Op 9 maart 2023 stelde dr. Roelof Bisschop (SGP) Kamervragen aan Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties drs. Alexandra C. van Huffelen (D66). Bisschop stelde de Kamervragen naar aanleiding van het bericht ‘Aruba in cassatie tegen homohuwelijk’. De SGP’er was verontrust en sprak zelfs van ideologisch kolonialisme.1 Op 3 april 2023 beantwoordde Staatssecretaris Van Huffelen de Kamervragen van Bisschop.2
De staatssecretaris geeft aan bekend te zijn met de berichtgeving rond de cassatie van Aruba. Ze geeft aan dat het een legitiem middel is van de Caribische landen van het Koninkrijk der Nederlanden om in cassatie te gaan tegen de uitspraken van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie. Ze kan zich echter niet vinden in de cassatieklacht van Aruba. “De betreffende klacht heeft immers geen betrekking op een handeling door een orgaan van het Koninkrijk of van Nederland, maar ziet op de relatie tussen de Arubaanse politieke staatsmachten en de Arubaanse rechter. Het betreft dus in de kern een vraagstuk van interne machtenscheiding en niet van de autonomie van Aruba binnen het Koninkrijk.”
Familierecht
De regeling van het familierecht behoort, volgens de staatssecretaris, onder het Statuut tot de autonomie van de landen binnen het Koninkrijk der Nederlanden. “Het Statuut schrijft voor de landen geen specifieke constitutionele ordening voor. Het primaat van de democratie en de politiek ten aanzien van keuzes rond burgerrechtelijke vraagstukken vormt in alle vier de landen evenwel een belangrijk uitgangspunt. De rechter neemt in de landen rondom dergelijke kwesties traditioneel een terughoudende plaats in en waakt ervoor om plaats te nemen op de stoel van de politieke staatsmannen.” Dit laatste was een verwijt van de Arubaanse regering aan de gerechtelijke macht. “Anders dan de Grondwet in Nederland, staan de staatsregelingen in de Caribsche landen het de rechter bovendien toe om landsverordeningen te toetsen aan grondrechten uit de staatsregeling.” Het was, volgens Van Huffelen, deze grondwettigheidstoetsing waartegen Aruba in cassatie is gegaan.
Burgerlijk recht
Op de vraag van Bisschop of de staatssecretaris met hem deelt dat het Gemeenschappelijk Hof van Justitie ‘geen opdracht heeft om een harmoniserende uitleg toe te passen die leidt tot steeds uniformere wetgeving in landen van het Koninkrijk’ geeft Van Huffelen ontkennend antwoord. Volgens haar wordt het burgerlijk recht ‘in de vier landen van het Koninkrijk zoveel mogelijk op overeenkomstige wijze geregeld’. “Het was ook niet het concordantiebeginsel dat het Gemeenschappelijk Hof ertoe bracht te besluiten het huwelijk in Aruba open te stellen voor personen van gelijk geslacht, maar het discriminatieverbod in de Arubaanse staatsregeling.” Bij toetsing aan dit verbod werden door het Gemeenschappelijke Hof de uitspraken van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens als inspiratiebron gebruikt. De gerechtslieden keken ook naar de jurisprudentie van het Constitutionele Hof van Zuid-Afrika en het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten.
Homohuwelijk geen internationaal recht
De staatssecretaris erkent dat het trouwen van paren van gelijk geslacht geen internationaal recht is. “De ondergrens die in de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens wordt aangehouden, is dat partijen bij het EVRM verplicht zijn te voorzien in een vorm van geregistreerd partnerschap voor zulke paren.” Welke maatstaf er gehanteerd wordt, is volgens de staatssecretaris, aan de landen zelf om te bepalen. De ondergrens wordt in deze zaak niet bereikt, daarom komt haar verantwoordelijkheid hiervoor niet in beeld. Het Gemeenschappelijk Hof bood deze rechtsbescherming daarom niet op basis van het internationale recht. Maar, volgens Van Huffelen, op basis van het eigen Arubaanse constitutionele recht.
Respect of ideologisch kolonialisme
Van Huffelen benadrukt dat bij haar ‘respect voor het primaat van de democratie in Caribsche landen’ hoog in het vaandel staat. Ze keurt daarom Nederlandse druk, uitgeoefend door één van de parlementen, af. Ze haast zich er wel te zeggen dat dit niet wil zeggen dat Nederlandse bewindspersonen geen aandacht kunnen vragen voor dit onderwerp bij parlementariërs uit Aruba, Curaçao en/of Sint-Maarten.
Het draagvlak onder de bevolking
De staatssecretaris geeft in antwoord op de laatste vraag dat het haar niet past om ‘te reflecteren op de vraag wat het draagvlak voor een rechterlijke uitspraak is onder de bevolking van een Caribisch land’. Volgens haar is dit niet van belang, omdat dit in eerste instantie aan de rechter zelf is om te bepalen. Deze kwestie moet, volgens haar, besproken worden ‘in het publieke debat in de Caribische landen’. Wanneer de staatssecretaris gevraagd wordt om, in het kader van dialoog, met lokale vertegenwoordigers in gesprek te gaan (zoals kerken), dan geeft ze aan dat ze daartoe zeker bereid is.
Ten slotte
Na bijna een maand heeft de Staatssecretaris Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties antwoord gegeven op de Kamervragen van Roelof Bisschop. Het lijkt erop dat ze erkent dat er vanuit Nederland geen parlementaire druk uitgeoefend mag worden op andere landen binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Ze acht het niet bezwaarlijk als Kamerleden in gesprek gaan met Caribische parlementariërs inzake deze kwestie. Het zou daarom goed zijn dat de christelijke partijen in Nederland in contact treden met de bezwaarden op Aruba, Curaçao en Sint-Maarten. Maar ook dat de overige bewindslieden het respecteren als de keuze van de lokale bewindslieden ‘nee’ is en niet dat deze ‘nee’ koste wat het kost langzaam (of snel) gemasseerd wordt richting een ‘ja’.
Voetnoten
- De Kamervragen van dr. Roelof Bisschop heb ik eerder uitgelicht in dit artikel: https://oorsprong.info/aruba-in-cassatie-tegen-het-homohuwelijk-dr-roelof-bisschop-stelt-kamervragen-over-ideologisch-kolonialisme-van-nederland/.
- Hierboven probeer ik de Kamervragen samen te vatten. De beantwoording is hier te vinden: https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/kamervragen/detail?id=2023Z04069&did=2023D13801. Bij de antwoorden is ook een beslisnota toegevoegd.
