Wat volgens naturalisten onmogelijk leek, deed de Zweedse wetenschapper prof. dr. Svante Pääbo: hij ontrafelde het genoom van de Neanderthaler (Homo neanderthalensis) en later ook van diverse uitgestorven diersoorten. Voor creationisten kwam deze ontdekking niet als een hele grote verrassing, al is het een knappe prestatie om oeroud DNA te sequensen. Volgens de meeste creationisten leefde de Neanderthaler ná de torenbouw van Babel én is dit ‘ondersoort’ daarmee een afstammeling van Noach.¹ Nadere bestudering van het genoom bevestigde de creationistische hypothese dat de Neanderthaler ‘gewoon’ mens was en zelfs nakomelingen kregen met de zogenoemde Homo sapiens. Vanwege het ontrafelen van het genoom van de Neanderthaler gaat de Nobelprijs voor geneeskunde dit jaar, terecht, naar dr. Pääbo.

Svante Pääbo

Prof. dr. Svante Pääbo werd in 1955 geboren in de Zweedse hoofdstad Stockholm. Hij was een zoon van biochemicus en Nobelprijswinnaar Sune Bergström. Bergström had een buitenechtelijke relatie met de Estse scheikundige Karin Pääbo. Svante studeerde geschiedenis, egyptologie en Russisch aan de Universiteit van Uppsala. Hij stapte later over naar geneeskunde (medicijnen) en promoveerde in dit vakgebied. De geleerde promoveerde in 1986 aan de Universiteit van Uppsala op een proefschrift met als titel ‘How the E19 protein of adenoviruses modulates the immune system‘². Baanbrekend onderzoek van hem naar oeroud DNA behaalde in 1985 de cover van het wetenschappelijke tijdschrift Nature.³ De geleerde is sinds 1997 verbonden als directeur aan het Max Planck Institute for evolutionary anthropology. Hij wordt gezien als één van de grondleggers van de zogenoemde paleonomica of paleogenomica, een mix van paleo(antropo)logie en genetica. In 2010 publiceerde hij ‘a draft sequence of the Neanderthal genome’ in het wetenschappelijke tijdschrift Science.⁴ In 2012 volgde in een publicatie een ‘high-coverage genome sequence from an archaic Denisovan’ in hetzelfde wetenschappelijke tijdschrift.⁵ De laatste twee ontdekkingen zijn aanleiding geweest voor de Nobelprijs.⁶

Ontrafeling

Dankzij de ontrafeling van het genoom wordt de Neanderthaler ook door sommige naturalisten gezien als een ondersoort van de H. sapiens: Homo sapiens neanderthalensis.⁷ De Nobelprijswinnaar ontrafelde niet alleen het genoom van de Neanderthaler, maar kwam er op basis van DNA-onderzoek ook achter dat de Denisovamens (Homo denisova) tot een aparte groep binnen de mensachtigen gerekend moet worden. Pääbo stelde daarnaast vast dat moderne Europeanen nog altijd 1 tot 4 procent Neanderthaler-DNA met zich meedragen. Er werd ook vastgesteld dat moderne Aziaten nog altijd 6 procent Denisova-DNA in hun cellen hebben. Volgens journalist Maarten Keulemans in De Volkskrant heeft dit voordelen. Keulemans: “Dergelijk overgeërfd DNA maakt het immuunsysteem van Europeanen beter bestand tegen bepaalde ziektekiemen die in onze streken voorkomen. In Azië maakt het overgeërfde oer-DNA onder meer dat de bergbewoners beter bestand tegen teven op grote hoogte.”⁸ Ook werpt het onderzoek licht op de genetische verschillen tussen de moderne mensen en onze voorouders, zoals de Neanderthalers en de Denisovans.

Het is erg ingewikkeld om DNA te isoleren uit oeroude botten. In 1985 slaagde Pääbo erin om DNA te isoleren uit een 2400 jaar oude Egyptische kindermummie. Deze prestatie was zo spectaculair dat het de voorkant van het wetenschappelijke tijdschrift Nature haalde. Tegen welke problemen loop je aan als je oeroud DNA wilt isoleren uit oude overblijfselen? De journalisten Niki Korteweg en Hendrik Spiering beschrijven dat in het NRC. Korteweg en Spiering: “DNA isoleren uit stokoude overblijfselen van mensen of dieren is een enorme uitdaging, die lange tijd voor onmogelijk werd gehouden. De lange moleculen van het DNA, dat sowieso maar in kleine hoeveelheden in de botten zit, vallen in de loop van de tijd uit elkaar in ontelbaar veel fragmentjes. Een ander probleem is de verontreiniging. Want als DNA uit botten geïsoleerd kan worden, is 99,9 procent afkomstig van bacteriën of van mensen die die botten ooit hebben aangeraakt. Een radicale truc van Pääbo en zijn team was de botten eerst met bleekmiddel te behandelen, waarmee veel van de verontreinigingen verdwenen. Het DNA van de Neanderthaler of een andere mensachtige werd vervolgens gewonnen uit cellen dieper in het bot, idealiter uit tanden of uit het dikste bot uit de schedel (vlak achter het oor) waar de agressieve bleekbehandeling niet doordrong. Alles draait om schoon houden: in Pääbo’s DNA-‘clean room’ brandt elke avond UV-licht om DNA-resten te vernietigen.”⁹

Nobelprijs

Het Karolinska-instituut, dat deze Nobelprijs uitreikt, maakte gisteren de eerste Nobelprijswinnaar Geneeskunde van 2022 bekend.¹⁰ De 67-jarige Zweedse prof. dr. Svante Pääbo verkrijgt allereerst de bekende gouden Nobelmedaille. Daarnaast ontvangt hij een diploma en een geldbedrag van 10 miljoen Zweedse kronen (omgerekend ongeveer € 920.000). De Nobelprijs wordt gezien als de hoogste prijs die een wetenschapper met zijn werk kan behalen. Vandaag wordt de Nobelprijs natuurkunde uitgereikt, morgen scheikunde, donderdag literatuur, vrijdag vrede en volgende week maandag economie. Op 10 december 2022, de sterfdag van Alfred Nobel, worden de prijzen officieel overhandigd.¹¹

Voetnoten

1. Ik herinner mij nog een discussie tussen de biologen dr. René Fransen en dr. Peter Borger. Borger had voor het eerste nummer van Weet Magazine in een artikel geschreven dat de Neanderthaler ‘gewoon mens’ was (zie: https://weet-magazine.nl/wp-content/uploads/2022/03/Weet-1-Neanderthalers-waren-ook-maar-gewoon-mensen.pdf). Fransen bekritiseerde dit artikel op zijn website (zie: http://www.sterrenstof.info/weet-wat-je-leest/). Na de ontrafeling van het genoom door Paäbo bevestigde Fransen dat de Neanderthaler nauw verwant is aan de moderne mens (zie: http://www.sterrenstof.info/het-neanderthal-genoom/).
2. Zie voor gegevens: http://uu.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A294502&dswid=6310.
3. Het wetenschappelijke artikel is hier te vinden: https://www.nature.com/articles/314644a0.
4. Dit wetenschappelijke artikel is hier te vinden: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20448178/.
5. Dit wetenschappelijke artikel is hier te vinden: https://www.science.org/doi/10.1126/science.1224344.
6. Het persbericht van het instituut is hier te vinden: https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2022/press-release/.
7. Inzake de visie op de Neanderthaler onder naturalisten kunnen we wel spreken van een paradigmashift. De Neanderthaler is in ere hersteld. Zie het boek ‘Neanderthals Rediscovered’.
8. Bron voor deze quote: https://www.volkskrant.nl/wetenschap/nobelprijs-geneeskunde-voor-svante-paabo-die-neanderthaler-dna-in-kaart-bracht~b4ee5dff/. dna is aangepast naar DNA.
9. Bron voor deze quote: https://www.nrc.nl/nieuws/2022/10/03/de-man-die-de-evolutie-veranderde-a4143946. dna is aangepast naar DNA.
10. Het persbericht is hier te vinden: https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2022/press-release/.
11. Gebruikte bronnen voor dit artikel: https://www.parool.nl/wereld/zweed-svante-paabo-wint-nobelprijs-voor-de-geneeskunde~b2d3a98d/, https://www.volkskrant.nl/wetenschap/nobelprijs-geneeskunde-voor-svante-paabo-die-neanderthaler-dna-in-kaart-bracht~b4ee5dff/, https://www.demorgen.be/nieuws/zweedse-evolutiespecialist-svante-paabo-wint-nobelprijs-voor-geneeskunde~b27a05f4/, https://www.demorgen.be/video/productie/zweed-svante-paabo-bekroond-met-nobelprijs-voor-geneeskunde-331462, https://www.hln.be/wetenschap-en-planeet/zweedse-svante-paabo-bekroond-met-nobelprijs-voor-geneeskunde-voor-zijn-onderzoek-naar-genetisch-materiaal-van-uitgestorven-mensachtigen~a08ae356/, https://www.kijkmagazine.nl/science/nobelprijs-geneeskunde-naar-svante-paabo/, https://www.leidschdagblad.nl/cnt/dmf20221003_45543746, https://www.nrc.nl/nieuws/2022/10/03/de-man-die-de-evolutie-veranderde-a4143946, https://www.nporadio1.nl/nieuws/cultuur-media/1014ee0f-c798-4d0c-b358-398b99c39969/zweedse-geneticus-svante-paabo-wint-geneeskunde-nobelprijs-hij-durfde-iets-te-proberen-wat-niemand-anders-voor-mogelijk-hield, https://www.eoswetenschap.eu/gezondheid/nobelprijs-voor-geneeskunde-gaat-naar-zweedse-paleogeneticus-svante-paabo, https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/artikel/5337150/svante-paabo-nobelprijs-geneeskunde-evolutie, https://www.dub.uu.nl/nl/nieuws/nobelprijs-voor-genoom-van-neanderthaler, https://www.ad.nl/buitenland/nobelprijs-voor-zweedse-wetenschapper-die-sensationeel-onderzoek-deed-naar-dna-oermens~a18b2962/, https://nos.nl/artikel/2446915-nobelprijs-geneeskunde-voor-dna-onderzoek-neanderthalers, https://www.upday.com/nl/nobelprijs-voor-geneeskunde-naar-zweedse-paleogeneticus-svante-paeaebo, https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20221003_93527086, https://www.humo.be/video/productie/zweed-svante-paabo-bekroond-met-nobelprijs-voor-geneeskunde-331462, https://www.welingelichtekringen.nl/anp/zweedse-evolutiespecialist-svante-paabo-wint-nobelprijs, https://www.oncohemato.be/nl/nieuws/nobelprijs-geneeskunde-voor-zweedse-geneticus-svante-paabo.html, https://www.gva.be/cnt/dmf20221003_93487173, https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/10/03/nobelprijs-geneeskunde/, https://www.standaard.be/cnt/dmf20221003_93458113, https://www.vlaamsnieuws.be/2022/10/zweedse-svante-paabo-bekroond-met.html, https://www.nu.nl/wetenschap/6227503/zweedse-ontdekker-van-neanderthaler-dna-wint-nobelprijs-voor-de-geneeskunde.html?redirect=1 en https://1news.one/nobelprijs-voor-geneeskunde-toegekend-aan-zweed-svante-paabo/.