De afgelopen anderhalve maand lijkt het zogenoemde ‘creationisme’ weer trending in het Nederlands Dagblad. Of moeten we hier niet zeggen de afwijzing van het ‘creationisme’? Het begon met een artikel van journalist en theologiestudent Bas Meeuse, die creationisten niet (goed) begrepen heeft en niet op de hoogte was van diverse antwoorden binnen die stroming (ND 23-5). Later verscheen er een evenwichtig artikel over evolutieacceptatie op christelijke scholen (ND 5-7).¹ De volgende dag (zaterdag) verscheen er een column waarin columnist Reina Wiskerke aangeeft haar ‘kaarten niet [te] wil[len] zetten op de noeste arbeid van creationisten’ (ND 6-7).² Vandaag tenslotte schrijft journalist en theoloog drs. Dick Schinkelshoek een column waarin hij de polarisatie hekelt binnen het scheppingsdebat (ND 8-7). Op deze laatste column wil ik in dit artikel reageren.³

Aandacht voor creationisten

Het is mooi dat er in het Nederlands Dagblad aandacht is voor creationisten. Wel jammer dat er vaak vanuit een bepaald perspectief geschreven wordt over creationisten, maar dat er geen artikelen verschijnen van creationisten zélf. Drs. Dick Schinkelshoek ziet dat de schepping-evolutie-discussie politiek geladen geworden is. Volgens Schinkelshoek zorgt deze kwestie al decennia lang voor debatten onder christenen in Nederland. Dat is niet sinds het Darwinjaar 2009 zo, zoals Schinkelshoek beweert, dat is al zo zolang de evolutietheorie van Charles Darwin bestaat en voor het eerst in Nederland geïntroduceerd werd. Ik ben al jaren bezig met het in kaart brengen van het debat rond de introductie van Darwins ideeën in Nederland, maar ook aangaande het debat over de ouderdom van de aarde (wat eerder was).⁴ Dat ging er toen fel aan toe ook binnen de kerk. Vergeleken met tegenwoordig waren deze debatten véél feller. Ik voer dit niet op als pleidooi voor felle polariserende debatten, maar dit plaatst het wel in perspectief. Deze discussie zorgt inderdaad voor een scheiding van geesten. Wie Universele Gemeenschappelijke Afstamming, inclusief een gemeenschappelijke afstamming van mensen en mensapen (‘apes’), wil aanvaarden is progressief óf modern. Wie dat niet wil en (mogelijk) wetenschappelijke alternatieven hiervoor bedenkt en uitwerkt is conservatief. Dat deze scheiding van geesten dwars door kerkverbanden (en scholengroepen) loopt is eveneens minstens net zo oud. De wijze Salomo heeft gelijk als hij stelt: “Hetgeen dat er geweest is, hetzelve zal er zijn; en hetgeen dat er gedaan is, hetzelve zal er gedaan worden; zodat er niets nieuws is onder de zon. Is er enig ding waarvan men zou kunnen zeggen: Zie dat, het is nieuw? Het is alreeds geweest in de eeuwen die vóór ons geweest zijn” (Prediker 1:9-10, SV). Vanuit de geschiedenis is véél te leren, en wie deze geschiedenis niet kent is genoodzaakt deze te herhalen.⁵ De standpunten in het schepping-evolutie-debat zijn zeker niet van gisteren, maar eeuwenoud. Dat geldt óók voor de polarisatie rond dit onderwerp. De klappen van de zweep vallen dan aan en vanuit beide kanten van het spectrum.

Doet het er (niet) toe?

Bij syncretisme van schepping en Universele Gemeenschappelijke Afstamming staat er veel op het spel. Deze ontstaansvisies zijn zó wezenlijk verschillend, dat het niet mogelijk lijkt om ze te harmoniseren. Om het vege lijf te redden opteren sommige gereformeerde theologen (zoals prof. dr. Arnold Huijgen) een boedelscheiding. Máár zo’n boedelscheiding weekt het christendom los van de realiteit. Dat is in mijn ogen eveneens een té hoge prijs die betaald moet worden. Schinkelshoek erkent in zijn column dat het, in het debat rond schepping en Universele Gemeenschappelijke Afstamming ergens over gaat. Hij geeft aan dat het debat gevoerd moet worden met argumenten en op zoek naar waarheid. Schinkelshoek hekelt echter de polarisatie tussen de verschillende geesten. Het is volgens hem verworden tot een loopgravenoorlog waarbij beide partijen zich geen millimeter (willen) bewegen. De harde toon in het debat staat mij ook vaak tegen, maar anderzijds staat er veel op het spel. Een acceptatie van Universele Gemeenschappelijke Afstamming tast het beeld aan van Wie God is (en hoe Hij Zich openbaart). Maar ook heeft het grote gevolgen voor wie de mens is (mensbeeld) en Wie Christus is (Christusbeeld). Juist déze vragen zijn fundamenteel voor het komen tot het heil. Dan hebben we het nog niet eens gehad over de gevolgen van dit compromis voor onze Schriftvisie in z’n geheel. Vaak maakt de Schrift- en cultuurvisie en het wereldbeeld de connectie tussen evolutieacceptatie en de andere onderwerpen die Schinkelshoek aansnijdt. Er staat zoveel op het spel dat creationisten niet anders kunnen dan met hart-en-ziel het klassieke scheppingsgeloof uitdragen. Niet om de opponent in een politiek hokje te drukken en alles politiek te maken. Als het goed is juist en vooral met het oog op het behoud van de naaste. Ga je verloren omdat je niet in de zesdaagse schepping gelooft? Zeker niet, de Schrift is daarover duidelijk. “Want ik heb niet voorgenomen iets te weten onder u, dan Jezus Christus, en Dien gekruisigd” (1 Korinthe 2:2, SV).⁶ Daarmee is echter niet alles gezegd. Ik meen, op grond van Gods Woord, dat iemand dwaalt, die Universele Gemeenschappelijke Afstamming in al haar facetten wil accepteren én christen wil blijven. Het is ook duidelijk wat de Schrift daarover zegt: “Dwaalt niet; God laat Zich niet bespotten; want zo wat de mens zaait, dat zal hij ook maaien. Want die in zijn eigen vlees zaait, zal uit het vlees verderfenis maaien; maar die in den Geest zaait, zal uit den Geest het eeuwige leven maaien” (Galaten 6:7-8, SV). Waarschuwen tegen dwaalleringen kan en mag nooit polariserend en zelfverheffend gebeuren. Wie dat wél doet heeft Galaten 6 niet begrepen. Hoorde onlangs in een preek de uitspraak: “Wie in zijn eigen tuintje wiedt, ziet het onkruid van een ander niet!” In Galaten 6:3, SV, wordt geschreven: “Want zo iemand meent iets te zijn, daar hij niets is, die bedriegt zichzelven in zijn gemoed”. Omdat er veel op het spel staat moet hierover worden gedebatteerd en gediscussieerd. Hoewel dit debat op het scherpst van de snede gevoerd kan (en mag) worden, moet het debat vooral in liefde gevoerd worden, met het oog op het behoud van de opponent. Het doet er wel degelijk toe of wij wel of geen gemeenschappelijke voorouder delen met de mensapen (‘apes’). Het heeft, zoals gezegd, gróte gevolgen. Vrijdenker mr. dr. Hermanus Hartogh Heijs, die als student het gereformeerde geloof vaarwel zei, had dát goed begrepen toen hij ‘The Descent of Man’ voor het eerst in het Nederlands vertaalde (1871). Verschillende christenwetenschappers en theologen van die dagen, die soms té fel in polemiek gingen, evenzeer. Uiteraard gaat het er niet om wat wij wensen (zoals die aangehaalde boer), maar veel meer over wat er geopenbaard is in Zijn Woord en daarmee ook waar (gebeurd) is. Het naturalistische verhaal van de menselijke evolutie is niet te rijmen is met het klassieke scheppingsgeloof. Alle huidige theïstisch evolutionistische pogingen om wel te komen tot een compromis, hoe oprecht de intenties ook moge zijn, leiden schipbreuk.⁷

Tenslotte

Het is mijn welmenende en liefdevolle advies aan Schinkelshoek om de diepste gevolgen van deze gedachten te overdenken. Daarover wil ik, al lust ik geen koffie, wel een bakje met hem doen. Meen dat samenwerken de fundamentele verschillen niet oplost, maar wel de tone-of-voice kan verbeteren. Schinkelshoek heeft, zoals hierboven al gezegd, gelijk dat die tone-of-voice er véél méér toe doet! “Al ware het, dat ik de talen der mensen en der engelen sprak, en de liefde niet had, zo ware ik een klinkend metaal, of luidende schel geworden” (1 Korinthe 13:1, SV).

1. https://oorsprong.info/evolutietheorie-als-sjibbolet-nederlands-dagblad-onderzoekt-evolutieacceptatie-op-reformatorische-en-gereformeerde-scholen/.
2. Hier wil ik binnenkort, als de Heere het geeft, nog een kort stukje over schrijven op deze website.
3. Schinkelshoek, D., 2024, Zeg hoe u over evolutie denkt. Dan weet ik wat u van vrouwen, Israël en lhbt+’ers vindt, Nederlands Dagblad 80 (21.717): 3. URL: https://www.nd.nl/opinie/commentaar/1230962/zeg-hoe-u-over-evolutie-denkt-dan-weet-ik-wat-u-van-vrouwen-i.
4. https://oorsprong.info/bouwen-aan-een-creationistisch-wereldbeeld-literatuuronderzoek-ter-onderbouwing-van-een-bijbelgetrouw-standpunt/.
5. https://oorsprong.info/komt-de-creationistische-schriftvisie-uit-de-twintigste-eeuw/.
6. Ik heb daar eens een artikel over geschreven: https://oorsprong.info/feedback-vragen-2022-gaat-iemand-die-niet-in-een-zesdaagse-schepping-gelooft-verloren/.
7. Toen het boek van systematisch theoloog dr. Gijsbert van den Brink verscheen heb ik, samen met Jan Rein de Wit, op zijn specifieke poging gereageerd: https://oorsprong.info/adam-wie-ben-je-ben-je-een-mythisch-figuur-leermodel-of-historisch-persoon/.