“Rinkeldekinkel. Samuel zit recht overeind in bed. Zijn hart bonkt tegen zijn ribbenkast. Hij knipt het nachtlampje naast zijn bed aan. Een auto rijdt met piepende banden weg. Droomt hij nog of heeft hij het echt gehoord? Het leek wel of er een glas kapot viel, maar dan erger.”
Na zijn debuut Onder vuur, waarmee de auteur de EigenWijsPrijs 2018 heeft gewonnen, schreef Rijk Arends in 2019 het boek Overboord.1 Het boek Overboord gaat over de vluchtelingenjongen Samuel. Samuel is een vluchteling uit Syrië met een verblijfsvergunning. Hij woont in een eenvoudig huis in een rustig dorp. In Aleppo was zijn vader christenarts en had hij veel bezittingen. Nu moet het gezin van Samuel het met een stuk minder doen, ze zijn onderweg zelfs belangrijke erfstukken kwijtgeraakt. Het gezin is op de vlucht voor het geweld in de Syrische burgeroorlog. Onderweg hebben ze vreselijke dingen meegemaakt, zaken die Samuel niet koud hebben gelaten en waar hij hulp bij nodig heeft. Pas later, als een vriendin aangeeft ook hulp gehad te hebben na de scheiding van haar ouders, accepteert hij de hulp en wil hij erover praten. Het dorp waarin het gezin van Samuel woont was rustig, totdat er besloten wordt dat er een asielzoekerscentrum gevestigd zal worden. De mensen zijn daar faliekant op tegen en vooral jongeren misdragen zich zo, dat tijdens een demonstratie de ME opgeroepen wordt om het plein ’schoon te vegen’. Omdat het gezin van Samuel ook uit een dergelijk ‘vluchtelingenland’ komt, moeten ook zij het ontgelden. Er wordt een groot vuur gebouwd in de buurt van het huis van Samuel, er wordt gedronken, gejoeld en geschreeuwd. Een van de jongeren, Jannick, heeft benzine over zich heen gekregen en doordat hij te dicht bij het vuur komt vliegen zijn kleren in de brand. De vader van Samuel ziet het vanaf de huiskamer gebeuren, bedenkt zich geen ogenblik en rent naar buiten. Hij duwt Jannick op de grond en rolt hem flink wat keren rond totdat het vuur gedoofd is. Voor Samuel is deze daad van zijn vader een voorbeeld van ‘hebt uw vijanden lief’. En ook de dorpsbevolking zien dat ze een verkeerd beeld hebben van vluchtelingen alsof het allemaal schurken en terroristen zijn.
Paradijs
Op de school van Samuel is het projectweek. Het thema voor de projectweek is ‘reizen’. Het project van groep 8 zal gaan over de reis van Samuel, vanaf Syrië tot Nederland. De meester gaat uit van de historiciteit van de Schrift. Ik citeer:
“’Syrië is een heel bijzonder land,’ klinkt de stem van de meester achter hem. Samuel had niet eens in de gaten dat de meester mee stond te luisteren. ‘Joden, moslims en christenen hebben daar eeuwen in vrede met elkaar geleefd. Wisten jullie dat Abraham daar gewoond heeft en Paulus er is geweest? Denk maar aan de bekering van Saulus op weg naar Damascus. En het paradijs lag waarschijnlijk ook in de buurt van Syrië.’ Het hele groepje staart met open mond naar de meester. ‘Het Paradijs,’ fluistert Josefine eerbiedig. Samuel denkt aan de kapotgeschoten huizen en alle verschrikkelijke dingen die hij in Syrië heeft gezien. Dat was eerder het tegenovergestelde van het paradijs.”
Het doet mij altijd goed wanneer een auteur in een kinderboek alledaags schrijft over de historiciteit van de Schrift. Niet er dik bovenop, maar zo alsof het de normaalste zaak van de wereld is dat we geloven dat de Bijbel, naast dat de verhalen zondermeer een diepere betekenis hebben, óók historisch waar is. Het boek is bedoeld voor kinderen vanaf 9 jaar en wordt door mij warm aanbevolen. Niet alleen omdat er een verwijzing naar het paradijs in staat en de Schrift ook als historisch waar wordt gezien, maar zeker ook omdat het verhaal meeslepend geschreven is en het de kinderen stilzet bij het voorrecht om in vrede te mogen leven en niet op de vlucht te moeten zijn voor oorlogsgeweld, hongersnood of andere rampspoed. Ik hoop dat de schrijver in de toekomst meer kinderboeken zal schrijven over deze thema’s.
Dit artikel werd geschreven in 2020.
Deze bespreking is onderdeel van het project ‘Onderwijzen en opvoeden voor de toekomst – Leren over onze vroegste geschiedenis in 2022’. Dit opvoedings- en onderwijsproject is onderdeel van het jaarplan ‘Fundamentum 2022’. Het boek is hier opgenomen in de lijst van gelezen kinder- en jeugdboeken.