Op haar weblog¹ heeft mevr. dr. Gerdien de Jong, gewezen evolutiebioloog aan de Universiteit Utrecht, in totaal zestien afleveringen besteed aan mijn boek ”De werken van Zijn handen”.² Het is te waarderen dat ze zoveel aandacht heeft gegeven aan een boek waar ze het vanuit haar naturalistische achtergrond niet mee eens zal zijn. En dat laatste blijkt al spoedig.

In de eerste aflevering kondigt ze aan commentaar te leveren op de hoofdstukken 17-23. De tweede aflevering gaat over hoofdstuk 9 over ”deep time”, de veronderstelde perioden van miljarden jaren. Deze bespreking heeft ze vooral opgehangen aan een artikel van Willem Jan Blom in Radix van april 2024.³ Daarin beschrijft de masterstudent geologie en filosofie van de Universiteit Utrecht vanuit een naturalistisch vertrekpunt hoe verschillende uniformitarianistische geologische dateringen elkaar wederzijds bevestigen. Wie dat vertrekpunt op grond van de Bijbel echter niet aanvaardt, en zijn uitgangspunt neemt in Goddelijk ingrijpen in onze werkelijkheid bij de schepping, de zondeval, hoe de dieren bij Noachs ark kwamen, de zondvloed, de Torenbouw van Babel, de spraakverwarring en mogelijk op nog meer momenten, zal ook de conclusies van dit artikel niet kunnen onderschrijven.

Werking en ontstaan

Het is jammer dat ze hoofdstuk 5-7 niet heeft betrokken bij haar bespreking van hoofdstuk 9. Dan was direct duidelijk geweest hoe iemands vertrekpunt voor het denken over het ontstaan van deze wereld vanuit het methodologisch naturalisme gevolgen heeft voor de uitkomsten en conclusies van dat wetenschappelijk onderzoek; die zullen ook naturalistisch zijn. De Jong wekt in haar tweede aflevering de indruk dat alleen creationisten uitgaan van vooronderstellingen, en dat de gangbare wetenschap neutraal-feitelijk en objectief is. Maar dat is achterhaalde onzin.⁴

Naturalistisch denkende wetenschappers, zoals De Jong en Fransen, zien het onderscheid tussen hoe onze wereld werkt en hoe onze wereld is ontstaan, over het hoofd. De Bijbel leert dat de wereld is ontstaan door Gods spreken als eerste Oorzaak (Gen. 1; Ps. 33:6; 1 Petr. 3:5). Hij onderhoudt en regeert Zijn geschapen wereld tot op vandaag door middel van de geschapen tweede oorzaken, waaronder de natuurwetten en natuurlijke processen die de naturalistische natuurwetenschap onderzoekt. Deze naturalistische benadering wordt ook toegepast op het verleden en het ontstaan van onze wereld. Het gevolg is dat God als scheppende eerste Oorzaak niet wordt erkent. Dan blijven slechts de geschapen tweede oorzaken over. Deze tweede oorzaken moeten in zo’n gesloten godloos wereldbeeld noodzakelijkerwijs aan de basis hebben gestaan van de oorsprong van onze wereld. Maar het idee van een schepping die zichzelf heeft gemaakt, is filosofisch gezien absurd.

In de praktijk blijkt De Jongs commentaar verder vooral neer te komen op drie dingen:

1. Een achterhalen van de oorspronkelijke bronnen in het boek ”De werken van Zijn handen”.
2. In verband met punt 1 een wijdlopige bespreking van paragraaf 22.5.
3. Een summiere bespreking van de paragrafen 22.1-22.4

Waarom ze de oorspronkelijke bronnen wil achterhalen, heeft te maken met haar missie, die ze aankondigt in haar eerste aflevering: „Heeft hij ooit een evolutiebiologie boek gelezen? Leest hij de primaire wetenschappelijke literatuur? Of vaart hij blind op creationisten?”

Uiteindelijk is ze er uitstekend in geslaagd om allerlei creationistische bronnen in paragraaf 22.5 bloot te leggen, waarvan de meeste ook worden vermeld in de voetnoten. Maar soms slaat ze de plank finaal mis. Verschillende keren verwijst ze naar artikelen van de website van de Amerikaanse creationistische organisatie Answers in Genesis, waar ik een gedrukt boek heb gebruikt, of een website van een andere organisatie zoals die van Creation Ministries International of van Discovery Institute.

Ze legt omstandig uit dat het boek bepaalde begrippen veralgemeniseert, en dat het dus niet gedetailleerd genoeg is. De meer dan duizend referenties heb ik niet allemaal uit den treure kunnen bespreken. Hoe dik zou het boek dan geworden zijn? Dan gaat ze er aan voorbij dat het geen wetenschappelijk boek betreft en ook niet door een wetenschappelijke uitgever is uitgegeven, maar dat het ten doel heeft algemene lijnen te schetsen en de lezer daarmee te dienen. Wie zich verder wil verdiepen, kan terecht bij tal van creationistische bronnen, de referenties zijn beschikbaar.

Terecht

Overigens signaleert De Jong ook dat de Engelstalige namen van sommige dieren niet altijd goed zijn vertaald in het Nederlands. In een enkel geval zou ik mijn formuleringen kunnen aanscherpen, waardoor die niet meer voor tweeërlei uitleg of verkeerd begrip (door o.m. De Jong) vatbaar zou zijn. Dat zijn terechte punten van kritiek; waarvoor dank!

Subjectief

Waarom creationistische bronnen overigens niet goed zouden zijn, is echter de vraag. Vanuit mijn vertrekpunt zoek ik naar bronnen die aanhaken op de feiten die de Bijbel weergeeft over de schepping, en daarop aansluitend over de zondeval en de zondvloed. Het lijkt er daarom ook op dat De Jong opnieuw een drogreden gebruikt, namelijk die van het argumentum ad hominem: alles wat creationisten publiceren is per definitie subjectief, fout of onder de maat. Met daarbij het autoriteitsargument dat wat de naturalistische wetenschap voortbrengt altijd waar en objectief zou zijn.

Vanaf de 11e-16e aflevering komen de paragrafen 22.1-22.4 aanbod, waarbij De Jong de huidige stand van de wetenschap op het gebied van het fossielenarchief in de aardlagen bespreekt. De argumenten die het boek in deze paragrafen geeft tegen evolutie probeert ze te ontkrachten of te bagatelliseren, zodat de conclusie in het boek ongeldig zou zijn. Het probleem is echter dat De Jong niet inziet dat al haar argumenten voortkomen uit een naturalistisch standpunt, waardoor deze niet geldig zijn. Daardoor zijn ook haar conclusies naturalistisch gekleurd en niet acceptabel voor christenen die de mogelijkheid serieus nemen dat God in de geschiedenis van de aardlagen wonderen kan hebben gedaan.

Het is opmerkelijk om op te merken dat de kritiek van De Jong gaat over slechts één hoofdstuk en dan voornamelijk één paragraaf, namelijk 22.5. Ze levert dus geen kritiek op hoofdstuk 17-21 en hoofdstuk 23, die ook forse kritiek leveren op de evolutietheorie. Kennelijk is daar zelfs met een hyperkritische blik geen weerwoord op te geven.

Claim

Hoe dr. René Fransen op zijn weblog op basis van het onderzoek van De Jong aan één van de 49 hoofdstukken kan beweren dat het hele boek „een zwak verhaal”⁵ zou zijn dat „ernstige fouten bevat” en dat „dat Van den Dikkenberg vervolgens ook onze kennis over de geschiedenis van het leven op aarde in zoveel kronkels moet wringen om uit te komen bij een schepping zónder evolutie dat het resultaat niets meer te maken heeft met wetenschap”⁶, is nog maar de vraag. Het is domweg een platte leugen. Ik vraag me af of hij het boek wel gelezen heeft. Ik wring me niet in kronkels. Dat heb ik niet nodig. Nergens doe ik een poging om een natuurwetenschappelijke verklaring volgens creationistisch model te maken, zoals creationistische boeken in de jaren 80 dat nog wel eens deden. Nergens in het boek neem ik afstand van de wetenschappelijke onderbouwing van soortvorming, adaptatie of micro-evolutie. Enkel de universele algemene afstamming van de soorten of macro-evolutie kan ik niet verenigen met wat de Bijbel leert over de schepping in zes dagen. Wie beide toch probeert te verenigen, moet hersengymnastiek van hoog niveau bedrijven en zich in duizend bochten wringen om er met een schijnbaar geloofwaardig verhaal uit te komen.

Daarnaast is het belangrijk om op te merken dat de veronderstelde universele algemene afstamming van de soorten niet herhaalbaar is, geen enkele wetenschappelijke waarde heeft, maar slechts achteraf is opgesteld om een naturalistische verklaring te bieden voor de gevonden overeenkomsten tussen organismen in de natuur. Dat maakt het op zijn best tot een onbewezen hypothese of intelligent guess (p. 216).

Plagiaat

De opmerking van Fransen dat ik „plagiaat”⁷ zou hebben gepleegd, ligt voor zijn rekening. Deze beschuldiging is ad hominem en niet gebaseerd op de werkelijkheid. Dat ik me deels baseer op het werk van creationistische onderzoekers, is begrijpelijk, omdat ik zelf geen vakwetenschapper ben, maar journalist met weliswaar natuurwetenschappelijke masteropleiding. Overigens baseert Fransen zich voor zijn kritiek ook op het spitwerk van anderen: dat de De Jong en een enkele opmerking van prof. dr. Gijsbert van den Brink in het ND⁸. Verwijt hier de pot de ketel?

Fransen zou zich gaan richten op de discussie over het belang van vooronderstellingen. Kennelijk is hij dit volledig vergeten, had hij er geen tijd voor of zag hij er voor zijn eigen standpunt geen heil in. Het probleem met de kritiek van De Jong en Fransen op het boek ”De werken van Zijn handen” is dat deze zich toespitst op enkele details in hoofdstuk 22 en de hoofdlijn compleet negeert: macro-evolutie is niet te verenigen met de schepping zoals die is beschreven in het Bijbelboek Genesis. Om de hoofdlijn te handhaven, kan dat hoofdstuk zelfs weggelaten worden! De indruk die vooral Fransen wil wekken op basis van één hoofdstuk en daarvan voornamelijk één paragraaf, is dat ik broddelwerk heb geleverd om zodoende mijn boek in een kwaad daglicht te stellen. Het is een dubieuze retorische kunstgreep: op basis van enkele vermeende onjuistheden in één paragraaf het hele boek afschrijven (een bewijs van het tegendeel blaast dat standpunt al omver!). Terwijl het in verschillende media goede recensies heeft gehad van enkele hoogleraren. Wie Fransen en De Jong gelooft, zal het boek niet ter hand nemen. Maar dat is een persoonlijke keuze.

1. https://creationismeweersproken.blogspot.com/.
2. https://www.debanier.nl/de-werken-van-zijn-handen.
3. https://www.researchgate.net/publication/379731878_De_betrouwbaarheid_van_geologische_dateringen_De_kracht_van_wederzijdse_bevestiging.
4. Argumentum ad verecundiam.
5. https://www.sterrenstof.info/een-zwak-verhaal-van-bart-van-den-dikkenberg/.
6. https://www.sterrenstof.info/3389-2/.
7. https://www.sterrenstof.info/een-zwak-verhaal-van-bart-van-den-dikkenberg/.
8. https://www.nd.nl/geloof/geloof/1239844/de-evolutietheorie-krijgt-onder-refos-steeds-meer-voet-aan-de.