“Mijn broer en zus lieten het er niet bij zitten. Ze hadden goed door dat ik hetzelfde luizenleven bij opa en oma had als zijn in Saskatoon hadden. Ze zonnen op wraak en haalden flauwe grapjes uit, zoals zout in mijn thee doen en kleefkruid tussen mijn lakens stoppen. Veel fantasie hadden ze niet, maar ik bleef erg op mijn hoede.”
In 2019 verscheen bij Uitgeverij De Banier het boek Hitchhiker. Een boek dat bedoeld is voor jongeren uit de bovenbouw van de middelbare school. De hoofdpersoon, Nadia, uit Canada is eenzaam en wordt na de scheiding van haar ouders door haar moeder als slaaf en ‘voetveeg’ gebruikt. Ze moet het hele huishouden doen en daar lijden haar schoolresultaten onder. Op school is ze eenzaam, maar ook thuis wordt ze vaak dwars gezeten door haar broer en zus. Na haar examen en na haar negentiende verjaardag besluit ze om zelf keuzes te maken en de wijde wereld in te trekken. Ze wil zo ver mogelijk bij haar familie vandaan wonen en besluit naar de stad Victoria, op Vancouver Island, te trekken. De tocht gaat het eerste stuk met de trein en daarna liftend, waarbij ze allerlei soorten mensen ontmoet en van alles meemaakt. Aangekomen in Victoria blijkt dat niet Utopia te zijn. Doordat het toeristenseizoen voorbij is, is er amper werk te vinden en de huur van de kamers is vrijwel onbetaalbaar. Nadia belandt in een zwerverstentenkamp en maakt daar allerlei dingen mee. Uiteindelijk na veel omwegen vindt Nadia werk en een eigen huurwoning en komt het allemaal weer goed.
Bruine dwergen
Op een avond zit Nadia samen met een andere zwerver, Brian, naar de sterren te kijken. Brian weet heel veel van sterren. Hij vertelt Nadia deze avond over bruine dwergen1 en gasreuzen. Ik citeer:
“’Bruine dwergen’, zei hij, ‘zijn kleiner dan sterren, maar groter dan gasreuzen. Bruine dwergen ontstaan door contractie van een wolk watergas, maar de massa van het samentrekkende gas is onvoldoende om fusie van protonen op gang te brengen. ‘Eigenlijk’, zei hij op vertrouwelijke toon, ‘zijn ze helemaal niet bruin, maar rood. Bruine dwergen en gasreuzen kun je van elkaar onderscheiden door de manier waarop ze ontstaan en door het formaat dat ze hebben.’ Ik knikte en wachtte tot hij verder zou gaan. ‘De eerste bruine dwerg werd in 1995 ontdekt. Wist je dat? ‘Nee’, zei ik, ‘vertel er eens meer over.’ Ik vond het leuk om naar hem te luisteren, hoewel zo midden in de nacht de helft van zijn geleerde praat langs mij heen ging. ‘De eerste bruine dwerg die niet in een sterrenhoop werd aangetroffen was de Kelu-1. Die ontdekten ze in 1997’, vervolgde Brian onverstoord. Hij vertelde over lithium en methaan dat aanwezig is in bruine dwergen en praatte over de temperatuur, gemeten in Kelvin. Ik had geen flauw idee hoe ik dat naar Celsius of Fahrenheit om moest rekenen, maar ik knikte weer.”
Brian heeft vroeger in een laboratorium gewerkt en vertelde Nadia ook over het nieuwsfeit dat in Californië de kleinste bacterie is gevonden. Brian gaf gastlessen aan de universiteit van Californië. Hoe hij in het tentenkamp was beland wist Nadia niet. Volgens Brian had dat lesgeven allemaal geen zin. Hij zegt: “Kijk naar de sterren (…), hoe groot ze zijn. Kijk naar die kleine bacterie, hoe klein die is. Kijk dan naar jezelf en vraag je af wat we nu eigenlijk betekenen in het grote geheel dat we heelal noemen. Kijk hoe we lopen te ploeteren en te sloven voor een beetje geld en comfort en dan gaan we dood.”
Nadia kan niet helemaal meekomen in dit negatieve beeld dat Brian schetst maar stelt hem een vraag:
“Als het heelal zo oneindig groot is en bacterieën [sic] zo onnoemelijk klein, denk je dan niet dat er Iemand is Die alles in Zijn hand houdt en de boel regelt?”
Tegelijkertijd denkt Nadia aan de zondagschooljuffrouw van de kerk van haar opa en oma. Daar leerde Nadia het lied ‘He’s got the whole world in His hands’.1 Brian gelooft dat er wel ergens een God is maar geeft aan dat Die God hem dan vergeten is. Dat zet Nadia aan het denken: Is dit tentenkamp werkelijk een Godverlaten plek? Het boek eindigt gelukkig niet in deze mineur. In de epiloog lezen we van iemand die het manuscript van Nadia’s tekst (dit boek) gelezen heeft: “Ik keek omhoog. De lucht was helder en er pinkelden duizenden lichtjes boven me. Ik dacht aan Brians worsteling met de betekenis van zijn leven. Verwonderd vroeg ik me af waarom een God Die bij machte was dat enorme heelal te scheppen, aan ons, kleine mensjes, dacht en onze zelfs onuitgesproken gebeden verhoorde.”
Nettie Leeflang heeft een indrukwekkend boek geschreven en mijn gedachten gingen ook uit naar de vluchtelingen op Lesbos en overal ter wereld die in tentenkampen, met de nodige ontberingen, moeten leven. Mooi dat Leeflang ook aandacht heeft voor de wetenschap en dit koppelt aan God de Schepper. De laatste zin in het citaat hierboven doet denken aan Psalm 8 de verzen 4 en 5 (SV): “Als ik Uw hemel aanzie, het werk Uwer vingeren, de maan en de sterren, die Gij bereid hebt; Wat is de mens, dat Gij zijner gedenkt, en de zoon des mensen, dat Gij hem bezoekt?”
Dit artikel werd geschreven in 2020.
Deze bespreking is onderdeel van het project ‘Onderwijzen en opvoeden voor de toekomst – Leren over onze vroegste geschiedenis in 2022’. Dit opvoedings- en onderwijsproject is onderdeel van het jaarplan ‘Fundamentum 2022’. Het boek is hier opgenomen in de lijst van gelezen kinder- en jeugdboeken.
