Na de ophef op Social Media over de brief aangaande de Ede Pride lag het in de lijn der verwachting dat deze brief ook ter sprake zou komen in de Gemeenteraadsvergadering van de Gemeente Ede. De brief was een vertolking van het standpunt van de kiesverenigingen SGP Ede aangaande de Ede Pride die komend weekend wordt gehouden. Diverse fractieleden van D66 reageerden not amused. Gelukkig was het debat daarover een voorbeeld van rust, respect en waardigheid.¹

22 juni 2023

Op 22 juni 2023 vergaderde de Gemeenteraad van de Gemeente Ede. De vergadering ging onder andere over de Voorjaarsbrief 2024-2027. Deze brief wordt in twee rondes behandeld. Op 22 juni gaven alle fracties hun openingsstatement. Op 6 juli 2023 D.V. (het tweede termijn dus) worden ook alle moties en amendementen behandeld. Iedere fractie kreeg 7 minuten spreektijd (dat is exclusief interrupties) en het college kreeg 42 minuten om te reageren.² De vergadering werd voorgezeten door burgemeester mr. L.J. (René) Verhulst (CDA). Hoewel het niet het hoofdonderwerp was, werden er aan de SGP-fractie diverse vragen gesteld over de brief. Ook bij andere coalitiepartners werd de brief voorgelegd.³

Interrupties en reacties op bijdrage SGP

Stephan Neijenhuis (MSc.) van D66 had als grootste oppositiepartij de eerste bijdrage. In zijn bijdrage ging hij niet in op de brief. Daarna was Kees van Wolfswinkel van de SGP, als grootste coalitiepartij, aan het woord. Hij werd door diverse coalitieleden bevraagd op het standpunt van de SGP-fractie inzake de brief.⁴

Van Wolfswinkel gaf aan dat er geen urgente zaken spelen in het Sociaal Domein. De hierboven genoemde Neijenhuis interrumpeerde daarop dat er binnen het Sociaal Domein wel degelijk wat speelt. Hij verwijst naar de ondertussen gewraakte brief van de SGP-kiesverenigingen. Uit de brief blijkt dat men afstand neemt van de Ede Pride en in de brief wordt aangegeven dat wanneer een samenleving de man-vrouw-basis loslaat met allerlei problemen (en vraagstukken) te maken krijgt. De oplossing zou volgens de briefschrijvers zijn dat wij die mensen moeten aanspreken om hun gedrag, leefwijze en ‘identiteit’ moeten ‘omgooien’. Neijenhuis geeft aan dat de brief veel pijn gedaan heeft bij mensen die hij in de Gemeente Ede heeft gesproken en ook bij zijn fractiegenoten. Neijenhuis vraagt aan Van Wolfswinkel of zij als fractie deze brief verwerpen. Het waren immers de kiesverenigingen die deze brief stuurden en niet de fractie zelf.

Van Wolfswinkel geeft in antwoord daarop aan dat dit antwoord uiteraard verder strekt dan het Sociaal Domein. Op de vraag of de SGP’er de brief verwerpt, is zijn korte antwoord: ‘Nee’. Neijenhuis neemt geen genoegen met dit korte antwoord. De D66’er vraagt zich af hoe deze brief zich verhoudt tot het bestuursakkoord wat de coalitie heeft afgesproken. Hierin staat, volgens Neijenhuis, dat inclusie betekent ‘niet buitensluiten’ en ‘wij gaan uit van acceptatie’. Zijn vraag is hoe deze brief past bij ‘acceptatie’ en ‘mensen niet buitensluiten’ zoals in het bestuursakkoord omschreven staat. Van Wolfswinkel erkent dat de opponent recht heeft op een uitgebreider antwoord dan alleen een ‘Nee’. Brieven verwerpen doet, volgens hem, ook geen recht aan het zoeken van verbinding. Het zoeken van een dialoog en gesprek moet de intentie zijn. De brief moet volgens hem gezien worden als een bijdrage aan het gesprek. Deze mening van de afdelingen van de SGP is overigens niet bevreemdend of nieuw. Van Wolfswinkel geeft aan dat hij deze visie ook in andere discussies naar voren heeft gebracht. De SGP’er toont begrip dat zo’n brief pijn kan doen. Anderzijds heeft de SGP, vanuit haar visie op de samenleving, ook een bepaalde positie ingenomen. Het staat bovendien de afdelingen vrij om in zorgvuldige bewoordingen dit gesprek aan te gaan. Zodat door helderheid van standpunten de afstand niet vergroot maar juist verkleind wordt.

Neijenhuis geeft aan dat de brief inderdaad oproept tot gesprek. De D66’er vindt echter deze wijze van gesprek, namelijk de oproep om de levenswijze van personen die deelnemen aan de Ede Pride te veranderen, niet correct. Hij neemt er naar eigen zeggen zelfs ‘flink afstand van’. We moeten, volgens hem, juist naar elkaar luisteren en elkaar ruimte te bieden. Volgens Neijenhuis kan het niet allebei: zowel het bestuursakkoord als deze brief. Hij vraagt zich daarom af of de hierboven genoemde passage uit het bestuursakkoord voor Van Wolfswinkel een dode letter is. De SGP’er reageert dat zijn raadsgenoot hem en de briefschrijvers woorden in de mond leggen die niet gesuggereerd worden. Er wordt niet gezegd dat ‘wij geen mensen accepteren’, maar er wordt aangegeven dat de SGP staat voor de man-vrouw-verhoudingen als basis voor de samenleving. Het kan niet zo zijn dat dit standpunt onbekend is. Hij beseft dat hiermee mensen worden geraakt in gevoelens, maar daarmee worden de mensen zelf niet afgeschreven of weggezet. De SGP gaat in op (maatschappelijke) uitnodigingen om die gesprekken te voeren. Als voorbeeld noemt Van Wolfswinkel zijn bezoek aan de pre-Pride om dat gesprek te voeren en die zienswijzen te horen/te voelen. Van Wolfswinkel denkt dat zijn opponent in deze het geheel in een verkeerd daglicht stelt.

Voorzitter Verhulst geeft tussendoor aan dat het een belangrijk onderwerp is. Hij denkt dat niet alle kijkers en volgers van het debat de genoemde brief kennen, daarom geeft de burgervader een samenvatting van de brief. Ellen Out van GroenLinks reageert daarna op Van Wolfswinkel aangaande de brief. Zij vraagt zich af in hoeverre deze brief nu daadwerkelijk bijdraagt aan een gesprek en hoe deze brief zich verhoudt tot het gesprek dat een aantal jaren geleden is gehouden over de zogenoemde regenbooggemeente. Uit dat laatstgenoemde gesprek heeft Out de indruk gekregen dat de SGP-fractie er anders in staat dan deze brief beschrijft. Burgemeester Verhulst geeft aan dat hij erbij was en dat Van Wolfswinkel zelfs de woordvoerder was. De SGP’er erkent dat afdelingen zelfstandige verenigingen zijn. In dit geval hebben zij zelf het initiatief genomen en hierover wel contact gehad met de fractievoorzitter van de SGP. Als fractie hebben zij daar verder geen standpunt over ingenomen. Ze hebben daarom net als de andere fracties ook de brief zien binnenkomen. Out vraagt tenslotte of Van Wolfswinkel dat nu betreurt. Van Wolfswinkel geeft aan dat niet te betreuren. De brief verwoordt het standpunt zoals de SGP die ook huldigt. Dat is in de beleving van de SGP-fractie in de juiste toonzetting geprobeerd neer te zetten. Het is inderdaad een ander standpunt dan het merendeel van de Gemeenteraad Ede onderschrijft. De wens om een bijdrage te leveren aan de dialoog wil niet zeggen dat de SGP van dát standpunt is veranderd. Een gesprek moet twee kanten op gevoerd worden en dus niet een primaat voor de mening van de LHBTIQ+-gemeenschap. Er moet, volgens Van Wolfswinkel, ook ruimte zijn voor andere opvattingen. Van Wolfswinkel herhaalt nogmaals dat de afdelingen de vertolking van hun standpunt op een zorgvuldige wijze geprobeerd hebben te doen.

Out geeft nog aan dat de brief uiteraard niet gaat om alleen de Ede Pride, maar ook om het wezen van de LHBTIQ+-gemeenschap. De brief interfereert, volgens Out, met de dialoog die Van Wolfswinkel voorstaat. Zij noemt het onbegrijpelijk dat de fractie niet eerst in gesprek is gegaan voordat deze brief eruit ging. Ze geeft aan dat dit een constatering is en geen vraag. Vervolgens reageert Anne Jan Telgen (MSc.) van het CDA op de interruptie van dhr. Neijenhuis (zie boven). Hij wil een vraag stellen aan de D66’er, zonder zichzelf in een hokje te duwen van voor of tegen⁵. Telgen herhaalt wat Van Wolfswinkel zei: acceptatie werkt twee kanten uit. De CDA’er vraagt zich af hoe Neijenhuis dat ziet. Neijenhuis haalt, in reactie op Telgen, nogmaals aan dat in de brief staat dat ‘een samenleving die de basis man-vrouw loslaat voor allerlei problemen zorgt’. Deze stelling wordt mensen die anders denken tegen het hart gedrukt. Het gaat er bij Neijenhuis niet in dat dát ‘acceptatie’ is. Hij is in de politiek gegaan om op te komen voor mensen om zichzelf te kunnen zijn. De burgervader breekt in met de vraag of Neijenhuis accepteert dat mensen daar ook anders over kunnen denken. De D66’er geeft aan dat hij dat uiteraard wel accepteert, maar volgens hem zitten we niet voor niets in de politiek. Over meningen kunnen we het hebben, maar afspraken dienen nagekomen te worden. Telgen reageert daarop dat iedereen recht heeft op zijn of haar eigen mening. Het CDA is volgens Telgen een middenpartij die ook oog heeft voor de andere kant. Als je de regenboogvlag niet hijst ben je niet ineens intolerant, of juist als je hem wel hijst je dan fiat krijgt om naar de ander te wijzen, met de beschuldigende vinger dat de ander dan niet tolerant zou zijn. Telgen probeert Neijenhuis de spiegel voor te houden en hem uit te dagen om ook eens te kijken hoe iemand anders daar tegenaan kijkt. Neijenhuis geeft aan dat hij niet van de hele Gemeente Ede verwacht dat zij aanstaande weekend bij Ede Pride zullen zijn. ‘Dat zou echt geweldig zijn, maar ik verwacht dat echt niet van iedereen.’ Hij verwijst nogmaals dat we bepaalde afspraken hebben gemaakt en te ‘werken naar bepaalde idealen’.⁶  De D66’er wil daarom mensen op afspraken aanspreken. Dat de SGP enerzijds voor acceptatie gaat en anderzijds zo’n ‘verschrikkelijke brief’ (in de bewoording van Neijenhuis) onderschrijft, kan volgens het raadslid niet.

Ruben van Druiten van BurgerBelangen reageert ook op Van Wolfswinkel. Hij geeft aan dat het vreemd is, maar dat zijn partij zich nu ook een middenpartij voelt. Van Druiten gaat het te ver dat kinderen van vier jaar het al moeten gaan hebben over genderidentiteit en dat soort zaken. Dat is BurgerBelangen ook een brug te ver. Van Druiten vraagt zich af of de SGP’er niet bang is dat man-vrouw als basis voor de samenleving niet voor dezelfde excessen zal zorgen als hierboven geschetst worden. Van Wolfswinkel noemt dit een ingewikkelde vraag. De SGP’er neigt naar het antwoord ‘Nee’, maar vraagt Van Druiten de vraag nog eens eenvoudiger te herhalen. Van Wolfswinkel lijkt volgens Van Druiten de gebeten hond met de orthodoxe opvattingen (die zouden overigens ook voor moslims gelden). Werkt het man-vrouw-ideaal niet dit soort excessen in de hand (als tegenbeweging). Roept de SGP dit soort reacties niet op? Van Wolfswinkel geeft aan dat dit principe, bij orthodoxe gelovigen, al eeuwen leidend is geweest. De SGP ontkent niet dat er mensen zijn die andere gevoelens hebben. Deze gevoelens zijn overigens ook al van alle eeuwen. De SGP reageert nu reactief op de uitingen en beweging die ontstaat. De brief is een reactie op de Ede Pride en het geldt niet dat de Ede Pride een reactie is op deze eeuwenoude standpunten.

Sam Elfvering (MSc.) van D66, degene die de brief naar buiten bracht op Social Media, reageert ook op Van Wolfswinkel. Elfvering geeft aan dat hij Van Wolfswinkel trof bij de pre-Pride. Hij verwijst naar de christelijke LHBTIQ+-gemeenschap die daar ook aanwezig was. Elfvering heeft daar heel veel mensen gezien met pijn en die met pijn in hun hart de kerk verlaten hebben. Door deze kerkverlating hebben zij geen gemeenschap of familie meer op terug te vallen. De D66’er vraagt wat Van Wolfswinkel tegen die mensen, die zich helemaal in de steek gelaten voelen, zou zeggen. De burgervader geeft als voorzitter aan dat dit een hele moeilijke vraag is en vraagt Van Wolfswinkel dit zo goed mogelijk te beantwoorden.

Het debat komt Van Wolfswinkel niet als verrassing en hij heeft zich vooraf afgevraagd of hij ook niet moest reflecteren op de bijeenkomst waar hij geweest was. Hier waren heel veel persoonlijke verhalen te horen en persoonlijke emotie te zien. Van Wolfswinkel wil daar in het debat terughoudend over zijn. In de gemeenteraadsvergadering wordt immers een politiek debat gevoerd. Zo’n debat is wat anders dan een gesprek op individueel (persoonlijk) niveau. De SGP’er erkent dat de pijn er is en dat mensen inderdaad daardoor ook afscheid van de kerk nemen. Er zijn ook mensen die daar wel een eigen weg in gevonden hebben. Bovendien wordt er, volgens Van Wolfswinkel, binnen kerken verschillend over gedacht. Hij erkent dat het ook binnen kerken vaak verkeerd gaat, maar dat er anderzijds ook goede stappen in zijn gezet. Het is een zoektocht om de mensen met de juiste woorden te blijven binden. Een complex vraagstuk, waar niet een-twee-drie een antwoord op te geven is. Een persoonlijk gesprek, is volgens Van Wolfswinkel, wel cruciaal.

Burgemeester Verhulst geeft aan dat hij ooit een dominee hier uit de buurt over die vraag wel eens een antwoord horen geven. De predikant gaf aan dat we goed moeten luisteren naar wat Jezus hierover zegt. Van Wolfswinkel geeft aan dat daar de brief mee afsloot. Het betrof een verwijzing naar Johannes 8. Van Wolfswinkel sluit zijn bijdrage af met een verwijzing naar het gebed van Salomo om wijsheid. De SGP wenst dát de Gemeenteraad van Ede toe.

Interrupties en reacties op bijdrage PvdA

De brief komt een hele tijd niet meer ter sprake tot de bijdrage van Boyce de Jong van de PvdA. Aan het slot van zijn betoog spreekt hij over inclusiviteit en diversiteit. De Jong geeft aan dat de Gemeente Ede een zeer diverse bevolking kent. De PvdA wil ruimte bieden aan deze diversiteit aan opvattingen. De Jong geeft aan dat de gemeente er voor iedereen is en dat gelijke behandeling moet worden toegepast. Neijenhuis (hierboven genoemd) interrumpeert met een vraag aangaande LHBTIQ+-emancipatie. D66 had graag gezien dat ‘het college daar meer ambitie op had getoond’. Hij verwijst opnieuw naar de passage van het coalitieakkoord (waar PvdA ook deel van uitmaakt) over ‘acceptatie’ en ‘niet buitensluiten’. Neijenhuis geeft aan dat één van die coalitiepartijen (de grootste nota bene) een brief heeft gestuurd met daarin dat een onjuiste visie op de man-vrouw-verhoudingen problemen met zich meebrengt voor de samenleving. Verzoek tot aanpassing van levenswijze staat volgens Nijenhuis haaks op acceptatie en niet buitensluiten. Neijenhuis vraagt zich af hoe De Jong dat rijmt met het bestuursakkoord.

De Jong geeft aan dat hij verbolgen was toen hij de brief van de SGP-kiesverenigingen las. Hij heeft daarom als eerste contact opgenomen met dhr. Flier, de voorzitter van de SGP te Ede. De Jong wilde graag met hem van gedachten wisselen. Het leven in een democratie biedt ruimte dat iedereen zijn mening mag geven. De Jong noemt het ‘niet oké’ om beperkingen op te leggen aan delen van onze samenleving. Deze boodschap heeft De Jong ook meegegeven tijdens het genoemde gesprek. De SGP heeft de handtekening gezet onder het bestuursakkoord. In dat akkoord staat dat de gemeente er voor iedereen is en dat het zogenoemde regenboogakkoord gewoon uitgevoerd gaat worden. De Jong heeft er vertrouwen in dat de handtekening van een jaar geleden op dit moment even veel waard is als toen. Hij heeft dat vandaag ook bevestigd gekregen vanuit de SGP. De Jong respecteert het standpunt van de SGP. Het is niet het standpunt van De Jong en hij neemt daarom ook afstand van de brief die gestuurd is. Onderaan de streep blijft het bestuursakkoord over en dat de Gemeenteraad Ede dát tot uitvoering gaat brengen. Het betekent ook dat de Ede Pride alle ruimte krijgt om het evenement te houden en dat geen enkele politieke partij in de Gemeente Ede zich gaat mengen in de inhoud van het evenement.

Neijenhuis geeft aan zeker niet tevreden te zijn met dit antwoord. Volgens de D66’er probeert een politieke partij zich juist wel in te mengen, namelijk de SGP middels een brief. De SGP zou de Ede Pride liever helemaal afzeggen. Volgens hem staat dat haaks op het bestuursakkoord. ‘Is dat akkoord dan niet gewoon een dode letter?’, vraagt Neijenhuis zich opnieuw af. De burgervader geeft aan dat dezelfde vraag hier nogmaals wordt gesteld. De Jong geeft aan dat hier, wat PvdA betreft, niet aan wordt getornd. De PvdA’er geeft aan dat zijn partij ook actief mee zal doen aan de Ede Pride. Hij herhaalt wat hij gezegd heeft en geeft aan dat hier niet meer op gezegd kan worden. Zolang er geen concreet voorstel komt vanuit de SGP om de Ede Pride te veranderen, is er niet veel aan de hand. Al betreurt De Jong de brief, hij vertrouwt erop dat de SGP-fractie niet met concrete voorstellen komt aangaande inmenging in de Ede Pride.

Neijenhuis herhaalt zijn vraag nogmaals. De brief van de afdelingen wordt ondersteunt door de fractie. De handtekening staat en de D66’er zou graag zien dat die afspraken nagekomen worden. Verhulst breekt in en geeft aan dat het punt nu wel duidelijk is. Neijenhuis is het daarmee oneens omdat volgens hem De Jong niet op zijn punt ingaat. Waar ligt voor de PvdA de grens? Om te zeggen tot hier en niet verder. Verhulst geeft aan dat Neijenhuis in ieder geval duidelijk het punt gemaakt heeft. De Jong wil nog een keer helder zijn: “Op het moment dat er wordt bemoeid met de inhoud, op het moment dat de SGP-fractie publiek gaat roepen: ‘We gaan stoppen met de Ede Pride’, dan hebben we een probleem.” De PvdA’er geeft aan dat hij duidelijke afspraken heeft gemaakt met de SGP en zij hebben bevestigd dat de handtekening onder het bestuursakkoord gewoon telt. De Jong geeft bovendien aan geen gedachten op te willen leggen. Al zou hij willen dat iedereen zou denken zoals hij denkt, gaat dát toch niet gebeuren. Het gaat om de uitvoering, al vindt De Jong het in de beeldvorming heel vervelend. De Jong geeft tenslotte aan dat hij van Ede Pride een mooi feest gaat maken.

Ten slotte

De wethouders dr. ir. Leon Meijer, ing. Arnold Versteeg, Peter de Pater, Jan Pieter van der Schans (MSc.) en drs. ing. Karin Bijl-Mannaerts reageren op de verschillende inbrengen, maar daarin ging het niet meer over de brief van de SGP-kiesverenigingen. Na deze reacties besluit burgemeester mr. René Verhulst de lange vergadering. Hierboven is uitgebreid verslag gedaan van deze vergadering en dan vooral over de reacties op de brief. Dat is gedaan omdat het belangrijk is om te zien hoe er gereageerd wordt op een dergelijke brief en welke argumenten hier naar voren komen. De brief heeft een hoop stof doen opwaaien, maar het lijkt er uiteindelijk op dat na gesprekken er geen verandering zal optreden in de uitvoering van het beleid. Wel zijn er verschillende standpunten uitgewisseld en heeft men kennis kunnen nemen van de verschillende standpunten. Het is goed om te zien dat het debat rustig en waardig gevoerd kon worden.

Voetnoten