Harriët Tom (83) uit Enschede wist wat ze deed: uit overtuiging vernielde ze honderden Asjera-beeldjes in het Bijbels Museum. Een geloofsdaad, vindt ze zelf. Een strafbaar feit, stelt het OM. Maandag legde de rechter haar een werkstraf op.

Bezoekers van het Bijbels Museum in Maarssen weten in september 2023 niet wat ze zien. Een fragiele vrouw, hoogbejaard maar vastberaden, loopt doelgericht naar de rijen met duizenden beeldjes van Asjera. Terwijl omstanders met verbazing toekijken, heft ze haar voet en brengt die met kracht neer op een van de afgodsbeeldjes. Het barst in stukken. Tien, twintig, dertig beeldjes volgen. De zaal verstilt. Is het een onderdeel van de tentoonstelling? Wat moeten ze hiervan denken? Maar de vrouw, Harriët Tom, 81 jaar oud, gaat stoïcijns verder.

Een daad uit overtuiging

Het kunstwerk, onderdeel van de expositie ‘Asjera’s terugkeer’ van kunstenares Marieke Ploeg, beoogde een dialoog op gang te brengen over Godsbeelden in de Bijbel en de manier waarop archeologische vondsten en buitenbijbelse bronnen het beeld van Asjera als de vrouwelijke wederhelft van Jahweh nieuw leven inblazen. Bezoekers mochten een beeldje mee naar huis nemen, mits ze het in huis een plekje zouden geven. Het Bijbels Museum wilde bezoekers laten nadenken over hun eigen geloof en tradities.

Maar voor Tom was er niets om over na te denken. Binnen zag ze 60-plussers ‘een geweldige dag hebben’, vertelt ze tegen de Twentse krant Tubantia. “Mannen en vrouwen gingen opgewekt met zo’n Asjerabeeldje naar huis. Als schapen zonder herder. Het deed me zoveel pijn. Ik moest ze wakker schudden.” Dit was afgoderij, vond ze, en de Bijbel is daar volstrekt helder over. Een medewerker van het museum snelt toe en grijpt haar bij de arm. Tom kijkt op en spreekt slechts enkele woorden: “Er is maar één God, dat is Jahweh.” Niet veel later arriveert de politie. Tom wordt meegenomen naar het bureau, waar ze enkele uren in een cel doorbrengt voordat ze naar huis mag. Maar haar daad heeft gevolgen. Maanden later (24 februari) moet ze zich verantwoorden voor de rechtbank.

Tom, aangesloten bij een evangelische gemeente in Enschede, heeft geen advocaat meegenomen. “Ik wil zelf duidelijk maken waarom ik dit heb gedaan”, zegt ze. “Mag ik dat staande doen?” Ze legt uit dat ze de expositie als heiligschennis ziet. Jezus Christus is het beeld van God, Asjera is een afgod die verwijderd moest worden. Zoals de kunstenares een statement wilde maken, wilde ik dat óók doen. Ik heb Asjera onder de voet gelopen.” Dat de Nederlandse wet haar veroordeelt, begrijpt ze. “Ik vind het een eer om mijn straf te dragen. Al ga ik de gevangenis in.”

Van zendeling naar activiste

Wie is deze vrouw, die op haar leeftijd nog bereid is de cel in te gaan voor haar geloof? In een podcast met Joop van der Elst vertelt Tom over haar achtergrond. Ze groeide op in een christelijk gezin, maar vond pas als 25-jarige haar weg naar Jezus. “Ik was als een koude, ongekookte aardappel waar je jus overheen gooit”, zegt ze. Pas toen ze Jezus niet alleen als Verlosser, maar ook als Heer aannam, voelde ze zich bevrijd.

Vanaf dat moment leefde ze voor haar geloof. Ze gaf haar spaargeld uit aan bijbels voor China, en op haar 39ste liet ze alles achter om 28 jaar als zendelinge te werken in verschillende landen zoals Pakistan en Afghanistan. “Je weet dat Hij erbij is en voor je zorgt”, vertelt ze. “Ik heb nooit gepreekt, maar emmers liefde uit kunnen gieten.”

Evangeliseren in die landen was gevaarlijk. In veel islamitische culturen geldt de doodstraf voor afvalligen. Toch vond Tom een manier. “Ik was de enige blanke in de omgeving. Mensen dachten dat ik medicijnen had voor zieke kinderen, maar ik had niets. Dan zei ik: “Ik kan wel voor je kindje bidden in Jezus’ naam. En dat mocht: altijd.”

Rechtszaak en rechtvaardiging

De rechter luistert aandachtig naar de woorden van Tom, maar blijft kritisch. “In het Nieuwe Testament word je juist opgeroepen om te spreken met woorden”, zegt hij. “Waarom ging u niet buiten staan met een bord, waarom belde u de kunstenares niet op?” Te weinig tijd, zegt Tom. “Twee dagen later was de tentoonstelling afgelopen.” En de telefoon pakken? “Daar heb ik niet aan gedacht.” Ze moest bovendien een daad stellen en “daarom ben ik blij dat het overal op het nieuws geweest is”. “U kon ook denken: ik laat het over aan God”, zegt de rechter. “Het wordt toch een chaos als iedereen op basis van een eigen godsbeeld gaat vernielen? Dat kan niet in een samenleving waarin we met meer religies naast elkaar moeten leven.”

Kunstenares

Ook kunstenares Marieke Ploeg en het Bijbels Museum komen aan het woord. Zij vinden het belangrijk dat Harriët Tom veroordeeld wordt. “Er moet ruimte in onze samenleving zijn voor ieders geloofsopvatting, óók die van mevrouw Tom”, zegt Ploeg. Ze vertelt hoe ze de eerste tijd na het incident bang geweest is, voor mensen zoals Harriët Tom die haar atelier binnen zouden stormen en nog meer beeldjes zouden vernielen. Voor immateriële schade vraagt ze daarom het symbolische bedrag van één euro. Voor de schade aan de beeldjes vraagt ze tien euro, per kapot beeldje. Volgens haar zijn er zo’n 300 vernield, terwijl Tom spreekt van circa vijftig. Ook wil ze proceskosten – die ze inschat op duizend euro – vergoed zien.

Uitspraak

De officier van justitie eist een geldboete van 550 euro en een schadevergoeding van 500 euro. Materiële schade wordt vergoed door de verzekeraar. En voor immateriële schade zijn hele hoge eisen om dit te kunnen bewijzen, licht ze toe. “Wat vindt u daarvan?”, vraagt de rechter. “Ik kan ermee leven”, zegt Tom. “Ik ben blij dat ik hier in Utrecht, het hart van Nederland, deze gelegenheid kreeg.” “Maar heeft u er ook van geleerd?”, vraagt de rechter, “Of zou u het een tweede keer doen?” “Dat niet”, zegt Tom “Ik heb het nu duidelijk gemaakt: voor Asjera is geen plek in Nederland.” Ook de kunstenares is tevreden met de eis. Maar de rechter niet. “Deze geldboete is voor iemand die in een opwelling de tv van zijn ex-partner kapot slaat”, licht hij toe. “Deze daad gebeurde echter willens en wetens.” Daarom legt de rechter de 83-jarige Tom twintig uur werkstraf op. Ook moet ze duizend euro proceskosten aan de kunstenares betalen.

Einde

De rechtszaak is afgelopen. Vanuit het publiek klinkt een stem: “Meneer de rechter, mag ik u iets vragen? Ik merk uit uw uitspraken dat u zich veel bezighoudt met de Bijbel. Daarin staat het verhaal dat Jezus met een zweep de tempel leeg veegt. Zou u zo iemand veroordelen?” De rechter blijft even stil en antwoordt dan: “Ik denk dat het beter is als ik daar nu geen antwoord op geef.”

Tom oogt opgelucht. “Er is over de hele wereld voor deze zaak gebeden”, zegt ze. Ook de kunstenares is tevreden. “Ik ben blij dat de rechter uitsprak dat het om méér gaat dan alleen een vernieling van een tv. Tenslotte gaat dit om de religieuze ruimte in Nederland die we elkaar gunnen. En dat is ook in het belang van mevrouw Tom.”

Op deze website zijn nog twee achtergrondartikelen te vinden over deze kwestie, van drs. Clements (link) en dr. Paul (link).

Dit artikel is met toestemming overgenomen van de website CVandaag. Het originele artikel is hier te vinden. Het artikel is ook op de website van journaliste Hendrina de Graaf verschenen (zie hier). U kunt haar op die pagina ook financieel ondersteunen, zodat zij haar belangrijke werk kan blijven doen.