Vrijheid van meningsuiting houdt op bij een pro-life standpunt
Het zal je maar gebeuren… Je bent docent op een universiteit en je wilt studenten kennis laten nemen van pro-life standpunten. Je besluit de studenten een zelfgeschreven artikel te geven, zodat ze ook op de hoogte zijn van die kant van het verhaal. Maar… kort daarna moet je voor de directie en het bestuur verschijnen en word je, vanwege deze actie, door hen op non-actief gezet. Hoeveel vrijheid heeft een universitair docent om zijn standpunt uit te dragen?
Het overkwam Stéphane Mercier, filosoof aan de Université Catholique de Louvain, nadat hij een vijftien pagina’s tellend essay uitdeelde tijdens een cursus filosofie voor eerstejaars studenten. In het stuk schrijft hij onder andere: “De waarheid is dat abortus moord op een onschuldige persoon is. Het is zelfs een bijzonder verwerpelijke moord, omdat de persoon in kwestie weerloos is.” Volgens Mercier is abortus een intrinsiek kwaad dat te allen tijde onaanvaardbaar is, ongeacht de omstandigheden. Een stichting die zich inzet voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen, Synergie Wallonie, liet het essay naar buiten komen en wenste een reactie van het bestuur van de katholieke universiteit. Het bestuur liet er geen gras over groeien en stelde de docent op non-actief. In het uiterste geval loopt dit uit op ontslag van de docent.
Mercier sprak ook tijdens de Belgische Mars voor het Leven van 26 maart 2017 in Brussel. Volgens een krant sprak hij daar over zijn status: “Het is mijn taak als filosoof vrijelijk na te denken over de zin en de waardigheid van het leven. Een katholieke universiteit zou volgens mij de waardigheid van het leven moeten verdedigen. Ik geloof dat universitaire studenten perfect in staat zijn kritisch te denken en de waarde van vrijheid van meningsuiting te begrijpen.” Hieruit blijkt dat hij het pro-life standpunt, ondanks dat hij op non-actief staat, blijft uitdragen.
Na bekend worden van deze schorsing werd door de organisatie CitizenGo een petitie gestart om op te komen voor Mercier. Ze noemen de daad van de Katholieke Universiteit “in flagrante tegenspraak met de academische vrijheid, de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van geweten.” Zeker op een katholieke universiteit zou een morele stellingname tegen abortus gewoon mogelijk moeten zijn. In de petitie schrijft men aan de rector van de universiteit: “Uw universiteit draagt de naam ‘katholiek’, maar een katholieke docent mag er geen standpunten uitdragen inzake abortus?” De petitie gaat verder: “In plaats van met argumenten te komen, dreigt de UCL nu echter om deze docent, die zijn geweten liet spreken in zijn werk, de mond te snoeren.” De petitie heeft al meer dan 15.000 handtekeningen verzameld. Deze worden, als het goed is, aan de rector overgedragen.
Wie denkt dat zulke ontwikkelingen alleen tot België beperkt blijven, vergist zich. Recent kwam er ook een Nederlandse universitair docent onder vuur te liggen toen hij zich in een column kritisch uitliet over abortus en het moord noemde. Voor zover ik weet is dat met een sisser afgelopen. De zaak Mercier loopt nog, inmiddels is hem verzocht ontslag te nemen. Laten we aan hem denken in onze gebeden.
Dit artikel is met toestemming overgenomen uit Leef Magazine. De volledige bronvermelding luidt: Meerten, J.W. van, 2017, Vrijheid van meningsuiting houdt op bij een pro-life standpunt, Leef 33 (3): 3 (Artikel).
‘Wat betekent genderdiversiteit voor de kerk en de school?’ – Dr. Jan Hoek geeft vrijdag 1 december 2023 D.V. ‘Studium Generale’-lezing voor Driestar Educatief te Gouda
Genderdiversiteit is momenteel een thema dat in de belangstelling staat. Hoe kunnen christenen in kerk en school op een Bijbels pastorale manier omgaan met dit thema? Hierover hoopt prof. dr. Jan Hoek een lezing te geven voor Driestar Educatief te Gouda. Een zeer actueel onderwerp!1
Praktische informatie
Prof. dr. Jan Hoek is emeritus hoogleraar systematische theologie. Hij heeft al meerdere malen een lezing gegeven over dit onderwerp2 en op de website ‘Oorsprong’ staat ook een artikel van hem over dit onderwerp.3 De systematisch theoloog staat bekend om zijn principiële en pastorale standpunt inzake deze problematiek. Hoek hoopt morgen met ons na te denken ‘over allerlei vragen over dit onderwerp’. De avond begint om 19.45 uur en is afgelopen om 22.00 uur. De lezing vindt plaats in het gebouw van Driestar Educatief te Gouda.4 De toegangprijs is 12 euro, studenten mogen de lezing gratis bijwonen. Aanmelden is nodig om toegang te verkrijgen tot deze Studium Generale.5
Inhoudelijk
Inhoudelijk wordt er uiteraard niet zo veel informatie gegeven over deze lezing. Toch konden we in de nieuwsbrief van 31 oktober 2023 wat informatie lezen. In antwoord op de vraag waarom dit onderwerp relevant is geeft dr. Hoek als antwoord: “Het gaat om een zeer actueel onderwerp, omdat met name jongeren (zelfs kinderen), maar niet alleen zij, te maken krijgen met een agressieve campagne die onzekerheid wil bevorderen over het geslacht waartoe men behoort.” Hoek ziet het als Bijbels gegeven dat ‘de mens mannelijk of vrouwelijk is geschapen’ Dit gegeven wordt volgens de geleerde ‘stelselmatig ontkend’. Hij ziet de lezing als interessant voor jongeren, opvoeders en leidinggevenden in kerk en school. “In de lezing geven we een Bijbelse herijking en verbinden we principiële helderheid met pastorale bewogenheid.”6
Voetnoten
Moderne Schriftuitleg gevaar voor christelijke medische ethiek – Interview met scheidend directeur mr. Diederik van Dijk in het Reformatorisch Dagblad
Mr. Diederik van Dijk heeft afscheid genomen van de Nederlandse Patiëntenvereniging (NPV) omdat hij gekozen is als lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Van Dijk was directeur van de NPV en namens de SGP lid van de Eerste Kamer der Staten-Generaal, hij heeft in die hoedanigheid ook enkele artikelen en video’s op onze website. Omdat hij afscheid nam, interviewde journalist Maarten Costerus hem namens het Reformatorisch Dagblad. Enkele opvallende zaken wil ik hieronder uitlichten en samenvatten.1
Abortus
Sinds April 2018 gaf mr. Van Dijk leiding aan de NPV. Nu gaat daar dus verandering in komen. Wie hem in deze prolifeorganisatie gaat opvolgen is mij (nog) niet bekend. Van Dijk blikt in het interview terug op een goede periode bij de NPV. Het debat tussen Maaike Rosendal en Rob Jetten, huidige voorman van D66, ziet hij als een van de mijlpalen van deze periode.2 “Blijf als christen zaaien met je boodschap. Denk niet dat er niets meer valt te bereiken.” Het heeft volgens de parlementariër wel degelijk zin om met de prochoicekant in gesprek te gaan. Als het gaat om abortus merkt Van Dijk dat er op straat een nuchterder geluid klinkt dan in Den Haag. “Hoopgevend is ook dat opkomende partijen, zoals NSC en BBB, de regels rond abortus en euthanasie niet verder willen versoepelen. Dat is tegenwoordig al heel wat. Met deze partijen kun je als SGP praten. Ik hoop dat we van het drammerige, zoals bij D66, verlost zijn.”
Zorgen
Toch is mr. Diederik van Dijk niet alleen maar positief. Vooral de zogenoemde nieuwe hermeneutiek en het loslagen van het Schriftgezag in nota bene christelijk Nederland baart hem zorgen. Dit heeft ook gevolgen voor de kijk op de christelijke medische ethiek. “Als je zegt dat we vandaag meer weten dan Paulus, maak je de Bijbel monddood. Dan valt ook de christelijke medische ethiek in duigen.” Tijdens het schrijven van de genderbrochure, die ook op de stoelen van het congres ‘Bijbel & Wetenschap 2023’ lag3, merkte Van Dijk de gevolgen van deze manier van Bijbellezen het duidelijkst. “Toen ontdekten we dat er tegenwoordig allerlei opvattingen bestaan over de scheppingsorde en over wat Paulus zegt over het huwelijk en seksualiteit. Christenen vragen zich af of die teksten voor vandaag de dag nog betekenis hebben.” Zijn opvolger bij de NPV wil hij daarom meegeven ‘zuinig’ te zijn ‘op de klassiek-christelijke visie op de medische ethiek’. Christenen hebben, met het Woord als kompas, ‘goud in handen’. We hoeven ons volgens de scheidende directeur ons niet te schamen voor deze overtuiging. Hij ziet ‘halfslachtigheid’ als funest voor het betrouwbare getuigenis en de positie van christenen in de maatschappij.
Tenslotte
De waarde van Schriftuitleg en het Schriftgezag heeft gevolgen voor de christelijke medische ethiek. We hoeven echter niet in een mineur te eindigen. De Heere heeft nog mensen gegeven die inhoudelijk hier tegenin willen en kunnen gaan.4 Het zou goed zijn om de verhouding tussen Schriftuitleg en deze medisch ethische thema’s diepgaand te doordenken. Daarom is het zo verdrietig dat een hermeneutische bundel, zoals voorgesteld door dr. C.P. de Boer, nog steeds niet van de grond is gekomen. Terwijl dat inhoudelijk en ook qua ‘mankracht’ zeker moet lukken, er zijn binnen bevindelijk-gereformeerde kring genoeg academici die iets zouden kunnen schrijven.5
Voetnoten
Klassiek scheppingsgeloof en Bijbelse tijdlijn in beleidsstuk Archeologie? – Wie helpt ‘Oorsprong’ de winter door? – Nieuwsbrief d.d. 30-11-2023
Vandaag is het de laatste dag van november. Ook deze maand is bijna weer voorbij. In deze maand is er weer veel gebeurd. Op 22 november 2023 waren er verkiezingen voor de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Ongeacht welke politieke mening u heeft of naar welke partij de voorkeur uitgaat, de formatie zal nog een lastige puzzel worden. Dwars door alles heen is het echter de Heere die regeert! We hopen en bidden dat het zogenoemde bijzonder onderwijs ook voor de toekomst behouden mag worden (link). Ook op het gebied ‘geloof en wetenschap’ is er veel gebeurd. Op 25 november 2023 organiseerden Stichting Creaton en Studiengemeinschaft Wort und Wissen te Gouda een congres over ‘De Grote Vragen’ (link). Daarnaast wordt op social media uitgebreid gediscussieerd over dit thema en zijn er genoeg ontdekkingen in de diverse vakgebieden om over te schrijven. In deze nieuwsbrief enkele krenten uit de pap.
Help ‘Oorsprong’ de winter door
We hebben deze winter een kleine eindejaarsactie (t.w.v. ruim 400 euro) om de website ook het komende jaar in de lucht te houden. Op onze website hebben we vandaag een artikel geplaatst wat de kosten daarvoor zijn en hoe u hieraan zou kunnen bijdragen. Mogen wij op uw steun rekenen?
Urk en het klassieke scheppingsgeloof
Vorige week kwam een deel van de Urker gemeenteraad in een commissiedebat bijeen om te luisteren naar een presentatie over een beleidsstuk archeologie. Diverse fracties hadden hun inbreng over deze plannen. Naast praktische zaken werden ook principiële zaken bediscussieerd. Zo had de SGP-fractie (hierin gevolgd door Hart voor Urk en Krachtig Urk) graag gezien dat het stuk geschreven was vanuit het klassieke scheppingsgeloof en de Bijbelse tijdlijn. Terecht! We hebben deze raadsvergadering op onze website samengevat. Urk is overigens niet de eerste en enige gemeente waar dit op deze wijze bediscussieerd werd. In 2010 was er een dergelijke discussie in de Gemeente Staphorst. Mooi dat er nog raadsleden in de lande zijn die, naast het bewaren van materieel erfgoed, ook opkomen voor immaterieel erfgoed, ook al hoort het klassieke scheppingsgeloof natuurlijk niet (alleen) in de vitrines zijn te bewonderen.
‘Bijbel & Wetenschap 2023’
Zoals we in de vorige nieuwsbrief al lieten merken, kunnen we terugzien op een geslaagd congres ‘Bijbel & Wetenschap 2023‘. De livestream is ondertussen bijna 5.000 keer bekeken en daar zijn we erg dankbaar voor. De komende maand willen we, als de Heere het geeft, afzonderlijke video’s van de lezing delen via de website ‘Oorsprong‘. We hopen dat dit materiaal ook gebruikt zal worden in de scholen voor Voortgezet Onderwijs en dat de geleerden als identificatiefiguren mogen dienen voor een nieuwe generatie. We hopen het volgende congres op 23 november 2024 D.V. te organiseren. Hier verschijnt op Zijn tijd meer informatie over het programma etc.
Identificatiefiguren
Hierboven spraken we over identificatiefiguren. Trouwe volgers van deze nieuwsbrief weten dat we structureel personen voor het voetlicht halen. Niet omdat deze mensen iets zijn in zichzelf, maar omdat de Heere hen gaven en talenten heeft gegeven om, in de academische wereld en daarbuiten, Hem te dienen en Zijn werk te onderzoeken. Veel jongeren die gaan studeren, hebben het in geloofsopzicht soms moeilijk aan de universiteit. Maar… er wacht hun een prachtige baan: Zijn schepping ontrafelen. Om de jonge en oude academicus te bemoedigen laten wij af en toe een identificatiefiguur aan het woord. Gisteren verscheen er op onze website een artikel over vier stellingen bij het proefschrift van econometrist dr. André Lucas, maar ook het begin van een beschrijving van een proefschrift van predikant en theoloog dr. Hendrik Brons. Lees ook de tien tips die wij gaven om studerende jongeren te ondersteunen en/of de adviezen van predikant en theoloog drs. C.J. Meeuse.
Ecologie
Ecologie, het bestuderen van de samenhang in Gods schepping, is een belangrijk vakgebied voor een creationist. Het bestuderen van Zijn schepping is een dankbaar werk en leidt tot verrassende vergezichten. Bioloog ir. Henk van der Kooij schrijft daar regelmatig (wekelijks) over in een plaatselijk huis-aan-huisblad. We mogen deze stukken, die vaak over vogels gaan, van hem overnemen en publiceren op onze website. Iedere donderdag proberen we, als de Heere het geeft, een stukje van zijn hand te plaatsen. Vandaag verschenen er zelfs twee stukken die hier en hier te lezen zijn. Bemoedigend!
Proceedings van de 9e ICC beschikbaar
Het heeft even geduurd, maar de proceedings van het belangrijkste Angelsaksische congres zijn beschikbaar. Er is de afgelopen tijd weer veel onderzoek gedaan door Angelsaksische creationisten en dit is gepresenteerd aan de Cedarville University op het negende International Conference on Creationism. Voor geleerden die een dieptebeeld willen krijgen van het scheppingsparadigma is het bestuderen van deze papers de moeite waard. Hier is de link naar de proceedings te vinden. Op onze website zullen we, als de Heere het geeft, ook enkele papers proberen samen te vatten.
Welke creationistische organisaties zijn er in Nederland?
Nederland (en Vlaanderen) kent diverse creationistische organisaties. Naar aanleiding van een vraag heeft Jan van Meerten het aantal creationistische organisaties op een rij gezet. Mocht hij er nog een vergeten zijn dan kunt u dit doorgeven via ons contactformulier. Het geschreven ‘feedback & vragen’-artikel is hier te vinden.
Website
De website ‘Oorsprong‘ werd deze maand minder bezocht dan de vorige maand, maar nog steeds werden er veel artikelen gelezen. Elke dag verschijnen er artikelen over het vraagstuk geloof en wetenschap. Afgelopen maand zijn er, samen met genealogische artikelen, meer dan 270 artikelen verschenen op onze website. Welke artikelen worden veel gelezen of zijn nieuw? Hieronder een greep van vijf artikelen. Veel zegen bij het (her)lezen of het (opnieuw) kijken hiervan.
(1) Onverantwoorde overgang van natuurwetenschappelijke grenzen – Interview met drs. Tom Zoutewelle in het Reformatorisch Dagblad (geschreven door Jan van Meerten).
(2) Intelligent Design – De natuur leert ons, wat we van nature al vermoeden (geschreven door dr. ir. Erik van Engelen).
(3) Urker schedels in Weet Magazine (geschreven door Het Urkerland).
(4) De energiecentrale van de cel: ATP-synthase – Een voorbeeld van Intelligent Design (video van Discovery Institute).
(5) Citeren van Bijbelteksten is géén homohaat – Finse politica Päivi Räsänen en Lutherse bisschop dr. Juhana Pohjola vrijgesproken (geschreven door Jan van Meerten).
De volgende nieuwsbrief verschijnt, als de Heere leven en gezondheid geeft, op 29 december 2023 D.V. (Iemand laten) Aanmelden voor deze nieuwsbrief kan hier.
Help de website ‘Oorsprong’ de winter (en het komende jaar) door
Iedere dag, met uitzondering van zondag, verschijnen er één of meerdere artikelen op deze website over geloof, apologetiek en wetenschap. Deze thematiek wordt bekeken vanuit het perspectief van een klassiek scheppingsgeloof. Helaas zijn daar kleine kosten (hosting etc.) aan verboden. Het gaat in totaal om 434,16 euro. Wilt u aan deze kosten een steentje bijdragen zodat we deze winter (en komend jaar D.V.) kunnen blijven publiceren? Zou u dan een gift willen overmaken naar IBAN: NL46 INGB 0101 8090 34 t.n.v. Fundamentum – Van Meerten en o.v.v. Gift website? Helaas is deze gift (nog) niet aftrekbaar bij de Belastingdienst. Hieronder wordt kort weergegeven welk bedrag er al is opgehaald.
Al opgehaald: 440 euro
Nog nodig: -5,84 euro
Blauwe Flits op oranje
Niet alleen zijn er in de Betuwe slaapplaatsen van Wulpen, maar ook van Aalscholvers en Grote Zilverreigers. Op 17 november ’s middags er op uit gegaan om enkele kleine slaapplaatsen in en bij de Marspolder bij Lienden te tellen. Het is nodig om rond zonsondergang bij een slaapplaats te zijn daar de meeste vogels rond zonsondergang dan binnen zijn (Aalscholvers) of pas tot ruim een half uur na zonsondergang binnenkomen (Grote Zilverreiger). Op 17 november ging de zon onder om 16.39u. Ik zag 4 Aalscholvers op het boomeilandje in de Nieuwe Waai en 17 in een boomgroep in de Tollewaard. Voor een goed spotten van de Grote Zilverreiger was ik op de Tollewaard-brug gaan staan. Het was een zwaar bewolkte, sfeervolle schemering. Een zwerm Kieviten toonde al wentelend een fascinerend zwart-wit. Kolganzen lieten zich volop horen. Ineens viel mijn oog op een IJsvogel! IJsvogels vliegen vaak snel laag over water weg. Ze hebben een felblauwe bovenkant. Vandaar de bijnaam Blauwe Flits. Deze vogel zat minutenlang roerloos op een oranje stok (van een muskusrattenvanger?) die bevestigd was aan een paal langs het water. Op de foto ziet u de kleurrijke vogel met oranje onderzijde en verder sneeuwwitte keel en vlek op zijhals. IJsvogels zijn afhankelijk van open water en gedijen bij zachte winters. Ze blijven verrassen. Recent zag ik een Blauwe Flits in een woonwijk van Kesteren, en ook een exemplaar in een eenzame boom langs de Nederrijn! En de Grote Zilverreiger? Daarover hopelijk later.
Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit Het GemeenteNieuws. De volledige bronvermelding luidt: Kooij, H. van der, 2023, Blauwe flits op oranje, Het GemeenteNieuws 22 (48): 13.
Slaapplaatsen buitenlandse vogels
Belangrijke steltlopers in het winterhalfjaar zijn de Goudplevier, de Kievit en de Wulp. Ze foerageren alle drie in graslanden en op akkers op regenwormen. Goudplevier en Kievit zijn oogjagers, de Wulp een tastjager. Goudplevieren heb ik hier nooit gezien. Kievit is het hele jaar door aanwezig, de Wulp niet.
De Wulp is onze grootste steltlopersoort. Nederland is een belangrijk land voor de Wulp. De al gauw ruim 100.000 Wulpen overwinteren met name in de Waddenzee en het Deltagebied. Ze zijn afkomstig uit een gebied tot ver in Rusland. Mij zijn twee Betuwse gebieden bekend waar de Wulp in de winter te zien is: de uiterwaarden westelijk van Ochten en de Maurikche en Eksche Waarden. Wulpen zijn niet te missen. Hun heerlijk melancholisch klinkende tweelettergrepig, fluitende roep koer-líe draagt erg ver. Op de foto ziet u Wulpen met de kenmerkende opvallende lange, omlaag gebogen snavel: echte banaanvogels! Ik telde er op 7 november bij het Eiland van Maurik 97. Wulpen slapen sociaal. De slaapplaats in de omgeving van Maurik herbergt maximaal 101-500 vogels (Limosa, 2021). De vogels bij Ochten slapen waarschijnlijk ten zuiden van de Waal op een slaapplaats van vergelijkbare grootte.
Altijd weer boeiend om deze slaaptrek waar te nemen. Hoe korter de dagen hoe later de vogels zich verplaatsen: veel vogels arriveren dan na zonsondergang. Waarom zo sociaal? Om bij te praten? Waarschijnlijker is dat ze die plekken gebruiken waar ze de nacht ongestoord door kunnen brengen en sowieso geen gevaar van roofvijanden hebben te duchten.
Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit Het GemeenteNieuws. De volledige bronvermelding luidt: Kooij, H. van der, 2023, Slaapplaatsen buitenlandse vogels, Het GemeenteNieuws 22 (47): 11.
Overlijdensakte van Metje van Oort (1760-1828)
Hierboven wordt de overlijdensakte van Metje van Oort (1760-1828) weergegeven.1 Op 31 oktober 1828 om zes uur in de middag verscheen Frans Stap (1773-1833) voor de Ambtenaar van de Burgerlijke Stand van de Gemeente Lienden om aangifte te doen van het overlijden van Metje. De ambtenaar in functie was burgemeester Aart Verbrugh (1772-1846). Frans was vijf en vijftig jaar oud, veldwachter van beroep en woonachtig te Lienden. Hij deed de aangifte samen met Cornelis van Lienden (1790-1878), zeven en dertig jaar oud, metselaar van beroep en eveneens woonachtig te Lienden. Zij verklaarden, als goede vrienden van de overledene, dat Metje op 31 oktober 1828 om twee uur in de nacht is overleden in de leeftijd van acht en zestig jaar. Zij was zonder beroep, geboren te Lienden in de maand april 1760 en woonachtig te Lienden. Metje was een dochter van Hendrik van Oort (±1722-?) en Geertruij de Jong (?-?) en weduwe van Jerphaas van Meerten (?-±1810).2
Voetnoten
Abraham Hellenbroek als prediker – Bestudering proefschrift predikant en theoloog dr. H. Brons
Op 29 juni 2023 promoveerde predikant en theoloog dr. H. (Hendrik) Brons aan de Theologische Universiteit te Apeldoorn.1 De titel van zijn proefschrift luidde: ‘Abraham Hellenbroek als prediker: Een homiletische analyse‘. Dit proefschrift verscheen ook in een handelseditie bij Labarum Academic. We bestuderen hieronder het proefschrift op voor Fundamentum relevante thema’s
In het proefschrift wordt de prediking van Abraham Hellenbroek (1658-1731) bestudeerd. Hij is tegenwoordig nog steeds bekend in bevindelijk-Gereformeerde kring vanwege zijn catechisatiemethode ‘Voorbeeld der Goddelijke Waarheden‘ en vanwege de hertaling van zijn preken. Ook tijdens zijn leven wordt hij gewaardeerd als de ‘meest wijze, nette, beschaafde en godvruchtige prediker van zijn eeuw‘ (blz. 11). Maar naast deze complimenten is er ook kritiek zoals ‘valsch vernuft, breedvoerigheid, pronken met geleerdheid‘ (blz. 11). Toch is hij tot ver na zijn dood zeer bekend geworden. In het eerste hoofdstuk zet dr. Brons zijn onderzoeksmethode, de vraagstelling en verantwoording van keuzes uiteen. Hij maakt gebruik van de Heidelbergse Methode waarbij men in de analyse zich niet zozeer richt op de retorische aspecten, maar meer op de theologische. Dit wordt in dit hoofdstuk meer uitgewerkt, maar laten we hier rusten. Dat geldt ook voor de uitwerking van de tweede gebruikte methode: kwalitatief data onderzoek en verdere verantwoording.
Het leven van Abraham Hellenbroek (1658-1731)
In het tweede hoofdstuk gaat dr. Brons in op het leven van Hellenbroek. Hij wil geen historisch-biografisch onderzoek doen, maar vooral nagaan hoe Hellenbroek als prediker gevormd is (blz. 29). Hellenbroek wordt op 3 december 1658 geboren als derde kind van Johannes Hellenbroek en Elisabeth Kluft. Tijdens zijn periode aan het Amsterdamse Athenaeum ondergaat hij cartesiaanse invloeden (blz. 31). De methodische twijfel die Descartes als uitgangspunt neemt, wordt gezien als opmaat voor het atheïsme. “De Bijbel valt dan immers af als a priori zekere kennisbron.” Het cartesianisme doet ook afbreuk aan de geloofszekerheid. Vooral De Raey en Wolzogen zijn voor een rationalistische Schriftbenadering. In 1677 vervolgt Hellenbroek zijn studie aan de Leidse Universiteit. Eerst filosofie later (ook) Bijbelse talen. Onder invloed van zijn behoudende leermeester Wolferdus Senguerdius verlaat Hellenbroek de cartesiaanse methode. Hij stapt over naar de theologische faculteit. Op 28 februari 1683 vindt de bevestiging tot predikant plaats in zijn eerste gemeente Zwammerdam. Op 21 februari 1690 treedt hij in het huwelijk met Geertruida van der Hoeven. In zijn Zwammerdamse periode komt hij tot bekering en dit heeft ook een gedragsverandering tot gevolg. Op 4 juni 1691 doet hij intrede in de gemeente van Zwijndrecht. In 1694 volgt hij de roep van Zaltbommel, waar hij slechts acht maanden mag dienen. Immers, in februari 1695 doet Hellenbroek zijn intrede in de gemeente van Rotterdam. Brons geeft (onder verwijzen naar Thiele) aan dat men er inmiddels van overtuigd ‘is dat Hellenbroek niet tot de coccejaanse richting behoort‘ (blz. 43). In voetnoot 74 wordt aangegeven dat de overeenkomst tussen het cartesianisme en de coccejanen een ‘positieve en optimistische waardering van het menselijke vermogen om kennis te verwerven over God, Bijbel en de natuur‘ is. Tijdens zijn Rotterdamse periode (in 1706) verschijnt de eerste druk van het bekende boekje ‘Voorbeeld der Goddelijke Waarheden voor eenvoudigen‘ Ook de bekende preken over Jesaja zien hier het licht.
Watersnoden zijn een terugkerend thema in de preken van Hellenbroek. Brons laat in voetnoot 46 weten dat Hellenbroek verwijst naar de ‘droeve watervloeden‘ die de Bommeler- en Tielerwaard teisteren. Hellenbroek en zijn vrouw overleven alle zeven kinderen. Zijn vrouw raakt rond 1729 een deel van haar geestesvermogen kwijt. Zij overlijdt op 14 april 1753. Hellenbroek zelf vraagt in 1728 emeritaat aan vanwege ‘lichaamszwakte, benauwdheid op de borst en vermindering van geheugen’ (blz. 48). Hij overlijdt op 13 december 1731 in de leeftijd van 73 jaar.
Homiletische vorming
In het derde hoofdstuk van zijn proefschrift kijkt Brons naar de homiletische vorming van Hellenbroek. Zijn indeling van de preek ‘volgt de hoofdlijnen van de toenmalige homiletische handboeken‘ (blz. 53). Dit wijkt volgens de predikant en theoloog af van de moderne handboeken. Hellenbroek blijkt homiletisch vooral gevormd te zijn door Petrus Francius (1645-1704) en de predikanten David Knibbe (1639-1693) en Petrus van Staveren (1632-1683). Knibbe heeft op zijn beurt weer invloed ondervonden van o.a. Johannes Hoornbeeck (1617-1666). Laatstgenoemde schreef een homiletisch handboek. Hoornbeeck heeft op zijn beurt weer gebruikgemaakt van Aurelius Augustinus (354-430), Bernardus van Clairvaux (1090-1153), William Perkins (1558-1602) en Guilielmus Amesuis (1576-1633). Knibbe heeft als inspiratiebronnen ‘hoofdzakelijk Engelse puriteinen (…) dan wel Voetiaanse theologen die verwant zijn aan de Nadere Reformatie‘ aanbevolen (blz. 61). Hoofdstuk 3 is interessant voor (aanstaande) predikanten. Brons meldt op bladzijde 73 dat Hellenbroek voor zijn omwenteling gebruik maakte van heidense geschiedenissen, maar daarna niet meer. In de woorden van Thiele zou hij zijn spijzen nu niet meer ‘opzadelen op de markt der wereldwijzen, noch van de galerie van Zeno, de wandplaats van Aristoteles, noch van de schoole van Epicurus, Pythagoras of Plato‘. Die natuurlekkernijen hadden bij hem uitgediend. Brons geeft aan dat dit niet helemaal overeenkomt met de werkelijkheid, omdat hij na zijn bekering nog steeds gebruik maakt van citaten uit de klassiekers. Hij distantieerde zich wel meer en meer van de retorica. De leermeester van Hellenbroek, ds. Knibbe, geeft aan dat er alleen ‘op de opvatting van ketters‘ mag worden ingegaan ‘als die een actuele bedreging vormt voor de kerk‘ (blz. 76). Als Hellenbroek ingaat op alternatieve uitleggingen, is dat, zo blijkt uit de analyse van dr. Brons, ‘vaak om dwalingen te weerleggen‘. Brons laat in het derde hoofdstuk zien dat de structuur van de preken van Hellenbroek, via Knibbe en Hoornbeeck, ‘van meet af aan Voetiaans zijn gekleurd‘ (blz. 80). Dit blijft volgens de theoloog ook zo.
Wordt de komende tijd, als de Heere het leven en de omstandigheden geeft, vervolgd.
Voetnoten
Geleerde pleit in stellingen bij proefschrift voor symmetrische behandeling van de evolutieleer en de creationistische visie
Het is al een flink aantal jaren geleden, maar in 1996 promoveerde econometrist dr. André Lucas aan de Erasmus Universiteit Rotterdam op een proefschrift met als titel Outlier Robust Unit Root Analysis. Het proefschrift zelf is vooral door mensen die bekend zijn met het vakgebied te doorgronden. Het waren echter de slotstellingen bij het proefschrift die mijn aandacht trokken. Deze gaan over het ‘fundamentalisme’, over de symmetrische behandeling van de evolutieleer en de creationistische visie in het biologieonderwijs en over de zogenoemde ‘Gok van Pascal’. Omdat het al zo lang geleden is, is het goed mogelijk dat de geleerde daar zelf ondertussen anders over denkt.1
Symmetrische behandeling
Al jaren pleit ik voor een symmetrische behandeling van Intelligent Design en het klassieke scheppingsgeloof enerzijds en de evolutieleer anderzijds. Vooral Intelligent Design is een goed oppositioneel onderwijsconcept voor openbare scholen, omdat dit de Abrahamitische geloofsovertuigingen overstijgt. Op veel scholen voor bijzonder onderwijs is dit al het geval, omdat enerzijds de leerlingen onderwezen moeten worden richting het examen (waar de evolutieleer in voorkomt) en anderzijds ook de eigen identiteit moeten kunnen verwoorden tegenover andersdenkenden. Het klassieke scheppingsgeloof vormt één van de identiteitspijlers van deze leerling. Voor Reformatorische leerlingen, bijvoorbeeld, is als het goed is het vierluik schepping, zondeval, verlossing en voleinding van onschatbare waarde. In het openbare onderwijs is er echter, in mijn ogen, sprake van een asymmetrische behandeling. Als er al over de opponerende visie wordt gesproken, wordt deze vaak gekoeioneerd en als een karikatuur weergegeven.
Toen de laatste vier stellingen uit het proefschrift van dr. André Lucas mij onder ogen kwamen konden deze dan ook op mijn instemming rekenen. De achtste stelling gaat over de symmetrische behandeling van de evolutieleer en de creationistische visie. Ik citeer met instemming:
“De evolutieleer stoelt net als de creationistische visie ten diepste niet op onweerlegbare feiten. Deze fundamentele overeenkomst tussen beide visies pleit eerder voor een meer symmetrische behandeling van beide zienswijzen in het huidige biologieonderwijs en de examinering daarvan, dan voor de onlangs voorgestelde asymmetrische behandeling.”
Of voor de Engelse lezers:
”Evolution, just like creationism, is not based on facts that can(not) be disproved. This deep common characteristic of both visions/beliefs ask for more symmetric treatment of both views in the contemporary education in biology in Dutch secondary education, as opposed to the proposed asymmetric treatment.”
Na mijn bovenstaande pleidooi voor een uitwerking van Intelligent Design en het klassieke scheppingsgeloof in het onderwijs, behoeft het geen uitleg waarom deze stelling mij kan bekoren. Het is bijzonder te waarderen dat dr. André Lucas deze stelling op academisch niveau heeft willen inbrengen.
Fundamentalisten
We hebben onze organisatie Fundamentum genoemd omdat het gaat om ‘de basis’. Deze basis voor al onze activiteiten is Gods Woord en het Vleesgeworden Woord.2 Helaas heeft ‘fundamentalist’ een negatieve klank gekregen vanwege de terroristische aanvallen en aanslagen die er zijn geweest. Dr. Lucas geeft in zijn zevende stelling aan dat hij het hiermee oneens is. Ik citeer met instemming:
”Het gebruik, zoals men dat tegenwoordig wel tegenkomt, van de term ‘fundamentalisten’ voor met terreurdaden geassocieerde groeperingen wekt ten onrechte de indruk dat het hebben van een (levensbeschouwelijk) fundament een verdachte of zelfs kwalijke zaak is.”
‘Gok van Pascal’
Onlangs was het vierhonderd jaar geleden dat Blaise Pascal (1623-1662) in het Franse Clermont-Ferrand werd geboren. Pascal was een invloedrijk katholiek geleerde die ook grote invloed heeft gehad op het protestantisme. Hij is ook bekend geworden door zijn eerste mechanische rekenmachine, de pascaline, en, om niet meer te noemen, de Wet van Pascal. Dr. Lucas geeft in stelling negen bij zijn proefschrift de ‘Gok van Pascal’ weer. Het is een pragmatisch Godsargument. Het verstand kan geen uitsluitsel geven over het bestaan van God. God kan daarmee dus wel of niet bestaan, beide opties staan open. Daarom moet men een afweging maken op basis van een spel. Leven met de gedachte dat God wel bestaat, is de enige keuze die iets kan opleveren.3 In de woorden van Lucas:
”De bijbel zegt duidelijk op verscheidene plaatsen dat de mens na dit bestaan een eeuwig bestaan wacht, hetzij dichtbij God en gelukkig, hetzij ver van God en ongelukkig. Verder zegt de bijbel dat Jezus Christus de enige weg is tot een leven dichtbij God. De implicaties van het niet geloven van deze uitspraken als zij wel waar zijn, zijn totaal anders dan de implicaties van het wel geloven van deze uitspraken als zij niet waar zouden zijn.”
In de tiende en laatste stelling geeft dr. Lucas ter nuance aan dat dergelijke stellingen als hierboven ‘mensen er nooit toe bewegen zich te bekeren tot God’. “Wel kunnen zij mensen ertoe aanzetten na te denken over het belang en de consequenties van hun keuze in deze kwestie.”
Tenslotte
Het is goed dat geleerden bij het promoveren hun gedachten op dit punt ordenen in stellingen. Hoewel de stellingen in zichzelf niet van al te grote waarde zijn, is het goed dat de promovendus hier in zijn hart laat kijken. Wellicht zou de stelling over de symmetrische behandeling van de evolutieleer en het klassieke scheppingsgeloof in het biologieonderwijs, door derden, verder uitgewerkt kunnen worden in een onderwijsvisie en praktische handvatten voor de onderwijspraktijk. Een symmetrische behandeling voorstellen is één, dit daadwerkelijk goed uitvoeren in beleid en voor de klas is twee. In de bovenschoolse organen van het reformatorisch onderwijs wordt daar, zeker na de theïstisch evolutionistische opmars in de Gereformeerde Gezindte4, diep over nagedacht.5 Maar geldt dat ook voor het openbaar onderwijs? Daar zou dit óók goed zijn. Zeker omdat het openbare onderwijs, naar eigen zeggen, een zekere neutraliteit wil beogen.
Voetnoten
Meest recente berichten
-
Wie maakt er zo’n lawaai in de Bush? – De Schreeuwpiha (Lipaugus vociferans), een van de meest luidruchtige vogels van het dierenrijk
-
Ingezonden brief – STOP: Vergeet de Joden niet!
-
Kluwen donsballetjes met ogen
-
De bioloog die niet gelooft in evolutie – Science4Truth interviewt dr. Erik van Engelen
-
‘Dinosaurs of Croatian carbonate platform’ – Rond de presentatie van dr. Marc Surtees (ICC), een drieluik