Voetnoten en bronnen volgen komende week D.V. Dit bericht werd met dank aan René Heij uitgesproken op de boekpresentatie rond ‘Inzicht: Wetenschap voor Gods aangezicht’. De livestream van de bundel is hier te bekijken.
Geleerdheid en vroomheid, heb ik boven dit korte stukje geschreven. Ik had het willen uitspreken, maar helaas staat de gezondheid het niet toe om naar Apeldoorn af te reizen. Gelukkig is het dankzij Paul Klomp van Klomp Creative mogelijk om via de livestream mee te kunnen doen. Het gaat naar omstandigheden redelijk. Ondanks de zwakte van het hart, en het wachten op een donorhart, heeft de Heere het nog gegeven dat ik wat kan lezen en schrijven. Ik wens jullie allen een goed samenzijn!
Geleerdheid en vroomheid, passen die wel bij elkaar? Tegenwoordig wordt die vraag door veel mensen met ‘nee’ beantwoord. Geloof en Wetenschap zouden volgens enkele wetenschappers vijanden van elkaar zijn, of in elk geval niets met elkaar te maken hebben. Het zijn volgens de bekende paleontoloog Stephen Jay Gould non-overlapping magisteria (niet-overlappende terreinen). Ik geloof, op basis van argumenten die ik vandaag vanwege de tijd niet kan uitwerken, dat Gould ongelijk heeft. Het boek van de natuur kan niet losgemaakt worden van het boek van de Schriftuur. Dat lezen we bijvoorbeeld in de Nederlandse Geloofsbelijdenis artikel 2, dat onder andere gebaseerd is op Psalm 19 en Romeinen 1. Geleerdheid en vroomheid. Met jaloersheid kijk ik terug naar de eeuwen van de zogenoemde (Nadere) Reformatie, waarbij geleerdheid en vroomheid samen gingen. De officiële theologie hield vast aan een historische Adam en Eva en theorieën over pre-adamieten werden bestreden. Met jaloersheid kijk ik terug naar het Reveil, waarbij vanuit geleerdheid en ervaring bezwaren tegen de geest dezer eeuw werden opgesomd en waarbij sommige Reveilmensen zich zelfs bezighielden met zondvloedgeologie. Met jaloersheid kijk ik terug naar de beginjaren van de Vrije Universiteit, waarbij vastgehouden werd aan de zondeval als oorzaak van de (menselijke) dood en daarover zelfs een proefschrift geschreven werd. Er zijn talloze andere voorbeelden en wetenschapsgebieden te noemen waarbij geleerdheid en vroomheid hand in hand gingen. We denken als laatste bijvoorbeeld aan de bekende astronoom Johannes Kepler. Overigens haasten ik mij om erbij te zeggen dat vroeger niet per se alles beter was. De wetenschap is altijd feilbaar en kan verbeterd worden.
Hoe staat dit er anno 2023 voor? Geleerdheid en vroomheid lijken een versplinterd landschap te vormen. De combinatie van geleerdheid en vroomheid ziet er meer en meer uit als een ruïne van vergane glorie. Ik hoor en lees wel eens de uitspraak: hoe geleerder hoe onbekeerder. Hier zou geleerdheid niet passen bij vroomheid (quod non). Ik hoor en lees ook wel eens de uitspraak: we moeten rationele zondvloedwetenschap bedrijven. Waarbij door geleerdheid de oorzaak van de zondvloed uit het oog verloren wordt en vroomheid afhankelijk wordt van menselijke wetenschap (quod non).1 Bovendien is er onder mensen die het Schriftgezag (en daarmee vroomheid) hoog in het vaandel hebben staan ernstig wetenschapssimplisme ontstaan en worden in de ‘luie leunstoel’ theorieën bedacht zonder dat deze getoetst worden aan Zijn werkelijkheid. Al sinds het begin dat ik mijzelf met geloof en wetenschap bezig houd, is dit simplisme voor mij een ergernis en rijpte er een plan om een peer-reviewed bundel uit te geven met verschillende vakwetenschappers. Volgens dat plan zouden wetenschappers een hoofdstuk schrijven binnen hun eigen (promotie)vakgebied. Dat plan kreeg helaas organisatorische tegenwerking (zodat het in 2015/2016 niet mogelijk bleek om tot een bundel te komen). Na het plan een tijdje in de ijskast te hebben gelegd, besloot ik om dan maar in de persoonlijke vrije tijd te komen tot een bundel. Ik zocht contact met Uitgeverij De Banier en gelukkig waren de uitgeverij en de redactieleden Mart-Jan Paul, Wim de Vries en Benno Zuiddam bereid hun schouders eronder te zetten. Een redactie met hoogleraren was nodig om te komen tot een positief getoonzette bundel waar een verheldering van uitgangspunten en de daarop voortbordurende theorieën en hypothesen centraal staan. Zodat studenten en academici zien dat geleerdheid en vroomheid bij elkaar horen en bemoedigd zullen worden om dit pad, met Gods hulp, verder te plaveien. Laat je geen Elia-idee aanpraten dat je nog als enige overgebleven bent. Er zijn veel Nederlandstalige wetenschappers die het Schriftgezag hoog in het vaandel hebben staan en ook robuuste wetenschap willen bedrijven. We zouden bij wijze van spreken nog wel vijf vervolgbundels van twintig hoofdstukken kunnen samenstellen met bijdragen van Nederlandstalige wetenschappers.
Mart-Jan Paul wordt hartelijk bedankt voor zijn tomeloze geduld en zijn ijver om de bundel tot een mooi product om te werken. Zonder hem was de bundel er niet gekomen of was deze nog vijf jaar vertraagd. Wim de Vries wordt hartelijk bedankt voor zijn inzichten, waarbij soms bijdragen flink omgewerkt moesten worden. Redactie, ik mag toch zeggen dat de bijdragen door de wetenschappelijke schrijfervaring van Wim een stuk beter zijn geworden. Benno Zuiddam hartelijk bedankt voor de vaderlijke zorg rond deze bundel. We zaten voorafgaande aan deze bundel soms meer dan een uur met elkaar aan de telefoon. En als ik door de bomen het bos niet meer zag, dan was jij daar met bemoedigende woorden. Wim Kranendonk, Evert Barten, René Heij en Uitgeverij De Banier hartelijk bedankt dat jullie het zagen zitten om deze bundel uit te geven. Respect ervoor dat jullie deze uitgave taalkundig minutieus hebben doorgelopen en daardoor veel leesbaarder hebben gemaakt.
Ik hoop dat studenten en academici bemoedigd zullen worden door deze bundel. Geleerdheid en vroomheid hoeven niet met elkaar in tegenspraak te zijn. Ik hoop dat we met deze bundel een wegwijzer mogen zijn naar Christus, ‘ziende op den oversten Leidsman en Voleinder des geloofs’ (Hebreeën 12:2). Zodat we naast het hebben van aardse geleerdheid ook van God geleerd mogen zijn.
