Home » Medische ethiek (Pagina 2)

Categorie archieven: Medische ethiek

‘Je lichaam upgraden?’ – Dr. Bert-Jan Heusinkveld verzorgt de negende Egbert Schuurmanlezing in het Bonifatiushuis (Breukelen)

‘Je lichaam upgraden? Medische techniek voor een beter leven’. Dat is de titel van de lezing die dr. Bert-Jan Heusinkveld hoopt te geven in Breukelen. Bron: Pixabay.

Op donderdag 29 februari 2024 D.V. hoopt dr. Bert-Jan Heusinkveld een lezing te geven in Breukelen, naar aanleiding van zijn proefschrift ‘De Betere Mens’. Heusinkveld is daar op uitnodiging van de afdelingen van de ChristenUnie van de gemeente Stichtse Vecht en de provincie Utrecht. De lezing wordt gehouden als negende Egbert Schuurmanlezing. De nog in leven zijnde prof. dr. ir. Egbert Schuurman (1937) is bekend geworden vanwege zijn filosofie van de techniek.1 Dr. Heusinkveld zal de lezing toespitsen op de mogelijkheden tot mensverbetering. Een soortgelijke lezing hield de theoloog en ethicus voor een congres van Fundamentum het afgelopen najaar.2 Deze lezing wordt daarom ook door ons van harte aanbevolen.

Je lichaam upgraden? Medische techniek voor een beter leven’. Dat is de titel van de lezing van dr. Heusinkveld. De website van RTV Stichtse vecht geeft de volgende samenvatting3:

”Op zoek naar geluk en een beter leven lijken een sterker lichaam, een beter geheugen, het bij voorbaat genetisch aanpassen van embryo’s en een onlineverbinding tussen ons brein en de computer heel wenselijk. Met behulp van techniek kan de medische wereld ons helpen ons lichaam op te waarderen en te perfectioneren.
Welke mogelijkheden zijn er? Moeten we die willen? Is een technologisch opgewaardeerd leven een beter leven? In de lezing worden deze onderwerpen besproken en worden aanzetten tot een beoordeling gegeven. Daarbij is er ruime gelegenheid voor discussie.”

Praktische informatie

De avond wordt op 29 februari 2024 DV gehouden in het Bonifatiushuis te Breukelen en begint om 20:00 uur. Het adres is Kerkplein 18, de toegang is gratis en de inloop is vanaf 19:30 uur. Dr. Bert-Jan Heusinkveld is predikant in de Gereformeerde Kerk van Daarle (PKN). Hij promoveerde op 11 juni 20214 aan de Theologische Universiteit Kampen (nu Utrecht) op het proefschrift ‘De Betere Mens. Een Medisch-ethisch Kader voor Mensverbetering vanuit Christelijk Perspectief’. Zijn proefschrift verscheen ook in handelseditie bij Eburon Academic Publishers.5 Vermoedelijk zal het boek ook op de avond zelf te koop worden aangeboden.

Voetnoten

Elise van Hoek (NPV): verzoek om duo-euthanasie neemt toe – Uitgelicht! 14 februari 2024

Op 14 februari 2024 was drs. Elise van Hoek van de Nederlandse Patiëntenvereniging (NPV) te gast in het programma Uitgelicht! van Family7. Zij sprak over de toenemende verzoeken tot duo-euthanasie. Dit kwam in het nieuws doordat het hoogbejaarde echtpaar Van Agt zo ook hun leven hebben beëindigd. Met dank aan Family7 staat deze video online en kunnen we deze via onze website delen.

Onder de video staat de volgende informatie:
Sinds het overlijden van oud-premier Van Agt staat duo-euthanasie volop in de belangstelling. Dit is een vorm waarbij twee partners euthanasie toepassen. Uit cijfers blijkt dat steeds meer mensen kiezen voor deze vorm.

Kees van Helden over de abortuswet die 43 jaar geleden is aangenomen – Uitgelicht! 18 december 2023

Op 18 december 2023 was Kees van Helden van de Kies Leven te gast in het programma Uitgelicht! van Family7. Hij sprak in dit programma over de abortuswet die 43 jaar geleden werd aangenomen. Met dank aan Family7 staat deze video online en kunnen we deze via onze website delen.

Onder de video staat de volgende informatie:
Het is precies 43 jaar geleden dat in de Tweede Kamer de abortuswet is aangenomen. Nipt werd deze door het parlement aangenomen. Een jaar later gaf de Eerste kamer ook groen licht.

Regeling om levens van kinderen te beëindigen bevat veel losse eindjes

Dit artikel is geschreven samen met Yvonne Geuze-van Horssen (MSc.)

De regeling voor actieve levensbeëindiging van kinderen tot twaalf jaar zal van toepassing zijn op vijf tot tien kinderen per jaar. Maar patiëntenorganisatie NPV-Zorg voor het leven is er niet gerust op dat het bij dit aantal zal blijven.

“Situaties van ernstig zieke kinderen kunnen zó schrijnend zijn, dat de wens ontstaat het leven van het kind te beëindigen.” Het meisje op de foto heeft hoogstwaarschijnlijk niet te maken met dit thema. Bron: Pixabay.

Situaties van ernstig zieke kinderen kunnen zó schrijnend zijn, dat de wens ontstaat het leven van het kind te beëindigen. Vanaf donderdag 1 februari wordt een nieuwe regeling van kracht waarmee actieve levensbeëindiging bij kinderen tot twaalf jaar wordt gereguleerd. De regeling is van toepassing op kinderen in de terminale fase, die uitzichtloos en ondraaglijk lijden en voor wie palliatieve zorg niet toereikend is.

Met de komst hiervan, zo hopen voorstanders, zal actieve levensbeëindiging een beter begaanbare route worden. Vanaf de ontwikkeling van de regeling heeft NPV-Zorg voor het leven zich hiertegen verzet. Dat heeft allereerst te maken met onze ethische uitgangspunten, maar ook met de praktische keuze om een regeling te maken.

Lijden

Niemand wil dat kinderen lijden. Gelukkig is de vraag om actieve levensbeëindiging bij kinderen zeldzaam. De kinderpalliatieve zorg is de laatste jaren volop ontwikkeld waardoor veel ernstig zieke kinderen en hun naasten goede zorg ontvangen. Toch kent deze zorg ook hiaten. Onderzoeken wijzen op het tekort aan kinderverpleegkundigen, de noodzaak van betere communicatie en de knelpunten in symptoomverlichting. Een signaal dat schuurt met de ideeën om de route van actieve levensbeëindiging meer begaanbaar te maken.

Een ander bezwaar richting actieve levensbeëindiging bij kinderen gaat over hun kwetsbaarheid. Waar het ‘vrijwillig en weloverwogen verzoek’ een belangrijke bouwsteen is van het Nederlandse euthanasiebeleid, ontbreekt dit verzoek bij kinderen. Kinderen zijn beïnvloedbaar en zijn (veelal) niet wilsbekwaam.

Ook is bekend dat ouders en medici het lijden van kinderen soms heel verschillend interpreteren. In de al bestaande praktijk van levensbeëindiging bij baby’s was er bijvoorbeeld forse discussie onder artsen of ernstige spina bifida (een open ruggetje) een goede grond vormt om het leven van baby’s te beëindigen. Niet voor niets hebben ook de landen om ons heen geen regulering voor actieve levensbeëindiging bij wilsonbekwame kinderen. Kinderen verdienen de beste zorg en hun levens bescherming.

Kern van ons bezwaar

Bovenstaande, maar ook onze overtuiging dat de dood te groot is voor de mens en dat God het leven geeft en neemt, vormt de kern van ons bezwaar. Maar ook wanneer je ruimte voor actieve levensbeëindiging bij kinderen toelaatbaar acht, zijn er bezwaren tegen een regeling. Zo kun je vragen stellen bij de noodzaak hiervan. Het College van procureurs-generaals stelde recent nog dat een regeling weinig zal toevoegen aan de al bestaande strafuitsluitingsgrond in de wet, waardoor actieve levensbeëindiging bij kinderen nu ook al ongestraft kan blijven.

Daarnaast is een regeling niet passend bij dit gevoelige en zwaarwegende onderwerp. Nu de regering kiest voor het maken van een regeling in plaats van een wet, ontbreken belangrijke democratische procedures zoals toetsing aan het internationaal recht. Onduidelijk blijft of het juridisch regelen van actieve levensbeëindiging bij kinderen binnen de internationale rechtsorde überhaupt mogelijk is.

Alternatieve manieren

Ook op de inhoud van de regeling hebben we kritiek. Procedurele zaken, zoals de meldingsprocedure en werkwijze van de beoordelingscommissie zijn uitvoerig beschreven. Ook wordt in de toelichting benadrukt dat het om situaties gaat waarin artsen, in samenspraak met de ouders en – indien mogelijk – het kind tot de overtuiging zijn gekomen dat er geen alternatieve manieren zijn om het lijden weg te nemen.

Opmerkelijk is echter dat de regeling geen uitgewerkte zorgvuldigheidseisen bevat. Deze zullen pas na praktijkervaringen geformuleerd worden. Hoewel het positief is dat zo het gesprek gaande blijft, zijn wij van mening dat belangrijke zaken nu te onduidelijk blijven. Zo wordt niets gezegd over de reikwijdte van en wijze van oordelen over de begrippen ‘terminaal’ en ‘lijden’, en of toekomstig lijden ook een grond kan vormen voor actieve levensbeëindiging. De overheid zou hierbij minstens een ondergrens moeten vaststellen.

Verstrekkende gevolgen

De gevolgen van de regeling zijn verstrekkend. Het probleem van een juridisch kader is dat er van een uitzondering een regel wordt gemaakt die nieuwe dilemma’s oplevert. Dat zet de deur open naar het nemen van verdere stappen die bedreigend zijn voor mensen in kwetsbare posities. Hoe bijvoorbeeld om te gaan met kinderen die niet terminaal ziek zijn, maar wel ernstig lijden? Zij hebben immers, zonder ingrijpen, nog langer lijden te verdragen. Andere vragen zijn: wat doet de beschikbaarheid van een regeling met de verwachtingen die ouders hebben richting een arts? En hoe wij als samenleving naar het leven en lijden kijken? Nu nog wordt geschat dat de regeling van toepassing zal zijn op vijf tot tien kinderen per jaar, maar de open normen in de regeling stellen niet gerust dat het bij dit aantal zal blijven.

Dat het hier over wilsonbekwamen gaat, maakt dat deze discussie niet enkel kinderen raakt. Door ziekte, beperking of ouderdom kan iedereen in een wilsonbekwame positie terechtkomen. Met het leven beëindigen van wilsonbekwamen, of ze nu jong of oud zijn, slaan we een geheel nieuwe weg in. De regeling bij kinderen raakt dus aan het geheel van opvattingen over de (zelf)gekozen dood.

Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen van het Nederlands Dagblad. Bron: Hoek-Burgerhart, E. van, Geuze-van Horssen, Y., 2024, Regeling om levens van kinderen te beëindigen bevat veel losse eindjes, Nederlands Dagblad 80 (21.586): 16 (Artikel).

Abortuspillen vliegen vanuit Nederland de wereld over

Het per post versturen van abortuspillen zonder gedegen consult gebeurt volop vanuit Nederland. Dit doet geen recht aan het ongeboren leven, maar ook niet aan de noodsituatie van de vrouw.

Prolife groepen zouden het liefst de Abortuswet terugdraaien en abortus zien verdwijnen uit ons land. Maar ook de zogenaamde pro-choice groepen zijn inmiddels een felle tegenstander en willen dat de wet verdwijnt opdat wereldwijd vrouwen te allen tijde vrij over kunnen gaan tot een abortus. Daartoe komen zij in Nederland met voorstellen.

Zo diende Corinne Ellemeet (oud-Tweede Kamerlid GroenLinks) een initiatiefnota in om vanuit Nederland abortuspillen te kunnen versturen naar landen waar abortus verboden of zeer beperkt is. De vrouwen in nood moeten daar volgens haar wel geholpen kunnen worden. Dat daarbij de wetten van de betreffende landen worden overtreden, of in ieder geval worden omzeild, dat is voor Ellemeet van ondergeschikt belang. In de nota roept zij de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport op om per ministeriële regeling mogelijk te maken dat de EU voor vrouwen een digitaal consult mogelijk maakt bij Nederlandse abortuszorgverleners om dan vervolgens de abortuspillen per post opgestuurd te krijgen.

Ernst Kuipers

Op 8 december 2023 stuurde minister Ernst Kuipers per brief een reactie aan de Tweede Kamer op deze initiatiefnota. De minister deelt mee dat de Geneesmiddelenwet (Gnw) hier al voldoende mogelijkheden toe biedt. Sinds 11 april 2023 is namelijk de beleidsregel ‘Voorschrijven via internet’ van kracht, waarmee aan artsen ruimte wordt geboden om via een digitaal consult medicatie voor te schrijven. Dit is nu gedoogbeleid en zal op een later moment worden omgezet in wetgeving. Het versturen van medicatie door apothekers naar andere EU-lidstaten was al mogelijk.

Op dit moment wordt het per post versturen van abortuspillen zonder gedegen consult echter al volop gecoördineerd vanuit Nederland en onder een Nederlandse abortusvergunning. Het in Amsterdam gevestigde Women on Waves kreeg in de zomer van 2022 met haar organisatie Aid Access alleen al vanuit Amerika wekelijks vierduizend aanvragen voor abortuspillen.

Niet feilloos

Uit informatie op de websites van abortuscentra blijkt dat abortuspillen niet altijd feilloos werken. De kans op een onvolledige abortus is heel reëel en dan is een zuigcurettage alsnog nodig. Kan dat dan in een land waar abortus beperkt of verboden is? Welke risico’s lopen deze vrouwen? En wat als ze een buitenbaarmoederlijke zwangerschap blijken te hebben? Daar doen abortuspillen niets mee. De vrouw heeft dan een operatie nodig om meestal de eileider met het kindje erin operatief te verwijderen.

In het televisieprogramma Nadia van 19 november 2023, deed Rebecca Gomperts van Women on Waves een opmerkelijke uitspraak. Ze antwoordde op de vraag van de presentatrice, ‘Is het een mens bij een zwangerschap?’ met: ‘Moet ik je eerlijk zeggen, dat doet er helemaal niet toe. Dat is absoluut niet relevant.’ Zij staat voor abortus tot aan de geboorte en dat de vrouw daarover beslist.

Het doel van de Wet Afbreking Zwangerschap is recht te doen aan het ongeboren leven én aan de noodsituatie van de vrouw. De initiatiefnota van Corinne Ellemeet om abortuspillen per post te kunnen versturen na online contact, voorziet in geen van beide. De ontwikkelingen van de abortuswetgeving in ons land zijn eerder van ideologische aard dan dat die vrouwen daadwerkelijk helpen, waarbij de beschermwaardigheid van het ongeboren leven buiten beeld is geraakt.

Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen van het Nederlands Dagblad. Bron: Helden, K. van, 2024, Abortuspillen vliegen vanuit Nederland de wereld over, Nederlands Dagblad 80 (21.567): 16 (Artikel).

‘Alderliesten beschrijft actuele biomedische ontwikkelingen en zoekt naar de ethische vragen die deze oproepen’ – Bespreking van ‘Recht op Leven’

Arthur Alderliesten heeft zijn boekje Recht op leven als ondertitel meegegeven Aanzet voor een bio-ethiek van het levensbegin. Het loopt uit op een oproep aan de kerk. Die moet zich onder andere uitspreken over het recht op leven vanaf het eerste moment van zijn ontstaan, aldus Alderliesten. Recht op leven is tot stand gekomen vanuit een masterthesis, die hij geschreven heft aan de Theologische Universiteit Kampen. Daarin verbindt hij bio-ethiek met de ethiek van Bonhoeffer (1906-1945), die gekleurd is door de context waarin hij leefde, het nationaalsocialisme van nazi-Duitsland.

Alderliesten beschrijft allereerst actuele biomedische ontwikkelingen en zoekt naar de ethische vragen die deze oproepen. In-vitrofertilisatie en embryokweek zijn voorbeelden van deze biomedische innovaties. Wat embryokweek betreft, klinkt de roep om acceptatie hiervan voor wetenschappelijk onderzoek steeds luider. Alderliesten ziet hierachter het maakbaarheidsdenken schuilgaan van de mens die autonoom wil zijn. Dat uit zich in het streven naar risicobeperking en beheersing van gezondheid. Vervolgens schrijft Alderliesten over de eugenetica (letterlijk: goed geboren) in nazi-Duitsland. Het is huiveringwekkend om te lezen dat het vermoorden van Joden gebruikt werd als vals voorwendsel voor hygiënische maatregelen, waarbij Joden als een ziek ras werden gezien. Alderliesten concludeert dat tijdens de Tweede Wereldoorlog mensenlevens steeds meer uitgedrukt werden in economische waarde in plaats van menselijke waarde.

Tegen deze achtergrond heeft Bonhoeffer zijn ethiek ontwikkeld. Hij keert zich tegen de instrumentalisering van het lichaam en noemt het een vorm van slavernij als de mens tot een ding in de macht van iemand anders is geworden. Het doden van de vrucht in de moederschoot noemt Bonhoeffer een aantasting van het recht op leven dat God heeft verleend. Hiermee laat Bonhoeffer zijn afkeer zien van de inmenging van de overheid (in zijn tijd nazi-Duitsland) op het terrein van de voortplanting.

Alderliesten eindigt zijn geschrift met vijf aandachtspunten voor de kerk in het licht van actuele medisch-ethische uitdagingen rond het levensbegin. Aan de hand van de ethiek van Bonhoeffer ziet hij het als taak van de kerk om op te roepen tot concrete gehoorzaamheid aan Jezus Christus en daarbij ook de overheid kritisch te bevragen wanneer dat nodig is. Een van zijn stellingen licht ik concreet uit: de kerk zou zich moeten uitspreken tegen instrumenteel gebruik van het leven, ook in haar vroegste bestaan, als hedendaagse vorm van slavernij.

Bij het lezen van dit boekje raak je onder de indruk van de vele bronnen die de auteur erop nageslagen heeft. Tegelijk is het niet eenvoudig om te lezen, omdat er veel verschillende stappen worden gezet waarbij mijns inziens te veel thema’s worden aangeboord voor zo’n dun boek. Daarbij zijn er best wat slordigheden in de tekst te vinden. Dat vergemakkelijkt het lezen niet. Niettemin geeft het boekje waardevolle inzichten voor hoe je kunt omgaan met (maatschappelijke) vragen rondom het levensbegin en de positie die de kerk hierbij moet innemen.

Noot van de redactie van ‘Oorsprong’: Al eerder schreef mr. W. Silfhout voor ‘De Saambinder’ een recensie van dit boek. Deze recensie is ook hier verschenen. De uitnodigingsflyer voor de boekpresentatie van ‘Recht op Leven’ is hier te vinden. Deze boekpresentatie werd ook uitgezonden via de livestream. Deze livestream is hier terug te kijken.

Dit artikel is met toestemming overgenomen uit De Waarheidsvriend. De volledige bronvermelding luidt: Boele, R., 2024, Boekbesprekingen, De Waarheidsvriend 112 (1/2): 16.

PERSBERICHT: Veel Nederlanders niet bekend met de abortusgrens van 24 weken

Onder Nederlanders is er grote onbekendheid met de abortusgrens. 47% van de Nederlanders geeft aan niet te weten tot hoeveel weken zwangerschap een abortus uitgevoerd mag worden.

De groep die wél een inschatting van het aantal weken maakt, komt veelal te laag uit: gemiddeld schat men de abortusgrens op 16 weken. 1 op de 8 Nederlanders vindt het niet goed dat er in Nederland een mogelijkheid tot abortus aanwezig is. Een meerderheid is positief over de beraadtermijn.

Dit blijkt uit een onderzoek dat onderzoeksbureau DirectResearch in samenwerking met de NPV-Zorg voor het leven uitvoerde. Een representatieve groep van 518 Nederlanders vulde een vragenlijst in met stellingen en vragen over abortus.

Weinig bekendheid met abortusgrens

Bijna de helft van de Nederlanders (47%) geeft aan niet te weten tot hoeveel weken zwangerschap een abortus – om zowel medische als sociale redenen – mag worden uitgevoerd. Van de groep die een inschatting maakt, geeft 14% het juiste aantal weken aan (24 weken).

Abortusgrens te laag ingeschat

Een ruime meerderheid (81%) van de groep die een inschatting maakt, denkt dat de abortusgrens onder de 24 weken ligt. 12 weken wordt het vaakst genoemd als abortusgrens. Gemiddeld schat men de abortusgrens op 16 weken. Dit is een stuk lager dan de toegestane 24 weken.

Verlaging abortusgrens

De meningen over de vraag of de abortusgrens verlaagd zou moeten worden, zijn verdeeld. Nadat aangegeven is dat abortus in Nederland tot 24 weken is toegestaan, geeft 37% van de Nederlanders aan dat deze grens verlaagd zou moeten worden. 22% is het hiermee oneens. 40% van de Nederlanders is neutraal of heeft geen mening.

1 op 8 Nederlanders vindt abortusmogelijkheid niet goed

Ruim de helft (58%) van de Nederlanders is het eens met de stelling: ‘Het is goed dat in Nederland de mogelijkheid voor abortus aanwezig is.’ 13% is het oneens met deze stelling. 29% van de Nederlanders is neutraal of heeft geen mening. Opvallend is dat respondenten uit de leeftijdscategorie 31-40 jaar negatiever staan tegenover de mogelijkheid voor abortus dan de andere leeftijdscategorieën.

3 op de 5 Nederlanders positief over beraadtermijn

De meerderheid van de Nederlanders is positief over de verplichte beraadtermijn, zo blijkt uit dit onderzoek. 62% is het eens met de stelling: ‘De regel dat er verplicht 5 dagen bedenktijd zit tussen een verzoek om abortus en de daadwerkelijke abortus vind ik goed.’ 11% is het oneens met voorgenoemde stelling, terwijl 28% van de Nederlanders neutraal staat ten opzichte van de stelling of geen mening heeft.

Lees het hele rapport hier.

DIEDERIK VAN DIJK
Diederik van Dijk, directeur van de NPV: “Nederland is het enige land in de Europese Unie met zo’n ruime abortusgrens. Daarover zou veel meer maatschappelijk debat moeten zijn. Willen we werkelijk een land zijn waarin kwetsbaar menselijk leven tot 24 weken legaal gedood kan worden? Voor zo’n fundamenteel debat is allereerst nodig dat mensen op de hoogte zijn van de feiten. De NPV voorziet hier graag in, maar roept ook de politiek van harte op om dit debat over de bescherming van leven met open vizier te voeren.

Beschermd leven – Aantal abortussen in ons land in 2022 met vijftien procent toegenomen

In de rondvraag tijdens de laatste jaarvergadering van de Gereformeerde Bond kwam het aan de orde: een broeder uit Hazerswoude vroeg of de kerken het abortusvraagstuk niet vergeten wilden. Terecht! In 2022 had er in ons land 35.606 keer een abortus plaats.

Eeuwigheidszondag ligt achter ons, de zondag waarop we in de verkondiging stilstaan bij de eindigheid van ons leven, bij het onderweg zijn naar de rechterstoel van Christus, Die voor Zijn kinderen tussentreden zal bij de Vader. Met Psalm 39 zingen en bidden we:

O, HEER, ontdek mijn levenseind aan mij:
mijn dagen zijn bij U geteld;
ai, leer mij, hoe vergankelijk ik zij.

Tegelijk doen we als christelijke gemeente gelukkig meer. We belijden de opstanding uit de doden en het eeuwige leven voor wie gelooft in de verzoenende kracht van Christus’ bloed, dat gedurende heel het kerkelijke jaar in de prediking op de gemeente drupte, als het goed is.

In de moederschoot gestorven

Waarom dit hier genoemd? Omdat in een dienst die ik deze zondag bijwoonde, niet alleen de gemeenteleden herdacht werden die de voorbije twaalf maanden stierven, maar er ook stilgestaan werd bij het ongeboren leven dat in de moederschoot stierf. Meer is dat dan pastorale zorg voor gezinnen waarin een miskraam plaatshad. Het is een belijdenis dat het ongeboren leven betekenisvol is, door God gewild en geschapen. Zo catechiseer je de gemeente niet alleen als het zesde gebod aan de beurt is, ‘U zult niet doden’, maar onderstreep je op een natuurlijk moment dat van elk leven geldt: ‘U hebt mijn nieren geschapen, mij in de schoot van mijn moeder geweven’. Om die reden geeft een miskraam verdriet, veel verdriet.

Verhullend taalgebruik

Wie googelt op het thema ‘abortus’, komt snel op een site van de rijksoverheid. ‘Als zwangere vrouw kunt u ervoor kiezen uw zwangerschap af te breken’. Het staat er zo zakelijk en het taalgebruik is verhullend. Mijn reis naar Frankrijk of mijn studie theologie kan ik afbreken, maar een zwángerschap afbreken betekent het doden van leven. De ernst van dit thema maakt dat we niet kiezen voor woorden die we stevig neerzetten; eerder spreken we ingehouden over het aangrijpende van het doden in de moederschoot van leven.

Niettemin schrijft ds. H.G. Abma in zijn bespreking van het zesde gebod terecht dat ‘de maatschappij boordevol is van de zonde van de doodslag. De boosheid knaagt aan begin en einde’. En ook: ‘De voortschrijdende secularisatie, de meerdere mogelijkheden van medische techniek en de omhelzing van het evolutiedogma dragen alle het hunne bij tot acceptatie van abortus en euthanasie’.

Geestelijke strijd

Als kamerlid voor de SGP heeft Abma hierin een geestelijke strijd gevoerd, toen hij met zijn GPV-collega A.J. Verbrugh (voorloper van de ChristenUnie) in 1979 een initiatiefwetsvoorstel indiende voor de bescherming van ongeboren leven. Hij was het ook die ageerde toen staatssecretaris Neelie Smit-Kroes in een interview aangaf dat zij er geen kind bij zou kunnen hebben. ‘Als ik in verwachting zou raken, zou ik het laten aborteren.’ Dat was nota bene drie jaar voordat in 1981 de abortuswet in ons land aanvaard werd, waarmee abortus onder bepaalde voorwaarden toegestaan werd.

En nu leven we ruim veertig jaar later. Ik leg er eerst de vinger bij dat de wetenschap in die jaren verdergegaan is. Britse onderzoekers richtten zich jarenlang op de pijnbeleving van ongeboren kinderen. In dit verband kwam Stuart Derbyshire een paar jaar terug tot de conclusie dat het niet klopt dat ongeboren kinderen tot een zwangerschap van 24 weken geen pijn ervaren kunnen. Zijn onderzoek bevestigde het vermoeden dat ongeboren kinderen tussen de twaalf en 24 weken mogelijk al jaren pijn wordt gedaan. Keer op keer laat de wetenschap zien dat ongeboren kinderen pijn voelen en dat ‘pijnloze afdrijving’, waar abortusvoorstanders over spreken, gewoon niet waar is. Uiteraard gebruiken tegenstanders van abortus deze pijn niet als beslissend argument, al moet het feit ons wel zeer raken.

Compromis

Niet alleen wetenschappers gaan verder, ook voorstanders van abortus lijken nooit klaar met hun strijd. Typerend is dat voor elke geestelijke strijd – dan wil je immers altijd meer terrein veroveren en geldt een compromis voor zolang het duurt. Op 15 november jl. diende GroenLinks-PvdA een initiatiefwetsvoorstel in om abortus uit het Wetboek van Strafrecht te halen. ‘Abortus is zorg en geen misdaad’, vindt toenmalig kamerlid Corinne Ellemeet. Momenteel is abortus strafbaar, tenzij die wordt uitgevoerd in een speciale kliniek of een ziekenhuis.

De politieke partij wil abortus als een recht erkend hebben en in de wet verankeren, als een handeling die voorkomt uit zelfbeschikking, zeker nu in diverse landen (Hongarije, Italië) het debat erover nieuw leven ingeblazen is. Dankzij Ellemeet en andere politici is het inmiddels mogelijk dat huisartsen de abortuspil voorschrijven en is de verplichte bedenktijd geschrapt. Ik ervaar dat het gesprek over dit thema moeilijk te voeren is, zodra ‘zelfbeschikking en recht’ klinken. Zo zei SP-kamerlid Jimmy Dijk recent dat ‘het opnemen van abortus in het Wetboek van Strafrecht gebaseerd was op ouderwetse en achterhaalde ideeën’. Wie met ‘achterhaalde ideeën’ komt, staat bij voorbaat buiten het speelveld van de discussie.

Getuigend leven

De kerken mogen het abortusvraagstuk ondertussen niet vergeten! In ons land had in 2022 35.606 keer een ‘abortus provocatus’ plaats, de opzettelijke afbreking van een zwangerschap door medisch ingrijpen. Dat zijn ongeveer zoveel mensen als er in heel Waddinxveen wonen. Verootmoediging vraagt dat van ons, deelgenoot worden aan de schuld van ons land en tegelijk binnen de mogelijkheden opkomen voor het kwetsbare leven, voor ieder die geen stem heeft. De profeet Micha vat dat samen met goedertierenheid liefhebben, met recht doen, met ootmoedig wandelen met God. Een getuigend leven is dat, en liefdevol.

Steun betekent dit ook aan organisaties die de stem van ongeboren leven willen zijn, die naast aanstaande moeders in nood gaan staan. Dankzij het werk van de stichting Schreeuw om Leven zijn in 2022 veertig abortussen voorkomen. Hier wordt gepraktiseerd wat de God van het leven ons voortdurend voorhoudt: ‘Houd op met kwaad doen, leer goed te doen, zoek het recht!’ (Jes. 1:16,17a).

Mars voor het leven

Wat maakt dat de situatie vandaag zo anders is als ten tijde van de komst van de eerste abortuswet in 1981? Dat is het feit dat de ruimte om te getuigen van het leven in een verdachte hoek wordt gezet. Neem vorige maand de Mars voor het leven, waarin 9000 mensen waardig meeliepen, waarmee mensen een appèl op de samenleving deden om het leven te beschermen, van het begin tot het einde. Dat geldt niet minder als de omstandigheden waarin een zwangerschap plaatsheeft, complex zijn; dat geldt ook als bij het einde van het leven de afbraak en het lijden aanwijsbaar zijn.

SP-kamerlid Dijk had het over achterhaalde ideeën, maar schokkender is dat minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid deze mars onacceptabel vindt, ‘in een tijd waarin de keuzevrijheid van vrouwen als het gaat om abortus wordt aangevallen’. Hoe kan een bewindspersoon – in coronatijd het gezicht van medische zorg voor iedere kwetsbare – deze woorden uitlaten? Onbegrijpelijk.

Naar mijn idee nam ook prof. Miranda Klaver, als theoloog werkzaam aan de Vrije Universiteit, dezer dagen een verkeerde afslag, toen ze in een RD-artikel de ‘strijd tegen abortus’ plaatste in het kader van identity markers voor de christelijke orthodoxie. Schijnbaar lukt het ons onvoldoende om duidelijk te maken dat de bescherming van elk leven voortkomt uit liefde tot God, uit van hárte gehoorzaam zijn aan Zijn geboden, die het welzijn van elk mens beogen. Dan is er allereerst in de catechese van de gemeente veel te doen.

Beeld van God

In diverse publicaties heeft de ethicus prof. Henk Jochemsen – met dankbaarheid zien we dat een jongere generatie christenethici bezig is op dit terrein verantwoordelijkheid te nemen – ons geleerd dat élk menselijk leven waardig en onaantastbaar is, omdat elk mens geschapen is naar het beeld van God. Aan die geloofsovertuiging, aan die belijdenis moeten we vandaag vasthouden. Daarmee verankeren we onze waardigheid niet in de omstandigheden, in hoe we ons voelen, omdat dan zelfbeschikkingsrecht op de loer ligt.

Ik had oudere familieleden van wie het leven gereduceerd was tot enkele vierkante meters in een verpleeghuis, mensen die zich herkenden in Jezus’ woord tot Petrus: ‘Maar als u oud geworden bent, zult u uw handen uitstrekken, en een ander zal u omgorden en u brengen waar u niet heen wilt’. Maar, hun waardigheid bleef, omdat de band met God en hun naasten tot het laatste moment bleef.

Eerbied voor God

Eerbied voor het leven, dat leren we in onze gezinnen en families, dat onderwijs past bij de catechese. Verder gaat het belijden dat we eerbied hebben voor de God van het leven, onze Schepper. Zijn bijzondere aandacht gaat uit naar het kleine en kwetsbare, het gebrokene en verdrukte, naar wat zelf (nog) geen stem heeft. Abortus provocatus raakt Hem daarom in Zijn goedheid. De samenleving die aan deze zonde went, staat om die reden medeschuldig.

Dit artikel is met toestemming overgenomen uit De Waarheidsvriend. De volledige bronvermelding luidt: Vergunst, P.J., 2023, Beschermd leven. Aantal abortussen in ons land in 2022 met vijftien procent toegenomen, De Waarheidsvriend 111 (50): 4-6 (artikel).

‘Wetenschap en politieke ideologie vonden elkaar’ – Bespreking ‘Recht op Leven’

Arthur Alderliesten, directeur van Schreeuw om Leven, schreef dit boek dat gaat over de status en beschermwaardigheid van het menselijk embryonaal leven in verhouding tot nieuwe biomedische technologieën. Hij probeert aan de bezinning daarop een bijdrage te leveren aan de hand van het concept van ‘natuurlijk leven’ van Bonhoeffer.

Het boek leest niet gemakkelijk. De beschrijving van de opvatting van Bonhoeffer vereist lezen en nog eens lezen. Bovendien wordt het lezen verstoord door de vele fouten in het boek. Ik vond er in het eerste hoofdstuk al vijftien. Woorden ontbreken, soms staat er een woord te veel. Bepaalde zinnen lopen niet. Dat zou je toch niet verwachten van deze uitgever.

Aangrijpend is hoofdstuk 2. Alderliesten zet uiteen hoe eugenetica (letterlijk: goed geboren) van de nazi’s niet geïsoleerd plaatshad. Het was al in de tijd van de Weimarrepubliek (1919-1933) een wereldwijd groeiende wetenschap. In Duitsland ‘rassenhygiëne’ genoemd. Toen Hitler aan de macht kwam, werd dit in de praktijk geïntensiveerd. De heersende gedachte was dat het Duitse volk de uitputtingsslag van de Eerste Wereldoorlog te boven zou kunnen komen door middel van rassenhygiëne. ‘Op basis van kosten-batenanalyse werd gepleit voor de bestrijding van criminaliteit en asociaal gedrag en voor de vermindering van het aantal ‘erfelijk belasten’. Wetenschap en politieke ideologie vonden elkaar’.

De wetenschappers hadden de basis gelegd voor de racistische ideologie van de nazi’s. Het is schokkend om te lezen hoe de plannen tot ‘verbetering van het Duitse ras’ door de medische wetenschap waren voorbereid. Een aangrijpende les, ook voor vandaag! In een slotparagraaf gaat Alderliesten in op de taak van de kerk in dit verband, uitgaande van de opvatting dat het leven beschermwaardig is vanaf het eerste moment van het ontstaan.

Noot van de redactie van ‘Oorsprong’: De uitnodigingsflyer voor de boekpresentatie van ‘Recht op Leven’ is hier te vinden. Deze boekpresentatie werd ook uitgezonden via de livestream. Deze livestream is hier terug te kijken.

Dit artikel is met toestemming van de redactie overgenomen uit De Saambinder. De bronvermelding luidt: Silfhout, W., 2023, Boekennieuws, De Saambinder 101 (40): 12.

Congres over ‘Bijbel & Wetenschap’ 2023 – 4. Dr. Bert-Jan Heusinkveld – Mensverbetering: Medische technologieën voor een ‘beter leven’

Op 21 oktober 2023 organiseerden Fundamentum en Geloofstoerusting een congres over ‘Bijbel & Wetenschap‘ met als subthema ‘Verwondering’.1 Theoloog dr. Bert-Jan Heusinkveld gaf een lezing met als titel ‘Mensverbeting: Medische technologieën voor een ‘beter leven’‘. Veel zegen bij het kijken en luisteren! Vragen kunnen gesteld worden via het contactformulier: https://oorsprong.info/contact/.

Dr. Heusinkveld heeft deze lezing hier samengevat voor ‘Techthics’, al eerder schreef hij hier over een onderdeel van deze lezing.

Voetnoten