“”Zie je wat?” klinkt de stem van Karel als uit een tunnel. “Even wachten,” zegt Chris. Hij haalt de lantaarn uit het touw en schijnt om zich heen. Vrijwel op hetzelfde moment kan hij een kreet niet onderdrukken. “Er zit hier een deurtje,” roept hij naar boven. Karels hoofd komt over de rand van de put kijken. “Wat zeg je nou?” roept hij verbaasd. “Er zit hier een deur,” roept Chris terwijl hij de lantaarn weer tussen het touw stopt. Terwijl hij dit doet, kijkt hij naar boven. Dan schrikt hij zich naar. In plaats van Karels hoofd is daar plotseling een arm verschenen. Het kan onmogelijk de arm van Karel zijn, want in de hand zit een groot pistool.”

Men vroeg Bert Wiersema eens waar hij spannende jeugdboeken schrijft. Wiersema zei: “Ik schrijf spannende boeken, omdat ik wil dat kinderen leren lezen. Niet omdat ze dan mijn boeken gaan lezen, maar omdat ik wil dat ze de Bijbel gaan lezen!”¹ Een van de eerste boeken die Wiersema schreef was ‘Dagboek van een overval’ in de ‘Chris en Jorieke’-serie. In 1991 verscheen dit boek bij De Vuurbaak in Barneveld en is sindsdien al veelvuldig verkocht.² Dit eerste deel van de serie is bijzonder spannend geschreven. Chris en Jorieke, broer en zus, zijn met hun gezin, de familie Huizinga, uit logeren bij opa en oma in de buurt van Winterswijk. Op de tot minicamping omgebouwde boerderij is altijd wat te doen. Neef Karel is ook op de boerderij en al snel heeft het drietal vrienden gemaakt met een ander drietal dat op de camping verblijft: Niels, Bert en Katinka. Samen beleven ze een avontuur rond het huis van de onlangs overleden verzetsstrijder Gerard van Lintum. Deze Gerard heeft in de Tweede Wereldoorlog een trein overvallen en door de Duitsers afgepakte beroemde schilderijen en goudstaven terug genomen. Na de oorlog heeft Gerard deze schilderijen weer teruggegeven aan de Nederlandse staat. Maar wat is er met de goudstaven gebeurd. Later blijkt dat de zes vrienden niet de enigen zijn die van het goud afweten. Een spannend avontuur tot het einde volgt. Zelfs in het laatste hoofdstuk is het nog erop of eronder. Weten hoe het afloopt? Daarvoor moet je het boek zelf maar lezen.

De zondvloed en een steengroeve

De vader van Bert en Katinka, meneer Westers, houdt van het verzamelen van schelpen. Daarom zijn ze hier speciaal naar toe gekomen. Daar lachen de vrienden om, want waarom zou je schelpen in het binnenland gaan zoeken. Het antwoord van Bert en Katinka verwijst naar de zondvloed:

“”Voor schelpen hoef je hier niet heen te komen,” lacht Chris. “Die zijn hier niet.” “O, maar we zijn hier toch voor de schelpen naar toe gekomen,” zegt Bert tot Chris’ verbazing. “Er is hier toch geen zee,” zegt hij. “Nee,” antwoord Bert, “nu niet meer.” “Hoezo?” wil Chris weten. “Hier is toch nooit een zee geweest?” “Dat moet je niet zeggen,” is Katinka’s antwoord. “Je kunt nooit precies weten hoe de aarde er heel vroeger heeft uitgezien. Waar nu geen zee meer is, daar was ze vroeger misschien wel. En denk maar eens aan de zondvloed. Bijna overal zitten wel schelpen in de grond. Meestal kun je er niet bij, ze zitten vaak heel diep, maar hier vlakbij in het plaatsje Miste is een plek waar je ze wel kunt vinden. Niemand mag daar meer komen maar je kunt wel een paar scheppen grond kopen. Als je die gaat zeven vind je heel wat piepkleine schelpjes. Vader zit de hele dag met een pincet in zijn zeef te pulken.” “Leuke vakantie,” zegt Chris een beetje smalend. “Toch is het heel interessant hoor,” lacht Bert. “Kom maar een keer kijken. Ik weet zeker dat mijn vader jou er ook wel warm voor krijgt.””

De schelpen waar de discussie over gaat komen bij het buurtschap Miste veelvuldig voor.³ Het gaat om schelpen en haaientanden uit het Mioceen. Dat dit zondvloedafzettingen zijn zullen niet alle creationisten mee instemmen. Dat is afhankelijk waar je de grens tussen zondvloed- en post-zondvloedafzettingen plaatst.

De steengroeve in Winterswijk komt ook langs. Eerst laat opa de huifkar, waarmee ze een rit maken, langs de steengroeve rijden. “Een tientallen meters diepe afgraving, een kilometer of vijf bij de boerderij vandaan. Ze zijn er even uitgestapt om in het enorme gat te kijken. De steengroeve is bijna vijftig meter diep en een paar honderd meter breed. Vaak zijn er mensen met beitels en hamertjes aan het werk op zoek naar fossielen.” De steengroeve waar Wiersema op doelt is de steengroeve van SIBELCO B.V. in Winterswijk, waar je inderdaad fossielen kunt vinden. Later gaan Katinka en Jorieke met vader Westers mee naar de steengroeve. In de brandende hitte proberen ze wat fossielen te verzamelen. Meneer Westers “neemt nog een slok lauwe sinas en legt zijn zakdoek op zijn hoofd. De beide dames houden er ook mee op. Ze hebben ruwe handen van het wroeten tussen de stenen, en het resultaat is heel magertjes. Een paar brokstukken, maar geen enkel gaaf fossiel.” Mooi dat Wiersema uitgebreid aandacht heeft voor de geologie rondom Winterswijk en dit ook in de context van de zondvloed wil uitleggen. De naturalistische paleontoloog prof. dr. Jelle Reumer schreef onlangs en mooi boekje over de vondsten rondom de steengroeve.⁴ Helaas hebben de academici onder de creationisten nog maar zéér weinig over deze steengroeve en de vondsten geschreven. Wellicht kan dit jeugdboek van Wiersema hen stimuleren om ook hier meer onderzoek naar te doen. Wiersema wordt in ieder geval bedankt dat hij dit voor het voetlicht heeft gebracht.

Deze bespreking is onderdeel van het project ‘Onderwijzen en opvoeden voor de toekomst – Leren over onze vroegste geschiedenis in 2022’. Dit opvoedings- en onderwijsproject is onderdeel van het jaarplan ‘Fundamentum 2022’. Het boek is hier opgenomen in de lijst van gelezen kinder- en jeugdboeken.

Voetnoten

1. Bron: Snellen-Nijsink, M., 2022, Kun jij lezen?, De Saambinder 100 (48): 23.
2. ’Dagboek van een overval’ is alleen nog tweedehands verkrijgbaar, bijvoorbeeld via Boekwinkeltjes: https://www.boekwinkeltjes.nl/su/?qs=&qt=Dagboek+van+een+overval&qo=&zip=&dist=0&lang=&tl=&img=0&shfee=0&oud=0&t=1&n=1&prijsvan=0.00&prijstot=.
3. Lees hier meer: https://www.geologievannederland.nl/fossielen/vindplaatsen/miste.
4. Zie: https://www.achterhoeknieuwswinterswijk.nl/nieuws/algemeen/322968/gids-voor-de-winterswijkse-steengroeve-voor-het-grote-publiek- en https://www.bol.com/nl/nl/p/gids-voor-de-winterswijkse-steengroeve-fossielen-en-mineralen/9300000006928376/.