De World Medical Association (WMA) beoogt een herziening van de Internationale Code voor Medische Ethiek die het gewetensbezwaar bij abortus zal neutraliseren. Dat schrijft Kristina Artuković van de organisatie Saving Down Syndrome. Sterker nog, een gewetensbezwaar kan straks mogelijk worden gezien als een aanval op de mensenrechten.
Juristenvereniging Pro Vita maakte een Nederlandse vertaling1 van het artikel waarin mevrouw Artuković alles op een rijtje heeft gezet.2 De Internationale Code voor Medische Ethiek vormt een belangrijke aanvulling op de Verklaring van Genève, ook wel de moderne Hippocratische eed genoemd. Dit document werd vlak na de Tweede Wereldoorlog opgesteld, na het radicale misbruik van kennis in de geneeskunde. Daarin stond in 1947 nog het volgende:
‘Ik zal het uiterste respect voor het menselijk leven handhaven, vanaf het tijdstip van conceptie (…).
In 1983 werd de term “conceptie” vervangen door het multi-interpretabele “begin”. En vanaf 2005 werd zelfs dat weggelaten, zodat de zin nu simpelweg luidt:
‘Ik zal het uiterste respect voor het menselijk leven handhaven.
Men deed er slechts twintig jaar over om het ongeboren leven systematisch weg te schrijven uit de moderne Hippocratische eed. Volgens mevrouw Artuković gaat het duidelijk een totaal andere kant op dan de naoorlogse ontwikkelingen van de ethiek, aangezien de reikwijdte van ethische geldigheid wordt vernauwd in plaats van verbreed.
En nu wil men de code opnieuw wijzigen. Dit keer met als doel het gewetensbezwaar van artsen onmogelijk te maken. Op dit moment wordt het gewetensbezwaar van artsen beschermd door een aantal internationale overeenkomsten. Artikel 18 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens stelt:
‘Een ieder heeft recht op vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst; dit recht omvat tevens de vrijheid om van godsdienst of overtuiging te veranderen, alsmede de vrijheid hetzij alleen, hetzij met anderen zowel in het openbaar als in zijn particuliere leven zijn godsdienst of overtuiging te belijden door het onderwijzen ervan, door de praktische toepassing, door eredienst en de inachtneming van de geboden en voorschriften.’
De voorgestelde werkversie van de Code van de WMA vereist dat de gewetensbezwaarde de patiënt verwijst naar een andere arts die er op zijn beurt geen probleem mee heeft om gewelddadige medische praktijken uit te voeren, zoals abortus, euthanasie, hulp bij zelfdoding en dergelijke. Eerder dit jaar werd deze zienswijze ook al aangenomen, dankzij de instemming met het Matic rapport in het Europees Parlement.
De verplichting om een gewetensbezwaarde naar een andere arts door te verwijzen, is in feite schending van de persoon met een gewetensbezwaar. Het impliceert medeplichtigheid aan een problematische handeling, waardoor de betekenis van het gewetensbezwaar praktisch teniet wordt gedaan.
Met een dergelijke bepaling in de Code krijgt de wettigheid van bepaalde praktijken in de nationale wetgeving voorrang boven de universele ethische beginselen van de beroepsgroep. Een groep die eigenlijk los moet staan van politieke druk, zoals dat is beschreven door de leidende gedachte van zowel de oorspronkelijke als de moderne eed van Hippocrates.
Volgens mevrouw Artuković is er sprake van een wereldwijde agenda om, zoals zij het noemt, geweld in de geneeskunde te normaliseren als mensenrechten die niet kunnen worden geweigerd. Want als abortus gezondheidszorg is, dan zal het gewetensbezwaar een schending van de mensenrechten zijn. Dat is volgens haar een absurde gedachte waar we met deze herzieningen van internationale verklaringen wel op uit gaan komen: ‘Het gewetensbezwaar is een van de sleutelelementen in de strijd voor de waardigheid van het menselijk leven vanaf de conceptie tot de natuurlijke dood. Dat geldt vooral in landen waar de steun van de bevolking niet sterk genoeg is om deze kwesties aan te pakken, noch een voldoende ontwikkelde cultuur van dialoog bestaat om ze in het openbaar en in de wetgeving aan de orde te stellen. Zolang artsen namelijk de vrijheid hebben om het gewetensbezwaar in te dienen tegen ethisch problematische “diensten” in de geneeskunde, zal het mogelijk zijn om deze praktijken in het sociaal-politieke domein ter discussie te stellen. En zolang dat mogelijk is, zal er een kans zijn om de cultuur van dood en narcisme om te vormen tot een cultuur van leven en verantwoordelijkheid.’
Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit het Leef Magazine. De volledige bronvermelding luidt: Develing, C., 2021, Het gewetensbezwaar van artsen staat onder druk, Leef 37 (6): 22-23.
