Recent heeft Joke Honders een bezoek gebracht aan de Hervormde Kerk te Echteld. Deze kerk is gewijd aan Johannes de Doper. Ze fotografeerde daar een muurschildering waarop de legende van St. Joris en de draak te zien is. In de laatste De Baron schreef Honders hierover. Sommige creationisten menen dat het in de legende onder andere gaat om de strijd van Joris met een dinosaurus. Anderen hebben daar weer kritiek op. Daarom is het nodig de ontstaans- en receptiegeschiedenis van deze legende te onderzoeken. Met dank aan Joke Honders kunnen we de foto van de muurschildering van St. Joris en de draak (in de kerk van Echteld) hier delen.1
In het koor van de Hervormde Kerk te Echteld zijn muurschilderingen openbaar gekomen. Eén daarvan is die van St. Joris en de draak. Het is een secco, een schildering aangebracht op droge kalk. Honders vermoedt dat de schilderingen geïnspireerd zijn door het werk van de bekende Jheronymus Bosch, omdat er elementen in de muurschilderingen voorkomen die doen denken aan zijn werk. Hoe is de schildering tot stand gekomen? De auteur verwijst hiervoor naar kunstkenner Paul Leblanc. Otto van Wijhe, toenmalig heer van Echteld, moest in 1495 zijn kasteel in leen afstaan aan Karel van Egmond, hertog van Gelre. Dit is volgens Leblanc terug te zien in het tafereel van Joris en de draak. “De hertog van Gelre zou daarmee synoniem staan met de draak, het kwaad. Sint Joris, de patroonheilige van ridders en edellieden (Otto) zou dan sterker zijn dan het kwaad (de hertog).” Volgens Honders stond de draak in het verleden ook voor ketterij. “Zoals bijvoorbeeld het Arianisme. Servatius van Maastricht wordt als bestrijder van deze stroming soms ook afgebeeld.” In de kerk van Echteld vinden we nog en verwijzing naar de legende: op de graftombes van Reinier van Wijhe (1577-1657) en Hendrick van Brienen (?-1663). We zien op de graftombes tulpen afgebeeld. Joke vraagt zicht af of dit een verwijzing is naar de legende van Sint Joris. “Er bestaat immers een Nederlandse traditie van de rode tulp op St. Jorisdag (25 april). De tulp staat symbool voor de druppels bloed die St. Joris verloor bij zijn gevecht met de draak. Op die plek zouden volgens de legende rode rozen ontsproten zijn, maar omdat er op 25 april nog geen rozen bloeien in Nederland, werden ze vervangen door rode tulpen.”
Symbolische uitleg
In het tweede artikel over de kerk van Echteld gaat Honders nogmaals in op de muurschildering van St. Joris en de draak. Ze gaat voor de symbolische uitleg van de legende. “We zien St. Joris, gezeten op en paard, met een lans die hij in de bek van een draak steekt. Links boven de draak zien we nog een stukje van de prinses. Volgens het verhaal stond zij op het punt om samen met een schaap geofferd te worden aan de draak toen zij op het laatste nippertje door Joris werd gered. Het schaap zien we voor haar lopen.” Men gaat ervan uit dat Joris nooit geleefd heeft, al was hij een belangrijke heilige in de Middeleeuwen. Honders meent dat er andere personen ten grondslag liggen aan de legende, maar welke is slechts speculatie. Honders gaat voor de symbolische uitleg. Ze vraagt zich af of de legende niet gebaseerd is op Openbaring 12:13 en vervolgens of dit Bijbelgedeelte slaat op Maria en Jezus. “Is Maria de geredde prinses en het schaap (lam) het kindje Jezus?” De auteur verwijst daarbij naar haar eerste artikel over de kerk van Echteld, waarin ze sprak over een afwijkend wijdingskruis. “Waarin de fleur de lis is weergegeven. Het symbool voor de maagd Maria. We zien het terug in het wijdingskruis links aan de onderzijde van de schildering, net onder de draak maar ook recht onder de prinses.” Ook het zogenoemde ‘Kruis van Sint Joris’ is op de muurschildering te vinden. “De Orde van de Tempeliers voerde een bijna identiek wapen, waarbij de armen van het kruis naar de uiteinden wat breder uitlopen. Wat opvalt is dat het Illustre Broederschap van Onze Lieve Vrouwe in Den Bosch vijf jaar na de val van de Tempeliers werd opgericht. Bestaat er en verband? En zo ja op welke wijze?”
Afsluitend
Honders stelt veel vragen en veel is er ook onduidelijk rond de legende van Sint Joris en de draak. Ze lijkt te gaan voor een symbolische uitleg van de legende. Dús geen echte Joris die met een dinosaurus (draak) vecht, maar een symbolische weergave mogelijk van Openbaring 12:13. Boeiend in ieder geval dat er in de kerk van Echteld nog een muurschildering bewaard is gebleven van Sint Joris en de draak.
N.a.v.: Honders, J., 2025, Kerk van Echteld I: Over altaren en andere bijzonderheden, De Baron 8 (3): 11-16 en Honders, J., 2025, Kerk van Echteld II: De muurschilderingen, De Baron 8 (3): 30-34.
Voetnoten
- Zelf staat een dergelijk onderzoek naar de ontstaans- en receptiegeschiedenis van St. Joris en de draak ook op mijn lijstje: https://oorsprong.info/bouwen-aan-een-creationistisch-wereldbeeld-literatuuronderzoek-ter-onderbouwing-van-een-bijbelgetrouw-standpunt/.