In 2007 promoveerde dr. Peter D. Spies aan de Theologische Universiteit Apeldoorn op een belangrijke studie naar de classis van Tiel. De titel van zijn proefschrift luidt ‘De classis van Tiel 1579-1816: De gereformeerde kerk in de Nederbetuwe in het spanningsveld van politieke machten en maatschappelijke veranderingen’.¹ Daarna heeft dr. Spies ook niet stilgezeten en heeft hij diverse gerichtelijke transcripties en ander transcriptiewerk uitgegeven. Zo ook de ‘Serie Gerichtelijke Transcripties Nederbetuwe’. We hopen de komen de tijd, als de Heere het leven en de gezondheid geeft, deze transcripties door te nemen op zoek naar stamgenoten. Het betreft vooral individuen met de achternaam ‘Van Meerten’ of aangetrouwde leden van deze familie. Als het gaat om de vrouwelijke lijn nemen we, gewoontegetrouw, alleen de kinderen en aan die kinderen aangetrouwde gezinsleden (dus man of vrouw) mee. Na verloop van het genealogisch onderzoek is het mogelijk dat dit artikel wijzigingen ondergaat, bijvoorbeeld als wordt ontdekt dat naam X of Y ook tot (afstammelingen van) dit geslacht behoort. Hieronder de bestudering van het eerste deel.²

Het eerste deel is een dun, maar waardevol boekje. Het betreft de ‘handelingen die door het Hoogadelijk gericht van de Nederbetuwe zijn verricht binnen de banken van Kesteren en Zoelen in de jaren 1476-1478’. Hoewel het een dun boek is, merkt dr. Spies in het voorwoord op dat het ‘toch zeer leerzaam’ is ‘voor de rechtsgeschiedenis van de Nederbetuwe’. In het boekje komt vooral burgerlijke rechtspraak voor en een enkele maal een criminele zaak. Spies vermoedt dat het hier gaat om een aantekeningenboek, ‘waarbij de zaken zeer waarschijnlijk nader werden vastgelegd in aparte dossiers’. Het betreft dus een transcriptie van dit waardevolle aantekeningenboek. De achternaam ‘Van Meerten’ wordt soms ook weergegeven als synoniemen ‘Van Merthen’, ‘Van Merten’, ‘Van Marten’ en ‘Vermeerten’. Omdat ik nog niet zoveel onderzoek gedaan heb naar de vrouwelijke lijnen van de Van Meertens uit de 15e eeuw, vooralsnog hier alleen de personen met de hierboven genoemde achternaam of de genoemde synoniemen. Patroniemen worden ook zelden meegenomen, immers als er bijvoorbeeld een ‘Cornelis Janssen’ genoemd wordt, kan dat iemand uit het geslacht ‘Van Meerten’ zijn, maar net zo goed of nog meer zo ook niet.

Eerst van Meerten

Op maandag 24 juni 1476 komt het Hoogadelijk gericht opnieuw samen. Hier wordt op bladzijde 15 als eerste een ‘Van Meerten’ genoemd. Het gaat om Eerst van Meerten.³ Hij wordt betrokken bij een ‘antwoirt’ van Gijsbert van Randwijck aan Gerijt heer tot Culemborch. De tekst luidt: “Op welck antwoirt Gijsbert vurschreven voirt seecht dat mijn joncheer vurschreven ende hij voirtijtz gescheiden geweest sijn van seker scelinge⁴ die sij onder oen to doin hedden. Dairvan sij gescheiden sijn bij Eerst van Meerten, Wijchart then Have ende Jan van Hemert vermoigen duer uijtspraken dairvan gemaickt. Weclk uijtspraken vermogen off dair schelingen⁵ ende gebreke in viell dat dat sall staen ther klaringe der drier segzluijde. Diewelcke een klaringe gedaen hebben tusschen mijnen joncheer ende Gijsbert vurschreven, ende hebben Gijsbert vurschreven een cedell avergegeven geschreven mijt Arijaens Egbertssens hant, die Gijsbert thenselven maell in den gericht liet lezen. Sacht Gijsbert vurschreven voirt dat mijn joncheer vurschreven een gerecht tuijch der waarheit dairvan draigen sold wat hem van de saicken tusschen Daem van Lockhorsst ende Gijsbert vurschreven kundich weer. Ende want saick dat hij dis huijden ’s daighs nijet en dede bij sittende gericht, soe sall hij vellich⁶ wesen van der aensprake. Ende seecht dattet recht is.”

Jan van Meerten

Op bladzijde 41 wordt Jan van Meerten genoemd. Op 11 november 1476 komt het Hoogadelijk gericht samen. Er wordt niet zoveel informatie gegeven. De tekst luidt: “Item thenselven maell Jan van Meerten enen willigen noitsijnne avergegeven voir Jacob Pantsier tegen Kirsten van Weerdenborgh.”

Aillart Janssen van Meerten

Op bladzijde 46 wordt Aillart van Meerten Janssen genoemd. Of deze Aillart of Aillert een zoon is van de hierboven genoemde Jan is onbekend. Op Driekoningen, dat is 6 januari 1477, komt het Hoogadelijk gericht opnieuw samen. Uit de transcriptie blijkt dat Aillart vijf Rijnse guldens schuldig is. De tekst luidt: “Item thenselven maell Coenrait Janssen mijt Floris die Haze aengespraken Aillart van Meerten Janssen⁷, dat hij hem schuldich is twe rijnse gulden van verteerden scholt ende III rijnse gulden die hij voir sijn wijff betailt heft. Dair hij bij to schaiden hefft soe guet als vijff rijnse gulden. Ende gesan dis gerichtz. Gerichtzluijde Johan die Ruijter, Gijsbert van Randwijck.” We lezen in dit korte stukje dat Aillart getrouwd was en dat hij ook voor zijn vrouw moet afbetalen. Of Coenrait Janssen een broer van Aillart is, zal nog moeten blijken.

Ghevert van Meerten

Op bladzijde 54 komt de laatste ‘Van Meerten’ voor. Op maandag 5 mei 1477 kwam het Hoogadelijk gericht samen. In de transcriptie wordt Ghevert van Meerten heel kort genoemd. De tekst luidt: “Item thenselven maell Ghevert van Meerten hem quijtgedingt tegen Johan Gelissen.” Het is goed mogelijk dat het hier gaat over dezelfde Ghevert als die met Christina van Cuyk getrouwd was.

Voetnoten

1. Het voornemen ligt er om dit proefschrift in een drieluik te bespreken voor deze website.
2. Bron: Spies, P.D., 2019, Ambt Nederbetuwe Gerichtssignaat Banken Kesteren en Zoelen 1476-1478. Serie Gerichtelijke Transcripties Nederbetuwe deel 1 (Pumbo.nl).
3. Vermoedelijk ook wel genoemd als Ernst van Erenst van Meerten. Zo worden de namen Eerst of Ernst hier ook door elkaar gebruikt: https://oorsprong.info/twee-akkers-bouwland-van-gerritgen-eerst-van-meerten-en-nelleken-ernsten-van-meerten-in-protokollen-van-bezwaar-der-gerichtsbanken-van-kesteren-en-zoelen/.
4. Geschil.
5. geschillen of twisten.
6. Noot P.D. Spies: Mogelijk ook: wellich, maar door het eerste deel van de letter loopt een streep.
7. Noot P.D. Spies: Mogelijk ook Aillert.