Het getuigt van weinig kennis van zaken wanneer je Hongaarse christenen scherp veroordeelt vanwege hun steun aan minister-president Viktor Orbán.

Ad de Bruijne, hoogleraar aan de Theologische Universiteit Utrecht, schreef een scherpe column over de Hongaarse minister-president Viktor Orbán (ND, 24 oktober). Tegelijkertijd krijgen de Hongaarse Gereformeerde Kerk én Nederlandse kerken en organisaties die daarmee relaties onderhouden ook een veeg uit de pan: doordat zij ‘het ketterse Hongaarse christelijk-nationalisme met de stroopkwast tegemoet treden’, zijn ze ‘mee schuldig aan het smoren van profetische tegenspraak’.

Ik woon al bijna twintig jaar in Hongarije en doceer aan een verwante universiteit van de opleiding waar De Bruijne hoogleraar is, namelijk de gereformeerde theologische academie in Pápa. Ik ben dus ongetwijfeld bevooroordeeld, maar tegelijk meen ik wel over enige feitelijke kennis van zaken te beschikken en neem ik dagelijks kennis van in het Hongaars geschreven bronnen. Vanuit die achtergrond veroorloof ik mij enkele kritische kanttekeningen bij De Bruijnes profetisch getoonzette taxatie en bijbehorend appèl.

Versimpeling

Ik ga nu voorbij aan de voorbeelden die De Bruijne aanvoert om te staven dat Orbán personen en kerken die zich in het kamp van zijn tegenstanders bevinden, het leven zuur, zo niet onmogelijk maakt. Die zijn in zijn ogen profetisch, maar hij maakt niet duidelijk waarom. Hij beweert slechts. Ik zou bij elk voorbeeld op z’n minst nuanceringen, maar ook regelrechte tegenspraak kunnen aanvoeren en de geschetste ‘feiten’ kunnen ontkrachten, maar dat vergt een apart artikel. Zo gaat dat vaker als mensen op afstand hun oordeel geven over situaties elders in de wereld. Als Hongaren over de situatie in Nederland schrijven, zie ik soms eenzelfde soort versimpelingen en misverstanden naar voren komen.

Ik praat er graag nog eens met De Bruijne over door. Maar die afstand had De Bruijne wel wat voorzichtiger mogen maken in zijn oordeel over Hongaarse gereformeerde christenen die hun minister-president steunen. Zeker als hij ook nog eens Nederlandse christenen kapittelt die relaties onderhouden met personen en gemeenten binnen de Hongaarse Gereformeerde Kerk.

Overigens behoort De Bruijnes eigen Theologische Universiteit Utrecht daar ook toe. Mij is nog geen publiek profetisch protest van die zijde ter ore gekomen.

Verraad

Ik concentreer me nu op de kern van zijn betoog: Orbán heeft door zijn bezoek aan Peking en zijn vriendelijke bejegening aldaar van Xi Jinping en Poetin Oekraïens bloed aan zijn handen gekregen. Hij heeft verraad gepleegd.

Een paar kanttekeningen. Hoe je verder ook denkt over de oorlog in Oekraïne, de westerse simplificering als zou Rusland alleen maar slecht zijn en Oekraïne alleen maar goed, behoeft op z’n minst nuancering. Dit conflict is al sinds 2014 aan de gang. Een door de Verenigde Staten financieel gesteunde staatsgreep in dat jaar werd niet geaccepteerd door de voornamelijk etnisch Russische bevolking in het oosten van het land.

Vervolgens trad het Oekraïense leger op tegen die afvallige regio’s. Daarbij vielen tienduizenden burgerdoden. Oekraïne ondertekende twee keer een akkoord in Minsk waarin bepaalde vormen van autonomie beloofd werden aan de oostelijke provincies. Helaas bleek later dat Oekraïne niet van plan was om zich aan die verdragen te houden. Ze waren bedoeld om tijd te winnen en met behulp van training door de NAVO hun leger te versterken.

Agressors

Ik heb geen enkele behoefte om Rusland vrij te pleiten. De Russen zijn de agressors, en dat is tegen het internationale recht. Punt. Maar Rusland heeft wel degelijk een punt als het geen NAVO-land aan zijn grens wil hebben en als het genoeg heeft van het militaire geweld tegen etnische Russen in Oekraïne. Dan heb ik het nog niet eens over de rol van de Verenigde Staten die deze oorlog kennelijk ziet als een manier om Rusland te bestrijden: met het bloed van Oekraïners vechten ‘wij’ tegen Rusland.

Het gaat mij er nu niet primair om wie er wel of niet gelijk heeft. Mijn punt is alleen dat er in een dergelijk internationaal conflict aan allerlei kanten pijnpunten zijn en belangen meespelen. Vaak is de waarheid in dit soort conflicten alleen maar na afloop, jaren later, te achterhalen. Om in een dergelijk politiek spanningsveld als christen rücksichtlos voor de één en tegen de ander te kiezen, zonder ook maar bereid te zijn om in ieder geval op zijn minst te luisteren naar beide partijen, is een gevaarlijke zaak.

Groot verlies

Viktor Orbán weet wat hier op het spel staat. In deze oorlog sneuvelen namelijk ook Hongaren. Immers, Oekraïne heeft een etnisch Hongaarse minderheid die vóór 2022 uit ongeveer 150.000 tot 200.000 mensen bestond. Hongarije verliest dagelijks eigen mensen. Aan het front is het aantal gesneuvelden onvoorstelbaar groot.

Hoe eerder deze oorlog stopt, hoe meer mensenlevens gered worden. Samen met paus Franciscus is Orbán het enige staatshoofd dat oproept tot een wapenstilstand en daarna een diplomatieke oplossing. Dat is de moeilijke weg. Het is gemakkelijker om de illusie hoog te houden dat er, als we nog maar wat meer wapens leveren, vrede zal komen.

Intussen geeft Hongarije actief hulp aan Oekraïne. Er gaat medische apparatuur naar Oekraïense ziekenhuizen. Vluchtelingen worden opgevangen. Er wordt Oekraïenstalig onderwijs opgezet voor vluchtelingenkinderen. En dat allemaal ondanks het feit dat de Hongaarse minderheid in Oekraïne steeds meer gediscrimineerd wordt.

Positie bepalen

Ik zou zeggen: als er in Europa een politieke leider is aan wiens handen geen Oekraïens bloed kleeft, dan is dat Orbán. Als minister-president een positie bepalen in internationale politieke conflicten, daarbij het goede voor eigen land voor ogen houden, maar ook de belangen van anderen niet met voeten treden, is niet simpel.

Inderdaad, hij praat zowel met Zelensky als met Poetin. Maar het is wel een rare gedachtekronkel om dan te zeggen dat er door Poetin te ontmoeten, bloed van Oekraïners aan zijn handen kleeft. Diplomatie betekent dat je praat. Ook met je tegenstander. Of beter: juist met je tegenstander. Dat is altijd zo geweest. Zelfs tijdens de meest kille episoden van de Koude Oorlog.

Een iets minder hoge toon vanuit ‘de Europese waardengemeenschap’ zou passend zijn. Laten christenen in Nederland vooral ook contact blijven oefenen met hun Hongaarse geloofsgenoten. Om van hen te leren en hen indien nodig ook te bevragen, zoals zij hun Nederlandse medechristenen ook zullen bevragen. En om intussen de oproep van de apostel Paulus aan zijn medewerker Timotheüs ter harte te nemen ook voor ‘koningen en hooggeplaatsten’ te bidden.

Dit artikel is met toestemming van de auteurs overgenomen uit het Nederlands Dagblad. De volledige bronvermelding luidt: Doedens, J., 2023, Hongaarse christenen zijn niet naïef over Orbán, Nederlands Dagblad 80 (21.515): 14-15 (artikel).