“Het beginsel van de Schriftkritiek ligt in de vraag van de satan aan Eva: “Is het ook. Dat God gezegd heeft (…)?” Die leugenachtige, verleidende vraag komt in heel de kerkgeschiedenis terug, ook nu.” Aldus de 79-jarige emeritus-predikant Willem van Benthem van de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK).1
Afgelopen zaterdag, 26 maart 2022, verscheen er een lezenswaardig interview met de predikant in het Reformatorisch Dagblad. Deze predikant heeft een grote omwenteling in zijn leven gemaakt: van atheïst tot gereformeerd predikant. Maarten Stolk zocht hem op en liet de oude predikant zijn verhaal vertellen. Van Benthem studeerde bosbouw in Wageningen en reisde daardoor regelmatig naar Zweden en Noorwegen. In die tijd was hij overtuigd atheïst, maar hij komt een meisje tegen (op wie hij verliefd werd) die hem aanraadt om de Bijbel te lezen. Van Benthem begon met ‘frisse tegenzin‘ te lezen en moest uiteindelijk capituleren voor Gods Woord. Hij breekt zijn studie bosbouw af en gaat theologie studeren aan de Vrije Universiteit te Amsterdam.
‘Vreselijke periode’
Deze studie viel echter niet (helemaal) in goede aarde. Van Benthem noemt deze periode in het Reformatorisch Dagblad ‘een vreselijke periode’. Van Benthem: “In een van de eerste colleges die ik kreeg, maakte prof. Kuitert een Schriftkritische opmerking. Ik was nogal schuchter, maar een medestudent zei: “Professor, alle Schrift is toch door God ingegeven?” Toen zei Kuitert: “Nee, dat is een verkeerde vertaling. Alle door God ingegeven Schriftwoord is nuttig. Dat betekent dat er ook woorden in de Bijbel staan die niet door God zijn ingegeven.” Schokkend vond ik dat.” De studenten worden geadviseerd om zich verre te houden van geschriften uit de Nadere Reformatie, zoals de Redelijke Godsdienst van ‘vader’ Brakel, en werken van Abraham Kuyper. De radicale afwijzing van deze geschriften door prof. Kuitert zorgde er bij Van Benthem juist voor dat hij ze wél ging lezen. Van Benthem: “Zo kon ik de dwalingen die ik aan de VU kreeg ingegoten, weerstaan. Ik had het idee dat ze daar het Woord van me wilden afpakken, en ik kon niet zonder dat Woord.”
Protest
Ondanks zijn opleiding en grote bezwaren bleef hij predikant in de Gereformeerde Kerken in Nederland (GKN). Dat veranderde na 1980, toen het rapport ‘God met ons’ uitkwam.2 Van Benthem was toen predikant in Genemuiden. Met een deel van zijn gemeente brak hij met de GKN en sloot zich aan bij de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK). Van Benthem: “Het uiteindelijke breekpunt was toen de gereformeerde synode in 1980 het rapport “God met ons”, over het Schriftgezag, aanvaardde. Daarmee werden wissels omgezet. Als je op een kerkelijke vergadering met een beroep op de Schrift tegen bepaalde dingen protesteerde, dan zeiden collega’s soms letterlijk: “Geloof je dat sprookjesboek dan nog?”” In 1993 gaat de predikant met vervroegd emeritaat.
Veertig jaar predikant
Het hierboven aangehaalde interview verscheen naar aanleiding van zijn vijftig jarige ambtsjubileum. Tien jaar geleden, bij het veertigjarige ambtsjubileum, werd Van Benthem ook een geïnterviewd door het Reformatorisch Dagblad. In dit interview gaf hij aan dat hij zich halverwege de jaren ’60 aansloot bij de Gereformeerde Kerk te Santpoort. Het werd Van Benthem duidelijk dat hij predikant moest worden. Hij kwam op de Vrije Universiteit. Van Benthem: “Maar wat ik daar aantrof, schokte me geweldig. Het was de tijd van de hoogleraren H.M. Kuitert, Tj. Baarda en C. Augustijn. Ik kreeg te horen dat de Bijbel een sprookjesboek was. Zo dacht ik erover toen ik atheïst werd.” Toch kijkt hij niet geheel negatief terug op zijn studententijd. Van Benthem: “Bij mij werkte het zo dat als Kuitert ergens op af ging geven, ik daar juist benieuwd naar werd. Op een keer was dat Brakel. Hij is mijn liefste oudvader geworden.” Ook in het interview uit 2012 lezen we dat het hierboven genoemde synoderapport voor de predikant het breekpunt werd. Hij kijkt daar met gemengde gevoelens op terug. Van Benthem: “Voor je geestelijk leven was dat echt niet altijd vruchtbaar. Waar ik wel positief op terugkijk, zijn de jaren dat ik doceerde aan de Reformatorische Leergangen in Zwolle, van 1972 tot 1986. Daaraan was ook iemand als dr. M.J. Arntzen verbonden. We wilden tegenwicht bieden aan de VU.”3
Voetnoten
- Bron: Stolk, M., 2022, Capituleren voor de Bijbel, Reformatorisch Dagblad 51 (305): 15. URL: https://www.rd.nl/artikel/969193-ds-van-benthem-cgk-een-wonder-dat-de-heere-me-niet-heeft-afgezet.
- Dit rapport zorgde ervoor dat er een wissel omgezet werd. Er werd niet meer vastgehouden aan de historische betrouwbaarheid van de gehele Schrift. De Evangelische Omroep gaf als reactie op het rapport een brochure uit met als titel ‘De Bijbel in de beklaagdenbank‘. Zie ook het negende hoofdstuk in het proefschrift van dr. Hittjo H. Kruyswijk voor een korte bespreking van het rapport en de receptie daarvan: https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/access/item%3A3075921/view.
- Bron van dit interview: Heer, A. de, 2012, Via Kuitert naar Brakel. Ds. W. van Benthem (CGK) deed veertig jaar geleden intrede in gereformeerde kerk Nieuwlande, Reformatorisch Dagblad 42 (3): 2. URL: https://www.rd.nl/artikel/440518-ds-van-benthem-cgk-kuitert-bracht-mij-bij-brakel.