“De eerste dagen op haar werkadres waren bijna een feit. Marij had zich als dienstmeisje in laten schrijven in het register op het Stadhuis Prinsenhof aan de Oudezijds Voorburgwal. Daar had ze wel een stoof bij nodig gehad, omdat ze niet zo lang was met haar veertien jaren. Ze had zich een beetje geschaamd tegenover de dame achter het loket. Vooraf was ze bang geweest dat ze lastige vragen zou gaan stellen. Gelukkig was dat meegevallen. Ze had alleen maar verveeld gevraagd wie ze was, waar ze vandaan kwam, waarom ze in Amsterdam als dienstmeisje wilde gaan werken en bij wie.”

Inhoud 

Dit jaar (2022) verscheen bij uitgeverij ‘Om Sions Wil‘ het mooi geschreven tienerboek ‘Eilandmeisje‘.¹ De schrijfster is Anita Kramer-Post, die we via deze website al eerder tegenkwamen met de tienerboeken ‘Welcome twins‘² en ‘Coming home‘³. Het boek is geschikt voor jongeren van 12 jaar en ouder. Opnieuw hebben we een prettig geschreven boek in handen. Het gaat over Marij, een veertien jarig meisje dat afkomstig is van het eiland Urk⁴ en gaat, om een extra centje te verdienen, werken in Amsterdam. Het gezin van Marij heeft het niet zo breed en daarom is wat Marij binnenbrengt een welkome aanvulling. Ze gaat werken (en in de kost) bij de Joodse familie Polak. Ze moet wel even wennen aan alle Joodse gebruiken, maar al gauw begint ze zich meer en meer thuis te voelen al is ze ook wel eens anwinnig (Urkers voor: heimwee hebben). Marij leert, dankzij haar nicht Jenne, de stad Amsterdam kennen, ze volgt catechisaties bij een predikant en gaat zondags naar de kerk. Met Pinksteren hebben de dienstmeisjes tien dagen verlof en komt Marij thuis aan. Het boek eindigt met een epiloog waarin Marij oud is geworden en terugkijkt op haar leven.

Waardering

Kramer heeft een mooi tienerboek geschreven en zich flink in het onderwerp verdiept. Ze heeft ook verschillende Joodse gebruiken weergegeven, zodat het boek de tieners ook nog eens wat leert van andere culturen. Schokkend is te beseffen dat Amsterdam voor de Tweede Wereldoorlog een grote Joodse gemeenschap kende, maar dat bijna 90% van de Joodse bevolking tijdens de Holocaust als beesten zijn afgevoerd. Hoe zou Amsterdam er zonder Holocaust eruit gezien hebben? Het boek zet ook aan tot genealogische studie. Binnen het geslacht ‘Van Meerten’ zijn er ook diverse dames afgereisd naar Amsterdam om daar te dienen als dienstmeisje. Dit boek geeft deze ervaringen nu een gezicht, al kwamen deze familieleden niet van het eiland Urk maar uit de Betuwe. Leuk om uit te zoeken waar deze familieleden gediend hebben en of er nog wat informatie is achter gebleven. De bronnen achterin het boek laten zien dat dit boek niet zomaar op de namiddag is geschreven, maar dat de auteur er aardig wat bronnen voor heeft moeten raadplegen. De auteur wordt bedankt voor het mooie boekje en ik hoop dat veel tieners het zullen lezen.

Ommelebommelestien

Op Urk wordt aan jonge kinderen een leuke sage doorverteld. Deze sage maakt kinderen duidelijk waar zij vandaan gekomen zijn. Marij, veertien jaar oud, is, wanneer ze Amsterdam binnenkomt, nog steeds overtuigd van deze sage. Maar daar komt verandering als ze de bevalling van mevrouw Polak meemaakt. Omdat de vroedvrouw niet op tijd is, moet zij de dokter helpen bij de bevalling. Tot die tijd dacht ze dat kinderen uit de Ommelebommelestien kwamen. Deze sage volgens Kramer in een voetnoot op bladzijde 43: “Sage die aan kinderen op Urk verteld wordt hoe kinderen geboren worden. Als de geboorte zich aandient, vaart de vader met de vroedvrouw in een roeiboot naar een steen vlak voor de kust van Urk en haalt de boreling op en legt die bij moeder in de bedstee of kraambed. Op de vraag van kinderen waarom moeder in bed ligt, wordt dan vaak geantwoord dat moeder in een roestige spijker gestapt is en daarom niet kan lopen.” Marij klom na de bevalling gelijk in de pen om het ouderlijk huis te informeren dat kinderen niet uit de Ommelebommelestien komen. Ze geloofde dat eerst, maar nu weet ze beter… (blz. 46). Als vader later op bezoek komt, spreekt hij nog een hartig woordje met meneer Polak. Meneer had beter geen veertienjarige aan het kraambed bij de bevalling kunnen laten helpen. De sage van de Ommelebommelestien is leuk voor jonge kinderen, maar als de kinderen de tienerleeftijd bereiken is voorlichting wel noodzakelijk. Zeker in deze tijd! Het is mooi dat Kramer daar indirect ook oog voor heeft.

Deze bespreking is onderdeel van het project ‘Onderwijzen en opvoeden voor de toekomst – Leren over onze vroegste geschiedenis in 2022’. Dit opvoedings- en onderwijsproject is onderdeel van het jaarplan ‘Fundamentum 2022’. Het boek is hier opgenomen in de lijst van gelezen kinder- en jeugdboeken.

Voetnoten

1. Het boek is verkrijgbaar via ‘Om Sions wil’ of via de plaatselijke boekhandel: https://www.omsionswil.nl/boek/eilandmeisje-anita-kramer-post/.
2. Zie voor een bespreking: https://oorsprong.info/aansturen-op-een-abortus-en-een-welkome-tweeling-bespreking-welcome-twins/.
3. https://oorsprong.info/uit-huis-geplaatst-en-scheppingsverwondering-bespreking-van-coming-home/.
4. Het boek speelt zich af in 1922, toen was Urk nog een eiland.