Predikant en theoloog dr. J.M.D. (Jaco) de Heer is in De Saambinder een derde serie begonnen over de zogenoemde nieuwe of moderne hermeneutiek.¹ Daar tegenover staat de klassieke hermeneutiek. De Heer geeft aan dat er veel verwarring is in kerkelijk Nederland en dat deze verwarring geen enkel kerkgenootschap voorbijgaat. “Veel verwarring heeft te maken met een nieuwe manier van Bijbellezen.” De predikant en theoloog gaat in deze serie vooral in op het ingrijpende rapport van de onlangs gevormde Nederlandse Gereformeerde Kerken (NGK).²

Op deze website hebben we vooral (samenvattend) de ruimte gegeven aan de tegenstem van dr. Wolter Rose.³ Dr. De Heer geeft aan dat het rapport ‘goed doordacht in elkaar’ steekt. De conclusie van het rapport is dat praktiserende homoseksualiteit erkend wordt en ‘dat praktiserende homo’s aan het Avondmaal mogen en ambtsdrager mogen worden’.⁴ De geleerde vraagt zich af hoe het zover heeft kunnen komen en wat wij er van kunnen leren. De Heer vermeldt dat dit proces al uitvoerig is beschreven in het boek ‘Het Onfeilbare Woord IIB’ van de ‘Semper Reformanda’-reeks.⁵ De wissels zijn al eerder omgezet en alleen de praktische synodale uitvoering liet nog op zich wachten.

De les

Hier is een les uit te trekken. “We zien in de genoemde kerken dat de praktijk de regels heeft uitgehold.” De synodale besluiten werden door enkele kerken genegeerd. “Het leiding geven was mislukt door het gedrag op het grondvlak.” “Besluiten worden vaak ondermijnd door afwijkend gedrag van hen die grenzen opzoeken. Kinderen doen soms ‘gewoon’ niet wat ouders zeggen, leerlingen niet wat de leraar zegt, gemeenten niet wat het kerkverband zegt.” Dit ziet dr. De Heer ook gebeuren in de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) als het gaat om vrouwelijke ambtsdragers. “Vooruitstrevende gemeenten leggen de synodebesluiten naast zich neer. Het zijn weliswaar besluiten van de meest brede kerkelijke vergadering, maar zij hebben als plaatselijke gemeente een andere overtuiging.” Wat is volgens de predikant de les? “In elk geval is er deze les dat geestelijke eenheid van het kerkverband samenhangt met het loyaal zijn aan gemaakte afspraken. Die zijn niet voor niets gemaakt. Als gemeenten rond de onderwerpen in dit artikel een eigen koers varen, zetten zij deze geestelijke eenheid onder druk. Dat knaagt aan het onderlinge vertrouwen.”⁶

Nieuwe manier van Bijbellezen

In het tweede artikel gaat predikant en theoloog dr. J.M.D. de Heer in op de nieuwe manier van Bijbellezen. Hij geeft aan dat de adviezen in het rapport samenhangen met deze nieuwe manier van Bijbellezen die in de Nederlandse Gereformeerde Kerken gangbaar is geworden. Hij verwijst voor zijn eigen visie op de manier van Bijbellezen naar de eerste serie die in De Saambinder over dit onderwerp van zijn hand verscheen.⁷ Hij vat dit kort samen: “Wij geloven onvoorwaardelijk dat de Bijbel het geïnspireerde Woord van God is. Door de Bijbel openbaart God wie Hij is, wie wij zijn, hoe we door Christus verlost kunnen worden en hoe wij naar Zijn wil leven.” De Heer geeft aan dat het van belang is dat we de uitlegregels (hermeneutiek) uit de Bijbel zelf halen, immers ‘God bepaalt hoe Zijn Woord wordt uitgelegd’. De predikant meent dat het hier scheef gaat en er veel gaat schuiven. “De mens heeft een (te) grote plaats gekregen in de uitleg van de Bijbel. De beleving van de lezer krijgt zelfs een zelfstandige plaats. Het gaat dan niet zozeer om de oorspronkelijke bedoeling van de Heere – de zin en mening van Gods Geest – maar om de manier waarop ik nu de Bijbeltekst uitleg en beleef. En die beleving kan anders zijn dan de Bijbel zegt.” De Heer past dit daarna toe op praktiserende homoseksualiteit, het onderwerp van het synoderapport. Hij concluceert: “Leidend is niet meer de bedoeling die God in Zijn Woord openbaart, maar de beleving van de mens. Het uitgangspunt ligt in de praktiserende homo die zich niet herkent in wat de Bijbel over de homoseksuele praktijk schrijft.” Een nieuwe manier van uitleg. De Heer ziet deze nieuwe hermeneutiek als gevaarlijk.⁸ “Je kunt dan alle kanten op met de Bijbel.” Volgens de theoloog moeten we wel pastoraal over homoseksualiteit spreken. “Harde veroordelingen, laat staan scheldwoorden, hebben al veel kwaad gedaan. Dat past een kerk niet.”⁹ Maar wat is pastoraal?, zo vraagt De Heer zich af. De predikant ziet dit als ‘leiding geven vanuit Gods Woord, met het oog op het welzijn van de naaste, lichamelijk, emotioneel en geestelijk’. Dit kan echter nooit losgemaakt worden van wat God in Zijn Woord openbaart. “Een kerk die een deur openzet die God sluit, is ongehoorzaam, geeft geen geestelijke leiding, maar misleiding. Juist daarom is de nieuwe manier van Bijbeluitleg zo gevaarlijk. Ze knipt weliswaar geen teksten uit de Bijbel, maar zet teksten in de praktijk buiten werking.”¹⁰

Het rapport

In het derde artikel gaat predikant en theoloog dr. J.M.D. de Heer dieper in op het rapport van de Nederlandse Gereformeerde Kerken. In het rapport ziet de meerderheid ruimte voor praktiserende homoseksualiteit en dienen zij de ruimte te krijgen die zij nodig hebben.¹¹ Het valt De Heer op dat er, in het rapport, nauwelijks gesproken wordt van de toorn van God over de zonde. Wel wordt er verwezen naar Romeinen 1, maar de meerderheid geeft aan dat dit totaal anders is dan de huidige wijze van praktiserende homoseksualiteit. “Gods heilige toorn lijkt daarmee ‘veiliggesteld’ te zijn, daar hoeven we het niet meer over te hebben.” De predikant wijst ook op de gedachte dat Gods toorn over de gemeente kan komen als een uitlevende zonde aan de Avondmaalstafel wordt geduld (HC vraag 82). De Heer vraagt zich in het derde artikel af of het leven voor Gods aangezicht ‘inderdaad een leven naar vrije keuze is’. De zelfbeproeving lijkt in het rapport nauwelijks (meer) aanwezig. Er is weinig ruimte voor het aanspreken van een kerklid op zijn of haar levenswandel. Al snel wordt het gezien als een persoonlijke aanval, waarbij, zo wordt het dan ervaren, iemands geloof in twijfel getrokken wordt. “Een dergelijk geestelijk klimaat was mede de oorzaak dat wissels zijn omgegaan.” Het geldt als waarschuwing, we zijn immers beslist niet beter. Dit laat ook het blijvende belang zien van een separerende prediking.¹²

Tot slot

Het is verstandig dat dr. De Heer wil leren van andere kerkgenootschappen. Bij de publicatie van de samenvatting van het eerste deel van deze serie kregen we het verwijt dat hier wordt afgegeven op andere kerkgenootschappen. De aanklager betoogde dat er in de Gereformeerde Gemeente (‘het eigen kerkgenootschap’) al genoeg problemen zouden zijn. Dat lijkt echter niet de intentie te zijn van de predikant. We zien dat ook aan het slot van het derde deel: “Laat dit alles een waarschuwing zijn voor ons. Want, we zijn beslist niet beter. Laten we maar met Psalm 119 vers 18 zingen: ‘Doe mij op ‘t pad van Uw geboden treên; schraag op dat spoor mijn wankelende gangen’.” Daarmee is voldoende gezegd om het bezwaar van ‘te veel zelfverheffing’ van tafel te vegen.

Voetnoten

1. De samenvattingen van de eerste en tweede serie zijn resp. hier te vinden: https://oorsprong.info/een-nieuwe-manier-van-bijbellezen-dr-j-m-d-de-heer-schrijft-een-serie-artikelen-in-de-saambinder-over-de-wissels-die-omgaan/ en https://oorsprong.info/zijn-onfeilbaar-woord-een-nieuwe-serie-van-dr-j-m-d-de-heer-over-het-lezen-van-de-bijbel/.
2. In de discussie rond ‘Dordt’ en ‘Hyperdordt’ pleit ik voor meer samenwerking tussen bevindelijk-gereformeerden en orthodox-gereformeerden rond deze thema’s, contra modern-gereformeerden. Zie: https://oorsprong.info/begraaf-de-openbare-strijdbijl-eeuwenoude-kloof-tussen-orthodox-gereformeerden-en-bevindelijk-gereformeerden-is-niet-te-overbruggen/.
3. Deze samenvatting is hier te vinden: https://oorsprong.info/meerderheid-studiedeputaatschap-ngk-zet-wissel-om-met-pleidooi-voor-acceptatie-gelijkgeslachtelijke-seksualiteit-rapport-geeft-dr-wolter-rose-ruimte-voor-een-tegenstem/.
4. Het rapport is hier te vinden: https://ngk.nl/nieuws/ruimte-en-richting-rapport-studiedeputaatschap-homoseksualiteit-in-de-kerk/.
5. https://www.debanier.nl/het-onfeilbare-woord-2b.
6. Bron voor deze twee alinea’s: Heer, J.M.D. de. 2024, Nieuwe manier van Bijbellezen eist zijn tol (1) Een ingrijpend voorstel, De Saambinder 102 (4): 10-11.
7. Deze serie is hier samengevat: https://oorsprong.info/een-nieuwe-manier-van-bijbellezen-dr-j-m-d-de-heer-schrijft-een-serie-artikelen-in-de-saambinder-over-de-wissels-die-omgaan/.
8. Op de samenvatting van het eerste artikel (zie hierboven) kreeg ik van enkele voorstanders van praktiserende homoseksualiteit het verwijt dat er wel over nieuwe hermeneutiek gesproken wordt, maar deze niet gedefinieerd wordt. Hier geeft dr. De Heer enkele handreikingen voor een definitie van nieuwe hermeneutiek: niet meer Gods bedoeling met de Bijbeltekst, maar de beleving van de mens, als uitgangspunt of uitlegregel.
9. Daarom pleit dr. Jan Hoek voor een voorzichtige, maar wel Bijbelgetrouwe, aanpak, al gaat het in het hierna aangehaalde artikel over genderdysforie: https://oorsprong.info/toon-pastorale-bewogenheid-met-mensen-met-genderdysforie/.
10. Bron voor deze alinea: Heer, J.M.D. de, 2024, Nieuwe manier van Bijbellezen eist zijn tol (2) Een logisch voorstel, De Saambinder 102 (5): 8-9.
11. Bewust schrijf ik hier meerderheid, want dr. Wolter Rose krijgt in het rapport ruimte om, met argumenten, aan te geven waarom hij zich niet verantwoordelijk kán en wil voelen voor deze conclusie. Zie: https://oorsprong.info/meerderheid-studiedeputaatschap-ngk-zet-wissel-om-met-pleidooi-voor-acceptatie-gelijkgeslachtelijke-seksualiteit-rapport-geeft-dr-wolter-rose-ruimte-voor-een-tegenstem/.
12. Bron voor deze alinea: Heer, J.M.D. de, 2024, Nieuwe manier van Bijbellezen eist zijn tol (3) Een veelzeggend voorstel, De Saambinder 102 (6): 10-11.