Onlangs stelde mr. Diederik van Dijk (SGP) schriftelijke Kamervragen aan Hugo de Jonge, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties én minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening.¹ Gisteren werden deze Kamervragen beantwoord door de minister en mede ondertekend door drs. Dilan Yeşilgöz-Zegerius, minister van Justitie en Veiligheid.²

De ministers hebben kennisgenomen van het artikel in het Reformatorisch Dagblad.³ Op de vragen 2 tot en met vier kunnen de ministers geen antwoord geven. Als reden: “De politie treedt op onder verantwoordelijkheid van het lokaal gezag (burgemeester en de officier van justitie). Het is niet aan mij of aan de minister van Justitie en Veiligheid om te treden in individuele casuïstiek.” Van Dijk heeft de minister gevraagd of een ‘eenmensprotest’ valt onder de Wet openbare manifestaties (Wom). De Jonge geeft aan dat dit alleen geldt voor een demonstratie waarbij een collectieve mening wordt geuit. Er is sprake van een demonstratie als er twee of meer personen demonstreren. Een uiting kan beschermd worden op basis van artikel 7 van de Grondwet, vrijheid van meningsuiting. De minister geeft aan dat de gemeente wel, in de Algemene Plaatselijke Verordening, regels kan stellen voor eenmansprotesten. Maar deze regels mogen nooit gaan over de inhoud van de uiting. Dit zou in strijd zijn met artikel 7.

Ongegrond?

Zoals de minister heeft aangegeven mag, op grond van de inhoud van een uiting, geen verbod worden opgelegd. “Het censuurverbod, neergelegd in artikel 7 van de Grondwet, staat (…) een preventief verbod in de weg.” Zelfs grievende en kwetsende uitingen worden zo beschermd door de grondwet (mits ze vallen buiten het strafrecht, zoals groepsbelediging of bedreiging). Een gemeente kan echter wel vormvoorschriften vast stellen, bijvoorbeeld waar een protest plaats zou moeten vinden. “De (vrees voor) vijandige tegenreacties op het eenmensprotest kan een rol spelen bij de overweging van de gemeente om zulke voorschriften op te stellen en daarmee de vrije meningsuiting beperken.” Dit verbod mag nooit een algeheel verbod ten gevolge hebben, of de vrijheid van meningsuiting ‘anderszins uithollen’. Soms echter dienen ‘deze en andere beperkingen van de vrijheid van meningsuiting of het demonstratierecht noodzakelijk te zijn in een democratische samenleving’. De minister verwijst in een voetnoot naar de doelcriteria van artikel 10 lid 2 van het EVRM. De minister kan de rechtmatigheid van deze specifieke casus niet beoordelen, daartoe is alleen de rechter bevoegd.

Gemeentes informeren

Van Dijk vraagt zich tenslotte af wat de minister doet om de gemeentes te informeren en toe te rusten. De ministers zetten zich ervoor in dat het lokaal bestuur optimaal gebruik kan maken van het instrumentarium. Het faciliteren en begeleiden van ‘eenmensprotesten’ gebeurt door de burgemeester. Er zijn diverse handreikingen over de omgang met het demonstratierecht. De Jonge verwijst daarbij naar de handreiking van de Gemeente Amsterdam.⁴ Door de Rijksuniversiteit van Groningen (RUG) wordt momenteel een landelijke website ontwikkeld. Hierop kan ‘iedereen gratis en vrij toegankelijk informatie over het demonstratierecht (…) inwinnen’. Bovendien kan een online adviestool geraadpleegd worden.⁵ Tenslotte verwijst De Jonge nog naar de website van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters.⁶ “Deze is toegankelijk voor zowel adviseurs als bestuurders.”

Beslisnota

De beslisnota bevat grotendeels dezelfde inhoud als de vragen. Minister De Jonge heeft de vragen 1 en 5 tot en met 10 beantwoord. Minister Yeşilgöz-Zegerius de vragen 2 tot en met 4. Er wordt in de beslisnota nog verwezen naar het commissiedebat voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) waar, naar aanleiding van een initiatiefnota van het lid Slagt-Tichelman, het onder gegaan is over protestacties bij abortusklinieken. “Tijdens het debat heeft de minister voor Medische Zorg toegezegd te willen verkennen of en hoe onderzoek naar (de effecten van) demonstraties bij abortusklinieken kan worden uitgevoerd. Zij zal daarover met klinieken in gesprek gaan en wil daarover voor het zomerreces terugkoppelen.”

Voetnoten

1. https://oorsprong.info/mr-diederik-van-dijk-sgp-stelt-kamervragen-over-opgepakte-waker-bij-abortuskliniek/.
2. Bron: https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/kamervragen/detail?id=2024Z05023&did=2024D16679.
3. Het gaat om dit artikel: https://www.rd.nl/artikel/1057378-politie-pakt-waker-op-bij-abortuskliniek.
4. De Jonge schrijft in een voetnoot: Kamerstukken II 2018/19, 34 324, nr. 4.
5. Zie: https://www.rug.nl/rechten/recht-en-samenleving/blog/kennisdeling-over-het-demonstratierecht-een-toegankelijke-website-voor-iedereen.
6. Zie: https://www.burgemeesters.nl/themas/bevoegdheden/wet-openbare-manifestaties/.