Een kijkje in het uitdijende heelal zorgt voor verwondering. Die ervaring heeft de sterrenkundige dr. Herbert Koekkoek¹ met dit machtige scheppingswerk van God. Hoe verder je het heelal inkijkt, hoe kleiner je wordt. In het Winternummer van GezinsGids² gaat hoofdredacteur Chris Jan de Leeuw op bezoek bij de sterrenkundige.

Van jongs af aan

Al van jongs af aan is Koekkoek gefascineerd door sterren en planeten. “Als kind maakte ik zonnewijzers. Heel basaal: je neemt een plankje en een stokje. Elk uur zet je een streepje bij de schaduw. De volgende dag kun je de tijd aflezen.” Met zijn eerste verrekijker, die hij als vijftienjarige kocht, zag hij de komeet Halley. Daarna volgde zijn eerste telescoop waarmee hij de ringen van Saturnus bestudeerde. Hij besluit om theoretische sterrenkunde te gaan studeren. Omdat het in de woorden van de hoofdredacteur ‘vrijwel onmogelijk is om er werk in te vinden’ is hij later in de IT terechtgekomen, maar de sterrenhemel is hem blijven boeien. Koekkoek trekt er daarom regelmatig ’s nachts op uit om waarnemingen te doen, bijvoorbeeld bij de dark sky parks: Lauwersmeer en Terschelling, of naar het Dwingelerveld in Drenthe.

Verwondering

Wanneer Koekkoek door de telescoop tuurt, valt er een deken van diep ontzag en verwondering over hem. Koekkoek over de wetmatigheden in het heelal:

“Naast chaos is er veel orde en regelmaat in het heelal. Dat weerspiegelt Gods trouw. We vinden het vanzelfsprekend dat de zon elke dag opgaat, dat er seizoenen zijn. Maar dat is het helemaal niet. Het is Gods hand. In Genesis lezen we dat de zon en maan geschapen zijn tot ‘tekenen en gezette tijden’.”

De bescherming van onze dampkring tegen inkomend ruimtepuin is voor de geleerde een voorbeeld van Gods bewarende hand. Ook de omstandigheden op aarde zorgen voor verwondering. Onze buurplaneet Venus is onleefbaar, de druk is er bijvoorbeeld negentig keer zo hoog. Op Uranus kan het wel tientallen jaren zomer zijn. De sterrenkundige roept daarom op zuinig te zijn op de aarde.

Wanneer Koekkoek een zonsverduistering bestudeert dan ziet hij daarin de wonderlijke hand van God.³ De sterrenkundige maakte in 1998 op Aruba voor het eerst een zonsverduistering mee. Het overweldigde hem.

“De zon is ongeveer vierhonderd keer groter dan de maan en staat veel verder weg. Vanaf de aarde gezien dekt de maan de zon vrijwel precies af. De strook waarin je een zonsverduistering kunt zien is maar enkele tientallen kilometers breed. Hoe is het mogelijk! Toeval, zegt de wetenschap. Nou, dat is wel heel, toevallig. Daar mag je toch de wonderlijke hand van God in zien.”

‘De hemelen vertellen Gods eer’

Wanneer Koekkoek op een donker plekje naar de sterrenhemel kijkt, schieten hem de woorden van Psalm 19 in gedachten. Sterrenstelsels en sterrenhopen, ‘het is zo wonderlijk gemaakt’. Venus, de Morgenster, doet denken aan Christus. De ster van Bethlehem was mogelijk een samenstand van Venus en Jupiter, maar mogelijk juist een bijzondere (onverklaarbare) gebeurtenis. De geleerde wijst ook nog op het teken van Hizkia. ‘Dan draait de zon tien graden terug. ‘Onmogelijk’, zegt een wetenschapper dan. Inderdaad, het is niet te verklaren. Maar daarom is het juist een teken’.

Geloof en wetenschap

Bij veel wetenschappers blijft er weinig ruimte voor religie over. De hele werkelijkheid kan volgens deze wetenschappers op een wiskundige manier beschreven worden. Veel sterrenkundige zijn daarnaast overtuigd van de oerknaltheorie. Herbert Koekkoek maant tot voorzichtigheid:

“Maar als je ervan uitgaat dat de wetenschap de complete werkelijkheid beschrijft, kom je in een heel ijzige wereld terecht. Want de wetenschap beschrijft alleen wetmatigheden. Het zegt niets over zingeving, over de vraag naar het doel van het leven. Daarnaast is het niet gezegd dat de grote theorieën in stand blijven. Hoe meer je waarneemt, hoe meer vragen er kunnen ontstaan. Telescopen worden bijvoorbeeld steeds preciezer en zo is ontdekt dat het heelal niet alleen uitdijt – zoals de verwachting was – maar zelfs versneld uitdijt. Dat staat dan weer haaks op de gangbare theorie.”

Dit alles zou moeten leiden tot bescheidenheid. ‘Dan kom je erachter dat het menselijk verstand de complexiteit niet kan bevatten. Hoe meer ik weet, hoe meer ik me verwonder over de schepping.’ De geleerde beschouwt geloof en wetenschap als twee aspecten van de werkelijkheid die je niet kloppend kunt krijgen. Volgens Koekkoek hoeft dat ook niet, ‘je moet het naast elkaar laten staan’. Voor hem is alles wat we weten een duidelijke bevestiging van de grootsheid van de schepping. Het maakt de sterrenkundige klein, want we weten nog zo weinig.

“We kunnen veel leren van onze kinderen. De kinderlijke eenvoud, het vertrouwen. Wij willen alles kloppend maken, maar in onze verhouding tot God is dat kinderlijke vertrouwen zo belangrijk.”

Laten we daarom met veel verwondering naar de sterrenhemel blijven kijken en de Schepper voor Zijn scheppingswerk de eer geven!

Voetnoten

1. Dr. Herbert Koekkoek promoveerde in 1997 aan de Technische Universiteit te Eindhoven op een proefschrift met als titel: ‘Excitation mechanisms of medium scale travelling ionospheric disturbances‘. Hij is in het dagelijks leven IT-consultant.
2. GezinsGids is een tweewekelijks verschijnend reformatorisch gezinsblad. Meer informatie is hier te vinden: http://www.gezinsgids.nl/.
3. Dr. Guillermo Gonzalez en dr. Jay Richards komen ook tot een soortgelijke conclusie in hun boek ‘The Privileged Planet‘. De inhoud van het boek is ook weergegeven in een gelijknamige documentaire. Deze documentaire is in z’n geheel op YouTube te bekijken: https://www.youtube.com/watch?v=QmIc42oRjm8. De video gaat helaas wel uit van een oud heelal, iets wat de meeste creationisten die een korte chronologie voorstaan af zullen wijzen. Desalniettemin de moeite van het kijken waard. Bron van het boek: Gonzalez, G., Richards, J.W., 2004, The Privileged Planet: How Our Place in the Cosmos is Designed for Discovery (Washington D.C.: Regnery Publishing).