft de titel De boot op het land meegekregen. De geschiedenis begint met het geweld voor de zondvloed. “Er zijn geen goeie mensen meer. Er zijn alleen maar slechte. Ze zijn de Heer vergeten.” Gelukkig zien we ook Noach en zijn vrouw. Zij houden wel van elkaar en bovenal van God. Die God spreekt toch Noach: “Zeg Noach (…), Ik wil dat jij wat voor me doet. Hak bomen om, zaag planken, en bouw met je zoons een boot.” Volgens het kinderboekje moet de ark flink groot worden. De mensen die bij Noach in de buurt wonen lachen hem uit: wie bouwt er nu een ark op het land. Er wordt lang gedaan over de bouw van de ark: “wel meer dan honderd jaar”. Maar dan …eindelijk… is de ark klaar. De dieren gaan aan boord. “De aarde is veranderd in een grote oceaan” Na lange tijd aan boord blijft de ark vastzitten op een berg. Het water is gezakt en Noach laat een duif uit. De dieren kunnen naar buiten en Noach ziet de regenboog als teken van de liefde van God voor Noach.

De plaatjes in het boek zijn realistisch. De ark is een flink houten vaartuig in de vorm van een boot, met een deur aan de zijkant en een langwerpig venster bovenin. Er zijn géén patrijspoorten en we zien geen koppen van dieren boven de dekrand uitsteken. In de tekst wordt uitgegaan van het wereldwijde karakter van de zondvloed (de aarde is veranderd in een oceaan), er wordt lang aan de ark gewerkt en de zondvloed is een gevolg van de slechtheid van de mensheid. Fijn dat Marijke ten Cate en Corien Oranje verantwoordelijk zijn omgegaan met de Bijbeltekst. Daarnaast is de tekst van het boekje op rijm geschreven en dat maakt het boekje ook nog eens educatief en daarmee leerzaam voor de kleuter. In tegenstelling tot Het geheime logboek van topnerd Tycho kan ik dit boekje van Corien Oranje wel aanraden.

Corien Oranje heeft veel kinderboeken geschreven. Een ander boek waar ik positief over ben is ‘Marathon in de dierentuin’. De bespreking van dat boekje is hier te vinden.

Deze bespreking is onderdeel van het project ‘Onderwijzen en opvoeden voor de toekomst – Leren over onze vroegste geschiedenis in 2022’. In de komende maanden zal dit project verder uitgekristalliseerd worden. Een dergelijk opvoedings- en onderwijsproject zal ook onderdeel zijn van het jaarplan ‘Fundamentum 2022-2023’.

Voetnoten

Een stuk ruimtepuin dat op een fietsenhok belandt, zorgt op De Regenboogschool voor een zoektocht naar het ontstaan van het leven. Deze zoektocht, die het onderwerp is van Het geheime logboek van topnerd Tycho, zou kinderen moeten helpen met de spanning tussen wetenschappelijke inzichten en de Bijbel. Wat daarbij sneuvelt, is het Schriftgezag. Een kritische weging van het boek.

Het boek is goed geschreven, waardoor het lijkt alsof je zelf in de klas zit en meegaat in de zoektocht. Het boek kent daarnaast interessante wetenschappelijke feitjes en weetjes. Zo kun je zelfs als docent het boek gebruiken om er inspiratie uit op te doen voor excursies en werkvormen in de klas. Hoewel Corien Oranje goed kan schrijven, zijn er veel bezwaren te noemen tegen dit boek. Om te beginnen worden creationisten neergezet als ietwat simpele gelovigen. Nu is daar op zich niets mis mee, maar het doet geen recht aan de werkelijkheid. De personages die in het boek opgevoerd worden om de kinderen te laten inzien dat de evolutietheorie strookt met het christelijke geloof, zijn een professor, een aardrijkskundeleraar en een dominee. Degenen daarentegen die vasthouden aan een Bijbels standpunt van een zesdaagse schepping en een historische zondeval, zijn de ouders die niet gestudeerd hebben. Waarom komen er geen wetenschappers en dominees met een traditionele visie op de schepping in het verhaal voor?

Foutjes

Een ander punt is dat het boek wetenschappelijke foutjes bevat. Om een voorbeeld te noemen: de auteurs stellen dat het stuitbeen nergens goed voor is. Dit is onjuist. Het stuitje is nodig voor de bevestiging van verschillende spierdelen en daarmee onmisbaar voor het rechtop lopen. Ander voorbeeld: de Archaeopteryx, een fossiele vogel, zou de eerste vogel zijn die geleefd heeft. Maar er zijn veel oudere vogels gevonden. Of deze: volgens de auteurs zijn de dinosauriërs uitgestorven door een komeetinslag bij Mexico, zo’n 65 miljoen jaar geleden. Hier zijn ze zelfs zo zeker van dat het minstens zes keer genoemd wordt in het boek. Zelfs als je uitgaat van de naturalistische wetenschap is dit allerminst zeker, er zijn minstens tien hypothesen hoe de dinosauriërs zijn uitgestorven en de discussies daarover gaan er niet altijd zachtzinnig aan toe. De wetenschappelijke bezwaren tegen de evolutietheorie en het ontstaan van leven worden ook niet genoemd.

Twijfel

Het grootste probleem met het boek is dat kinderen aan het twijfelen gebracht worden als het gaat om het lezen van de Schrift. Volgens de auteurs is het wereldbeeld van de Schrift een platte aarde die op pilaren staat en vier hoeken heeft. Wat ze er niet bij vermelden, is dat het hier veelal om poëtische teksten gaat. Daarnaast blijkt uit een studie dat Israël vanuit een ervaringsbeeld sprak. Zo zeggen ook wij bijvoorbeeld dat we de zon in de zee zien zakken. Kinderen wordt hiermee geleerd dat de Schrift achterhaalde informatie bevat. Dit ondermijnt het Schriftgezag. In het boek wordt de Schrift als tijdgebonden beschouwd. Dat het dan lastig wordt om te beoordelen wat nog wel geldt en wat niet, wordt niet vermeld. Verwarrend!

Ook wordt de kinderen Genesis 1 en 2 afzonderlijk aangeboden, met de vraag: zoek de verschillen. Ze gaan daarbij voorbij aan het feit dat het boek Genesis een eenheid vormt. Het gaat niet om twee verhalen maar Genesis 1 gaat over de algemene schepping terwijl Genesis 2 inzoomt op de schepping van de mens en zijn plaatsing in de Hof van Eden. Het is funest voor het kinderlijke geloof om te vertellen dat de Schrift achterhaalde en foutieve informatie bevat. Zoals ds. P. Mulder onlangs zei: „We moeten onze kinderen niet leren kritisch te lezen, maar wel gehoorzaam.” Lezen van dit boek is dan ook sterk af te raden. Het ondermijnt het Schriftgezag en is eenzijdig in de omgang met de evolutietheorie. Misschien zou het goed zijn als er een tweede deel kwam waarin de evolutietheorie niet omarmd maar grotendeels verworpen wordt en waar geen Schriftkritiek maar Schriftgezág plaats krijgt.

Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen. Bron: Meerten, J.W. van, 2015, Funest voor het kinderlijke geloof, GezinsGids 68 (10): 118. Het publiceren van deze bespreking is onderdeel van het project ‘Onderwijzen en opvoeden voor de toekomst – Leren over onze vroegste geschiedenis in 2022’. In de komende maanden zal dit project verder uitgekristalliseerd worden. Een dergelijk opvoedings- en onderwijsproject zal ook onderdeel zijn van het jaarplan ‘Fundamentum 2022-2023’.

Kinderen op de basisschool zijn vaak helemaal weg van dinosauriërs. Soms weten ze moeilijke namen op te schrijven en uit te spreken. Helaas zijn de boeken en films vaak vanuit naturalistisch wereldbeeld geschreven. Daarom is het goed wanneer er neutraal of liever nog bijbelgetrouw materiaal op de markt komt. Deltas voldoet aan die behoefte door een dinovriendenboekje uit te geven.⁷

Naast dino’s zijn veel kinderen druk bezig met ‘vriendenboekjes’. ‘Wilt u in mijn vriendenboekje schrijven?’, hoor je dan als leerkracht. Voor kinderen die dino’s en vriendenboekjes zou willen combineren heeft Deltas iets moois bedacht: een dinovriendenboek. Het boekje is mooi opgemaakt en ieder invulgedeelte bevat een eigen dinosaurus. Na ongeveer een kwart worden ze herhaald. We zien Gigantosaurus, Edmontonia, Stegosaurus, Triceratops, Spinosaurus en Utahraptor. Een invulgedeelte bevat geen dino maar drie vliegende reptielen: Pterodactylus, Rhamphorhynchus en Anurognathus.

Een goed idee van Deltas om een dinovriendenboek uit te geven. Kinderen van christelijke ouders kunnen hun kinderen op eenvoudige wijze vertellen hoe dinosauriërs passen bij de Bijbelse geschiedenis. Wellicht is er een uitgever die een creationistisch dinovriendenboekje zou kunnen uitgeven. Tot die tijd is dit een waardig alternatief.

Voetnoten

Deze bespreking is onderdeel van het project ‘Onderwijzen en opvoeden voor de toekomst – Leren over onze vroegste geschiedenis in 2022’. In de komende maanden zal dit project verder uitgekristalliseerd worden. Een dergelijk opvoedings- en onderwijsproject zal ook onderdeel zijn van het jaarplan ‘Fundamentum 2022-2023’.

“Toen maakte God het mooiste… Hij schiep jou en mij.”

Van de serie ‘Bijbelse bouwstenen’ waar ook eerder besproken boekje ‘Ruben en de regenboog’ toe behoort⁸, verscheen in 2006 het eerste deel ‘1,2 tel je mee? Bijbels telboek’. Het boekje is geschreven door Jolanda Dijkmeijer, getekend door Liza-Beth Valkema en uitgegeven door Uitgeverij De Banier.⁹

Het boekje neemt als basis de scheppingsweek uit Genesis, maar dan niet in chronologische volgorde maar in volgorde van aantallen. Bij het getal 1 zien we de aarde, bij het getal 2 zien we de zon en de maan, bij het getal 3 drie sterren, bij het getal 4 vier bloemen, bij het getal 5 vijf bomen, bij het getal 6 zes vissen, bij het getal 7 zeven vogels, bij het getal 8 acht bosdieren, bij het getal 9 negen schapen en bij het getal 10 tien mensen. Het hoofddoel van het boekje lijkt daarmee te zijn dat de peuters met een Bijbelse geschiedenis in de hand tot tien kunnen tellen. Het boekje heeft aansprekende illustraties en de peuters kunnen op de laatste pagina hun pasfoto als tiende mens toevoegen. Daarvoor bevat de pagina een hokje om de pasfoto in te schuiven.

Het is mooi dat peuters leren tellen aan de hand van de geschiedenis van de schepping. Zo leren de peuters dat God alles gemaakt heeft. Wel denk ik dat het afwijken van de chronologische volgorde van de scheppingsdagen de peuters zou kunnen verwarren. Onze kinderen zouden de indruk kunnen krijgen dat God in tien dagen schiep. Maar God schiep toch in zes dagen en rustte op de zevende dag? Wellicht was tellen met een andere Bijbelse geschiedenis, zoals bijvoorbeeld de bouw van de ark, dan beter geweest. Wanneer deze verwarring op een of andere manier opgelost kan worden, namelijk door de nadruk vooral te leggen op het tellen en op de schoonheid van de schepping, dan is dit boekje aan te raden.

Deze bespreking is onderdeel van het project ‘Onderwijzen en opvoeden voor de toekomst – Leren over onze vroegste geschiedenis in 2022’. In de komende maanden zal dit project verder uitgekristalliseerd worden. Een dergelijk opvoedings- en onderwijsproject zal ook onderdeel zijn van het jaarplan ‘Fundamentum 2022-2023’.

Voetnoten

De regenboog, niet als teken van de homobeweging, maar als teken van Gods trouw. Dat moeten wij onze peuters onderwijzen. Het boekje ‘Ruben en de regenboog’ van Jolanda Dijkmeijer en Liza-Beth Valkema kan daarbij helpen.¹⁰

Het boekje over Ruben gaat over de kleuren van de regenboog. De peuter leert de diverse kleuren van de regenboog kennen en benoemen. ’Mama,’ vraagt Ruben ‘welke kleur heeft de regenboog?’ ‘Rood’, zegt mama. ‘Zo rood als de meloenen van de groentenman [sic].’ Naast rood leert het kind de kleur oranje, geel, groen, blauw en paars kennen.

Naast de kleuren leert de peuter ook het natuurverschijnsel ‘regenboog’ kennen. De regenboog komt alleen als het regent én de zon schijnt. De betekenis van de regenboog wordt helder doordat de auteurs op de laatste bladzijde spreken over ‘de regenboog’ als ‘teken van Gods trouw’. Het leert daarnaast, door de voorwerpen op de plaatjes, hoe het leven in de Bijbeltijd eruit zag. Naast het educatieve element krijgt het kind op deze manier ook een stukje geestelijke opvoeding mee. De vrolijke tekeningen en de aansprekende schrijfstijl maken het boekje aantrekkelijk voor de peuter.

Helaas missen we in het boekje het antwoord op de vraag waarom de regenboog een teken van Gods trouw en zorg is? Laten we blijven verwijzen naar gebeurtenissen in het verleden. De opvoeder die het kind uit dit boekje voorleest zou hier kunnen wijzen op de geschiedenis van Noach.¹¹ Dat is namelijk de bevestiging van Gods trouw en zorg. Er is namelijk, zoals beloofd, nooit meer een wereldwijde vloed op de aarde geweest. De regenboog is niet zomaar het teken van Gods trouw en zorg geworden, maar met reden.

Voetnoten