In juni 2021 kwam een aantal predikanten binnen de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) naar buiten met de zogenoemde ‘Verklaring van gevoelen’. De predikanten uitten in die verklaring hun zorg over de koers van de CGK. De verklaring werd gestuurd naar alle predikanten van het kerkverband.¹ De verklaring gaat over het functioneren van Schriftgezag en de zogenoemde nieuwe hermeneutiek. In één punt kwam de lezing van Genesis 1-3 aan de orde. In dit artikel zal, na een samenvatting van de ‘Verklaring van gevoelen’, hierop de focus liggen.²

‘Verklaring van gevoelen’

De ‘Verklaring van gevoelen’ werd opgesteld door de predikanten en theologen prof. dr. A. (Arie) Baars, dr. C.P. (Pieter) de Boer, ds. A.A. (Anton) Egas en drs. J.M.J. (Jaap) Kieviet. Volgens de opstellers is alleen de Schrift de norm en bron voor leer, geloof en leven. Voor de predikanten is zowel het Sola Scriptura als het Tota Scriptura fundamenteel. “De gehele Schrift geldt als gezaghebbende en onfeilbare Woord van God.” Zoals ook verwoord is in de Nederlandse Geloofsbelijdenis artikel 5.³ Predikanten hebben de roeping om recht te doen aan het geheel van de Heilige Schrift. “Als er zich een kwestie voordoet inzake de ware en volle betekenis van de een of andere Schriftplaats, dan moet men die opsporen en leren kennen met behulp van andere plaatsen die meer duidelijk spreken.” Hierbij moet in gedachten worden gehouden dat de Heilige Schrift Gods Woord is. De opstellers zien vrijheid van exegese als groot goed, maar deze is niet ongelimiteerd.⁴

Hermeneutiek

Hermeneutiek is belangrijk. Het gaat hier om ‘het geheel van regels die in acht genomen worden bij de uitleg van de tekst’.⁵ Hieronder een opsomming die gemaakt wordt in ‘Verklaring van gevoelen’:

• De erkenning van de Schrift als het Woord van God.
• De noodzaak van het getuigenis van de Heilige Geest.
• De Schrift als haar eigen uitlegster.
• De tijdbetrokkenheid van de Schrift.
• Het rekening houden met het onderscheid in literaire vormen en genres.
• Etc.

Deze set regels zijn er om te komen tot een verantwoorde Bijbeluitleg. Hermeneutiek moet dienstbaar zijn aan het spreken van de Schrift. We moeten ons daarbij niet laten leiden door ‘de autonome verstaanshorizon van de moderne mens’. De Schrift moet niet worden ‘benaderd als tijdgebonden’. Ook de ´huidige cultuur’ mag de uitkomst van de uitleg van Schrift niet bepalen.

Rationalisme

De punten 5 tot en met 7 van de ‘Verklaring van gevoelen’ zijn voorbeelden uit de praktijk, waarbij we hieronder op punt 7 nog terugkomen. De hierboven geschetste opvattingen aangaande de omgang met de Schrift wordt (bijvoorbeeld door prof. dr. Arnold Huijgen⁶) als eenzijdig rationalistisch bekritiseerd. De geleerde bepleit daar tegenover een meer literaire of meditatieve lezing van de Schrift. “Opmerkelijk is dat binnen deze manier van lezen de neiging tot rationaliseren evenzeer opduikt. En zelfs op een gevaarlijke manier. Dat blijkt wanneer er een schifting plaatsvindt tussen de diverse historische feiten in de Schrift. De opstanding zou wel historisch zijn, maar andere als feiten beschreven gebeurtenissen (met name die niet natuurwetenschappelijk verklaard kunnen worden) niet per se.” De opstellers noemen dit het toepassen van ‘een eigenmachtig selectiecritierium’ en wijzen erop dat hier ernstig tekort wordt gedaan aan ‘de autoriteit van het Woord van God’. De predikanten stellen daar ‘tegenover dat van ons wordt gevraagd de Schrift gehoorzaam en eerbiedig te lezen, omdat God door haar tot ons spreekt, Zichzelf openbaart en Zijn werken verkondigt’. “Anders gezegd, in liefde tot Hem te luisteren, dat is: met heel ons hart, met heel onze ziel, met heel onze kracht en met heel ons verstand. Deze laatste functie hoort er dus wel degelijk bij, al heeft ze niet de eerste rechten.” De Schrift is gegeven ‘opdat wij God en Christus leren kennen en door het werk van de Heilige Geest uit Hem gaan leven’. De levensvraag zou moeten zijn: ‘Heere, wat wilt U dat ik doen zal?’ De opstellers denken dat discussies over nieuwe hermeneutische inzichten ‘de gemeenten in verwarring brengen’. De ‘vastheid van Gods Woord’ wordt aangetast en er blijven slechts, naar 1 Korinthe 2:4, bewegelijke woorden van menselijke wijsheid over.

Genesis

De ‘Verklaring van gevoelen’ besteedt ook aandacht aan het begin van de Bijbel. Genesis 1 tot en met 3 dienen zich voor de predikanten ‘aan als een beschrijving van een historische werkelijkheid’. Hier is uiteraard niet alles mee gezegd. De opstellers vergelijken het met de opstanding van Christus. “Maar hoe dan ook, het is onmiskenbaar: de heilige Schrift beschrijft de schepping als feitelijk gebeuren.” In de ‘Verklaring van gevoelen’ wordt hierbij verwezen naar de decaloog (de Wet des Heeren). Hieruit blijkt ‘dat de scheppingsdagen gewone dagen van 24 uur zijn geweest’. Ook wordt er een historische Adam verdedigd. Adam is ‘blijkens alle gegevens uit de Schrift een historische figuur en geen ‘leermodel’ of iets dergelijks’. Ter ondersteuning van deze zin wordt een publicatie van wijlen prof. dr. J.P. Versteeg aangehaald, met als titel ‘Is Adam in het Nieuwe Testament een ‘leermodel’’.⁷ De opstellers zijn wars van een bepaalde vorm van evolutiedenken. “Wie het begin van de Bijbel onder het raster van een bepaalde vorm van evolutiedenken legt, ontkent in feite ook de historiciteit van de zondeval, en daarmee van het ontstaan en de aard van de zonde. Dat heeft desastreuze gevolgen, niet het minst voor de leer van de verlossing (Rom. 5: 12vv, 1 Kor. 15:45vv) en voor de erkenning van de scheppingsorde.”

In de vereenvoudigde versie voor gemeenteleden wordt de historische schepping ook aangehaald. De Schrift beschrijft, volgens de opstellers de schepping ‘als een historische werkelijkheid, een feitelijk gebeuren’. Hiervoor wordt eveneens verwezen naar de Tien Geboden. Ongetwijfeld blijven er rond de schepping nog vragen over. “Maar het gaat erom of we willen buigen onder het duidelijke spreken van het Woord van God.” Het evolutiedenken wordt opnieuw afgewezen: “Wie onder invloed van het evolutiedenken vragen stelt bij de historiciteit van de schepping kan ook de feitelijkheid van de zondeval niet meer staande houden. Op dat hellende vlak zullen ook de ernst van de zonde en het wonder van de verlossing op losse schroeven komen te staan. En nog veel meer!”

Ten slotte

We zijn blij met dit heldere geluid van de predikanten en hopen dat er veel steun is voor het Christelijk Gereformeerd Beraad.⁸ Ook is het goed dat er een heilige verontwaardiging doorklinkt als het gaat om het evolutiedenken. Dit evolutiedenken is als een zuurdesem dat de moderne tijdgeest doortrokken heeft. Het is een verademing als er nog geluisterd kan en mag worden naar de eenvoud van Gods Woord. Dat alle vragen hiermee niet zijn opgelost staat buiten discussie. Goed dat de opstellers onderstrepen dat Genesis niet alleen gaat om historiciteit, maar óók historisch is. De Schrift is namelijk géén geschiedenisboek of natuurkundeboek. De geschiedenissen in de Schrift hebben ook een diepere geestelijke betekenis. Wie dat uit het oog verliest wordt eenzijdig en doet de Schrift tekort.

Voetnoten

1. Zie: https://www.nd.nl/nieuws/nederland/1041213/article.
2. De ‘Verklaring van gevoelen’ is hier in zijn geheel te lezen: https://www.cgberaad.nl/verklaring-van-gevoelen/. De verklaring is vereenvoudigd voor eenvoudige gemeenteleden: https://www.cgberaad.nl/wat-wij-geloven-aangaande-de-heilige-schrift/.
3. https://www.nederlandse-geloofsbelijdenis.nl/artikel-5.
4. Onlangs schreef ik een verslag van de synode van de CGK: https://oorsprong.info/evolutietheorie-en-schriftgezag-op-de-generale-synode-van-de-cgk-geen-losstaand-onderwerp-maar-rakend-aan-een-breed-scala/.
5. Vorige maand deed een van de opstellers, dr. C.P. de Boer, nog een hartenkreet aangaande hermeneutiek. Daar heb ik in een artikel op gereageerd, in dat artikel ook meer over hermeneutiek: https://oorsprong.info/waarom-werken-gereformeerden-niet-samen-bij-het-beantwoorden-van-hermeneutische-vragen-een-reactie-op-de-hartenkreet-van-ds-c-p-de-boer/.
6. Over zijn boek ‘Lezen en laten lezen’ heb ik al eerder geschreven: https://oorsprong.info/liever-langer-luisteren-naar-creationisten-een-bespreking-van-lezen-en-laten-lezen/.
7. Nog niet zo lang geleden is deze publicatie door dr. Richard Gaffin in het Engels vertaald en in boekvorm uitgegeven: https://www.heritagebooks.org/products/adam-in-the-new-testament-mere-teaching-model-or-first-historical-man-versteeg.html.
8. Ook binnen de Gereformeerde Gemeente wordt nagedacht over het belangrijke thema Schriftgezag en hermeneutiek: https://oorsprong.info/op-generale-synode-gereformeerde-gemeente-wordt-nagedacht-over-schriftgezag-en-de-noodzaak-tot-wetenschappelijke-bezinning/.