D66 en VVD willen de embryowet moderniseren. En u mag meepraten. Daarom is begin deze week de consultatieronde geopend voor het initiatiefvoorstel dat het speciaal kweken van embryo’s voor onderzoek mogelijk wil maken. Onderzoek doen met en de vernietiging van embryo’s staan haaks op de bescherming die een embryo verdient. Daarbij is het naïef om te denken dat grenzen aan de toelaatbaarheid niet zullen verschuiven. Dit voorstel moet daarom zo snel mogelijk van tafel.
Van onderzoek met restembryo’s naar onderzoek met kweekembryo’s
Op dit moment is het in Nederland nog niet toegestaan om embryo’s te kweken, speciaal voor onderzoek. Wel mag er in Nederland medisch-wetenschappelijk onderzoek gedaan worden op embryo’s die overblijven na een ivf-behandeling. Deze embryo’s hebben de kille aanduiding ‘restembryo’s’ gekregen en worden na het onderzoek weer vernietigd. Kweekembryo’s zijn embryo’s die speciaal gecreëerd worden met als enkel doel om onderzoek op te verrichten. Hiermee ontstaat een nieuwe categorie van menselijk leven: leven dat vanaf het eerste moment is bestemd om als testmateriaal gebruikt te worden. Als het kweken van embryo’s enkel voor onderzoek toegestaan wordt, gaat er een wissel om.
Voorstanders van het wetsvoorstel zien zo’n omslag als een vooruitgang. Restembryo’s zijn vaak al enkele dagen oud als zij gedoneerd worden aan de wetenschap. Daardoor is het nu niet mogelijk om de eerste stadia van de menselijke ontwikkeling te volgen. Kweekembryo’s zouden hiervoor een oplossing bieden, want het moment van de bevruchting is dan al onderdeel van het onderzoek. Als het kweken van embryo’s zou worden toegestaan, kunnen onderzoekers meer inzicht krijgen in de processen rond de bevruchting, in de vroege embryonale ontwikkeling en in het ontstaan van ziekten. Dit kan nuttig zijn bij het (door)ontwikkelen van nieuwe of bestaande vruchtbaarheidstechnieken of het voorkomen van ernstige gezondheidsproblemen.
Ooit waren u, jij en ik allemaal een embryo
Lijden tegengaan is mooi, maar tegen welke prijs? In het geval van embryo-onderzoek moeten er embryo’s worden opgeofferd. En die prijs is te hoog. Embryo’s zijn de jongste vorm van het menselijk leven en heel bijzonder. Bij de bevruchting vermengt het genetische materiaal vanuit de eicel en de zaadcel en ontstaat er een nieuw schepsel. Niet het formaat, het ontwikkelingsniveau, de omgeving of mate van afhankelijkheid bepaalt de waarde van dit menselijk leven, maar het menselijk-zijn in zichzelf. Het embryo, hoe klein ook, heeft al typisch menselijk DNA dat informatie bevat over bijvoorbeeld ziekten en haarkleur. Ooit waren u, jij en ik allemaal een embryo. De embryonale periode hoort helemaal bij de levenscyclus van een mens, net als de puberteit en de peuterfase. Daarom moeten we een embryo niet onderwaarderen, maar zien in de eenheid van het menselijk bestaan. En als christenen geloven we dat God zich vanaf het prille begin al bezighoudt met nieuw leven. Zelfs het vormeloos begin van leven ziet Hij al. Dat zijn allemaal redenen om te zeggen: ga voorzichtig om met menselijk leven en blijf weg van de randen. Embryo’s opofferen voor onderzoek is een schending van hun fundamentele beschermwaardigheid.
Risico op grensverschuiving
Ook als je anders aankijkt tegen de waarde van het embryo, valt er tegen embryokweek veel in te brengen. Een belangrijke vraag is waar eicellen om embryo’s te kweken vandaan zullen komen. De eicellen kunnen alleen verkregen worden als vrouwen ze doneren, maar het promoten van eiceldonatie is ethisch zeer omstreden. Een ander bezwaar zit hem in de onderzoeksdoelen. Niet voor niets halen voorstanders van embryokweek vaak het voorbeeld van ivf aan als waardevolle toepassing. Ivf spreekt tot de verbeelding: bijna iedereen kent iemand in zijn/haar omgeving die teleurstelling heeft moeten verwerken in een ivf-traject of juist vol blijdschap een kind kreeg. Maar het is belangrijk om te beseffen dat het toestaan van embryokweek de deur openzet naar allerlei onderzoeken. Ook onderzoek dat gevoelig ligt en grote nieuwe dilemma’s met zich meebrengt.
Opvallend daarin is dat er in het conceptwetsvoorstel formuleringen gebruikt worden die voor allerlei interpretatie vatbaar zijn. Zo staat er bijvoorbeeld dat alleen onderzoek toegestaan wordt waarbij het ‘redelijkerwijs aannemelijk is dat het onderzoeksdoel […] in verhouding staat tot de bezwaren tegen het speciaal voor onderzoek tot stand brengen van embryo’s’ en dat onderzoek toelaatbaar is wanneer het geschaard kan worden onder het terrein van ‘onvruchtbaarheid, kunstmatige voortplantingstechnieken, erfelijke of aangeboren aandoeningen of het terrein van de transplantatiegeneeskunde’. Deze brede, vage formuleringen bieden geen verzekering dat heldere grenzen, nu en in de toekomst, gehandhaafd blijven.
Wetende dat de wetenschappelijke nieuwsgierigheid groot is, baart het voorgestelde wettelijk kader ons dan ook grote zorgen. Er ligt er nog een scala aan interessante onderzoeksvragen als het gaat om het ingrijpen in embryo-DNA om erfelijke ziekten te voorkomen. Maar ik wil ook wijzen op recent nieuws dat er levende muizenpups zijn voortgekomen uit bewerkte cellen van twee mannetjesmuizen2. Experts vertellen dat dit nieuwe wegen opent en dat het in de toekomst misschien mogelijk is dat over menselijke, mannelijke koppels een genetisch eigen kind kunnen krijgen. Technisch is er veel te onderzoeken en is er veel mogelijk. Als je de brug over bent om embryokweek toe te staan, dan zijn er altijd nobele en interessante doelen te bedenken waarom méér kweek mogelijk zou moeten zijn en waarvoor grenzen opgerekt zouden moeten worden. En dat zou betekenen: meer embryo’s die verloren gaan en meer maakbaarheidsstreven. De vraag is wanneer dat zijn tol gaat opeisen.
Grenzen aan maakbaarheid
Het wetsvoorstel om embryokweek mogelijk te maken is nu nog een concept. Deze kabinetsperiode bereiden D66 en VVD de wet voor, om er in een nieuwe regeerperiode over te debatteren en te stemmen. We hebben nu nog tijd om onze stem te laten horen. Er ligt een grote verantwoordelijkheid om deze ruimte te gebruiken en om op te komen voor de beschermwaardigheid van al het menselijk leven. Leven creëren om dit naar jouw wens te onderzoeken en vervolgens te vernietigen: die prijs is te hoog.
Luistert u liever dan dat u leest. Hier is Yvonne Geuze in het programma ‘Uitgelicht’, waar zij spreekt over deze kweekembryo’s.
Dit artikel is met toestemming overgenomen van de website CVandaag. Het originele artikel is hier te vinden.
