“Hij is ook al begraven. We zijn met z’n allen naar Noerma’s huis geweest. Papa en mama zeiden dat dat moest. Dat we ze moesten condoleren. En dat we moesten vragen wanneer de begrafenis was (want vanmorgen waren we meteen teruggerend toen we het hoorden). We moesten heel erg huilen, Sam, Nick en ik. Maar we hebben het toch gedaan. We gingen naar binnen in dat kleine, warme huisje, en Noerma’s moeder stond daar, en ze zag er zo verdrietig uit.”

In 2006 schreef Corien Oranje voor de christelijke kinderboekenmaand het kinderboek ‘Marathon in de dierentuin’.¹ Het gaat over een Nederlands gezin dat verhuisd is naar het Indonesische eiland Java en daar de vogelgriep meemaakt. De hoofdpersoon van het boek is Sasha, een Nederlands meisje dat eerst niet wilde verhuizen, maar uiteindelijk toch haar draai gevonden lijkt te hebben. Een Javaanse bevriende jongen, Noerma, raakt samen met zijn broertje Andi besmet met de vogelgriep. Noerma overlijdt en Andi komt er na een ernstig ziekbed weer bovenop. Omdat het gezin waaruit Noerma en Andi komen erg arm is, besluiten Sasha en haar familie een sponsorloop in de dierentuin van Jakarta te organiseren met als doel geld op te halen zodat Andi naar school kan. Ze halen een mooi bedrag op.

Aansluiten bij de actualiteit (toen het boek geschreven werd)

Het trainen voor de sponsorloop gaat niet altijd even goed. De dierentuin moet namelijk tijdelijk sluiten omdat er vogelgriep is uitgebroken. Dit sluit aan bij de werkelijkheid omdat Ragunan Zoo in Pasar Minggu, Zuid-Jakarta, inderdaad op 19 september 2005 voor drie weken gesloten werd omdat er vogels besmet waren geraakt met de vogelgriep H5N1.² Toen het boek geschreven werd sloot de schrijfster aan bij de actualiteit. Ze noemt namelijk ook de tsunami die o.a. Atjeh in 2004 trof en meer dan 200.000 mensen om liet komen. Wanneer kinderen het boek nu lezen, moeten ze even op de hoogte gebracht worden van deze geschiedenis. Want welke tienjarige weet nu, anno 2022, nog van de dodelijke tsunami die op 26 december 2004 diverse eilanden trof.³ Ook wordt in het boek melding gemaakt van de bomaanslag op Bali van 1 oktober 2005.⁴ Naast een aansluiten bij de actualiteit krijgen de kinderen ook een stukje geschiedenis mee over de eerste ‘marathon’. “Eigenlijk was marathon een dorp of een stad in Griekenland, en de Perzen probeerden de Grieken daar in de pan te hakken, maar dat lukte niet, de Grieken wonnen (ze hadden zo ongeveer 7000 Perzen gedod, en een van de Griekse soldaten rende snel naar Athene, meer dan veertig kilometer, om het goede nieuws aan de koning te gaan vertellen. Hij was nog niet in het paleis aangekomen, of – flatsj, dood” (blz. 14).

Gekleurde dieren en de waarom van het lijden

De auteur besteedt op een positieve manier aandacht aan de schepping en gaat vragen naar de waarom van het lijden en de dood niet uit de weg. Wanneer Sasha haar kuiken schildert krijgt ze commentaar van haar moeder. ‘Mama vroeg heel chagrijnig of er misschien nog een achtste huisregel nodig was – geen dieren verven en ze zei dat elk dier van God precies de goede kleur had gekregen, en hoe ze er in vredesnaam bij kwamen dat hamsters en kuikens eruit moeten zien als leden van het Nederlands elftal’ (blz. 11). Wanneer Noerma overlijdt is Sasha helemaal van streek. Ze stelt de vraag waarom God de jongen niet beter gemaakt heeft. Moeder heeft daar geen antwoord op. Vader komt even later weltrusten wensen en probeert het uit te leggen: “En hij zei zachtjes: ‘Ik vind het ook het moeilijkste wat er is, Sas, als er een kind overlijdt’. Ik zei niks. Ik probeerde zo rustig mogelijk adem te halen, zodat hij erin zou trappen en weer weg zou gaan. Papa ging verder, meer alsof hij het tegen zichzelf had. ‘En dan vraag ik me ook af: God, u kunt toch alles? Waarom hebt u hem nou niet beter gemaakt! Ziet u niet hoe erg dat is voor die vader en die moeder? Hoe kapot ze zijn?’ Het was een hele poos stil. Papa zuchtte. ‘Het is niet dat ik antwoord krijg of zo. En het is al helemaal niet zo dat ik een antwoord heb op de vraag waarom Noerma gestorven is. Maar ik weet wel dat God te vertrouwen is. Wat er ook gebeurt’.” (blz. 46-48) Hoewel ik het woord ‘kapot zijn’ niet zou gebruiken om het verdriet te beschrijven is het wel goed dat de auteur hier aandacht voor heeft. Kinderen zitten ook met dit soort vragen.

Het boek is een aanrader voor kinderen om te lezen. Omdat het boek al enigszins verouderd is dienen sommige ‘actualiteiten’ even toegelicht te moeten worden. Het taalgebruik zou ik op sommige plaatsen veranderen. Zo vind ik het niet netjes om het woord ‘tyfuslijer’ (blz. 72-73) te gebruiken. Zelfs niet als er in een boek een reprimande op volgt. Ondanks dat is het boek een aanrader om voor te lezen of om de kinderen zelf te laten lezen.⁵

Deze bespreking is onderdeel van het project ‘Onderwijzen en opvoeden voor de toekomst – Leren over onze vroegste geschiedenis in 2022’. In de komende maanden zal dit project verder uitgekristalliseerd worden. Een dergelijk opvoedings- en onderwijsproject zal ook onderdeel zijn van het jaarplan ‘Fundamentum 2022’, met uiteraard ieder jaar een ander jaartal. Het boek is hier opgenomen in de lijst van gelezen kinder- en jeugdboeken.

Voetnoten

1. Het boek is alleen nog tweedehands te verkrijgen, bijvoorbeeld via Boekwinkeltjes: https://www.boekwinkeltjes.nl/su/?qs=&qt=Marathon+in+de+dierentuin&qo=&zip=&dist=0&lang=&tl=&img=0&shfee=0&oud=0&t=1&n=1&prijsvan=0.00&prijstot=.
2. Zie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Ragunan_Zoo. Zie voor meer informatie over deze variant van de vogelgriep: https://nl.wikipedia.org/wiki/Influenzavirus_A_subtype_H5N1.
3. Dat kan overigens vrij eenvoudig met behulp van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Zeebeving_Indische_Oceaan_2004.
4. Zie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Bomaanslagen_op_Bali_op_1_oktober_2005.
5. Bijbelgetrouwe christenen kennen Corien Oranje misschien vooral van de theïstisch evolutionistische kinder- en volwassenboeken ‘Het geheime Logboek van topnerd Tycho’ en ‘OER’. Vanzelfsprekend raden wij deze boeken niet aan. Dit boek is ruim tien jaar eerder geschreven en gelukkig (nog) niet beïnvloed door het theïstisch evolutionisme.