Op 17 juli 1886 richtte de gebroeders Van Dronkelaar, bij notaris W.M.J. Arendts een vennootschap op. ‘Ten onderwerp hebbende het fabriceeren van sigaren’. De sigarenfabriek was gevestigd te Opheusden, aan het ‘Kloostereinde’ in gebouw nummer 266.¹ Het is vermoedelijk in deze fabriek waar enkele telgen uit het geslacht Van Meerten, waaronder mijn overgrootopa, hebben gewerkt.² In de levensschets van ds. Arie Vergunst (1926-1981), geschreven door Wim Kranendonk, gaat het kort over de fabriek.³

Henk Vergunst

Hendrik Vergunst (1872-1945), de vader van Arie Vergunst, vertrok in 1893 vanuit Leiden, via Tiel, naar Opheusden.⁴ Vergunst vestigde zich daar in juni 1893 als kleermaker. “In Opheusden hoorde hij over kinderen van God, zoals Willem en Antje van Dorland, Barend Jordaan en Jan Weijman. Zij behoorden weliswaar tot een afgescheiden groep, maar heel het dorp wist dat zij de Heere vreesden.” Volgens Kranendonk wekten de zogenoemde ‘gezelschappen’ waar deze mensen naar toe gingen bij hem ‘zelfs spotlust’ op. Toen Henk echter een papier met een Bijbeltekst opraapte van de straat sloeg dit naar binnen en zorgde het voor innerlijke onrust. Bijzonder genoeg kwam Vergunst terecht op de ‘gezelschappen’ die hem eerst niet konden bekoren. Daar ontmoette hij mevrouw Johanna Catharina van Dronkelaar-Monhemius (1848-1920). Zij was getrouwd geweest met Gerhard van Dronkelaar (1853-1894). Gerhard, haar tweede man, was in 1894 op veertigjarige overleden. Vergunst kwam graag bij de vrouw in huis vanwege ‘de geestelijke band die hij had met de moeder des huizes’. Dat leidde uiteindelijk op 15 januari 1896 tot een huwelijk. Er was sprake van een flink leeftijdsverschil. Ze zijn bijna 25 jaar getrouwd geweest. Johanna Catharina overleed op 23 augustus 1920 in de leeftijd van 71 jaar.

De sigarenfabriek

Gerhard van Dronkelaar was een van de eigenaren van de sigarenfabriek. Na zijn overlijden in 1894 had zijn weduwe de leiding van de fabriek overgenomen. Toen zij op 15 januari 1896 trouwde met Henk Vergunst werd Vergunst directeur van de fabriek. Onder leiding van Gerhard was de fabriek uitgegroeid ‘tot een van de belangrijkste werkgevers van het Betuwse dorp. Er werkte in de hoogtijdagen van het bedrijf bijna honderd man personeel’. Henk Vergunst moest flink wennen aan de overgang van kleermaker naar directeur van een sigarenfabriek. “Behalve dat het een hele opgave was om de noodzakelijke vakkennis op te doen, moest hij zich de vaardigheid eigen maken om leiding te geven. Dat viel niet mee. Weliswaar was Vergunst een man die doorgaans vrijmoedig zijn mening gaf, maar het motiveren en waar nodig corrigeren van medewerkers ging hem niet goed af. Zijn omgeving constateerde dat hij zelf keihard werkte, terwijl de fabrieksarbeiders onvoldoende presteerden.” Het ging slecht met het bedrijf en dat kwam niet alleen door een minder goede manier van leiding geven. “De internationale concurrentie in de tabakshandel nam rond 1920 fors toe. Ondanks alle inspanningen ging het bedrijf in juli 1921 failliet.”⁵ In november 1921 werd zowel de fabrieksinventaris als de huiselijke inboedel verkocht. Uit de inventarislijst blijkt dat Vergunst en zijn vrouw tot de welgestelden van de Betuwe hoorden.⁶ Vergunst zei later tegen een vriend dat het faillissement ‘bitter, heel bitter’ was, ‘maar ook nuttig’. Naast dat Vergunst eigenaar van de sigarenfabriek was, was hij ook lid van de gemeenteraad. “Vooral door zijn forse uitspraken en opvallende voorstellen wisten de mensen heel goed wie Vergunst was.” Zijn voorstel, op 2 september 1919, om voortaan de raadsvergaderingen te openen met gebed werd nipt verworpen. Vergunst was natuurlijk teleurgesteld en liet dat ook blijken. Dat gebeurde wel vaker. Zoals in 1917 toen hij tegenstanders van een voorstel dat hij indiende uitmaakte voor ‘boze bolsjewisten’.

Floortje Roelofsen

Op 4 juli 1922 hertrouwde Henk Vergunst met zijn huishoudster Francina Everdina Florentina Roelofsen (1895-1974), een nichtje van ds. Hendrikus Roelofsen (1852-1930). Opnieuw een flink leeftijdsverschil, maar dan naar onderen. Kort na het huwelijk vertrok het echtpaar naar Rotterdam om uiteindelijk in Leiden neer te strijken. Dit blijkt uit een attestatie die afgegeven werd door de Gereformeerde Gemeente van Opheusden in december 1922.

Telgen uit het geslacht Van Meerten

Het lijkt waarschijnlijk dat telgen uit het geslacht Van Meerten ook in de sigarenfabriek van Henk Vergunst hebben gewerkt. Het gaat in dit geval om de broers Jan Willem van Meerten (1878-1944)⁷ en Andries van Meerten (1875-1909)⁸ en hun zwager Gerrit Gerritsen (1881-1964)⁹. Uit de huwelijksakte van Jerfaas van Meerten (1902-1939) en Cornelia Leewis (1904-?) blijkt dat Jan Willem ook na het faillissement sigarenmaker is gebleven.¹⁰ Mogelijk hebben nabestaanden van deze telgen nog meer (ontbrekende) informatie en kunnen zij de informatie hierboven ontkennen, aanvullen of bevestigen.

Voetnoten

1. Bron voor deze mededeling en de hoofdfoto van dit artikel: Arendts, W.M.J., 1886, Gebroeders van Dronkelaar, Nieuwe Tielsche Courant 43 (3115): 3.
2. Vanuit mondelinge overlevering heb ik namelijk begrepen dat er nog een foto van werknemers in het bezit is van de familie, waarop medewerkers poseren met in handen een bord van Gebr. Van Dronkelaar. Het zou om dezelfde foto kunnen gaan als in het boek over ds. Vergunst (zie onder). Wie wie is op de foto daar ben ik (nog) niet achter.
3. Bron: Kranendonk, W.B., 2019, Dienen, leiden, samenbinden. Leven en werk van ds. A. Vergunst (Apeldoorn: De Banier). Werd naar aanleiding van een promotievoorstel van dr. W. van Vlastuin getriggerd de biografie zelf ook eens te lezen: https://oorsprong.info/prof-dr-wim-van-vlastuin-vu-zoekt-promovendus-voor-promotie-op-prediking-ds-a-vergunst/. Het hoofdstuk waar gesproken wordt over deze sigarenfabriek is ook online, via de website van de uitgever, te lezen: https://www.debanier.nl/storage/Inkijkexemplaren/Dienen_leiden_samenbinden_H1.pdf.
4. Volgens Kranendonk met de trein naar Tiel en daarna te voet naar Opheusden.
5. De uitspraak tot faillissement werd gedaan op 13 juli 1921 door de arrondissementsrechtbank te Tiel. Rechter was mr. C. van Nievelt en de naam van de curator was mr. E.J.J. van Lidth de Jeude. Bron: Anoniem, 1921, Gerechtelijke Aankondigingen, Nederlandsche Staatscourant 1921 (136): 7-10.
6. Kennelijk heeft Kranendonk deze inventarislijst ingezien, ik kon het online niet vinden.
7. De huwelijksakte van hem is hier te vinden: https://oorsprong.info/huwelijksakte-van-jan-willem-van-meerten-1878-1944-en-teuntje-wevers-1887-1967/.
8. De huwelijksakte van hem is hier te vinden: https://oorsprong.info/huwelijksakte-van-andries-van-meerten-1875-1909-en-aaltje-vermeer-1871-1904/.
9. Zijn huwelijksakte heb ik (nog) niet online kunnen zetten, maar uit de overlijdensakte van zijn vrouw Meggel van Meerten (1881-1907) blijkt dat hij ook sigarenmaker was: https://oorsprong.info/overlijdensakte-van-meggel-van-meerten-1881-1907/.
10. Zie: https://oorsprong.info/huwelijksakte-van-jerfaas-van-meerten-1902-1939-en-cornelia-willemina-leewes-1904/.