Fundamentum

Een klein deel van het Oude Testament is in het Aramees geschreven, terwijl we ook in het Nieuwe Testament een aantal Aramese woorden tegenkomen. Het vierde kruiswoord wordt ons zowel door Mattheüs als Markus niet alleen in het Grieks maar ook in het Aramees overgeleverd. Men voelde zich kennelijk gedrongen dit kruiswoord letterlijk weer te geven zoals het werd uitgesproken door de Heere Jezus.

Voor wie meer over het Aramees wil weten, wijs ik op een tweetal uitgaven. De eerste zal alleen Bijbel-wetenschappers aanspreken. Met de tweede kan een veel breder publiek zijn winst doen. Bij de eerste uitgave die ik noem gaat het om het zestiende deel van de Theological Dictionary of the Old Testament. Dit theologische woordenboek is de Engelse vertaling van het Theologisches Wörterbuch zum Alten Testament. Het levert een monumentale bijdrage voor het verstaan van het Oude Testament. De eerste vijftien delen van de Engelse vertaling geven diepgravende bijdragen van alle Hebreeuwse sleutelwoorden.

Het zestiende deel dat onder redactie van Holger Gzella staat, is een omvattend Aramees woordenboek dat vrijwel alle woorden behandelt die in de Aramese delen van het Oude Testament voorkomen en daarbij nog theologisch, cultureel en historische relevante woorden en uitdrukkingen uit andere oude Aramese geschriften.

Elk artikel geeft informatie over de betekenis en het gebruik van een woord of term, is volledig geannoteerd en bevat een bibliografie met kruisverwijzingen naar de hele TDOT-serie. De waarde van dit deel wordt verhoogd door een inleidend overzicht van de geschiedenis van het Aramees en een vergelijkende grammaticale schets van het oude Aramees aan het einde van het boek.

Het Aramees was al jaren in grote delen van het oude Midden-Oosten de taal van de overheidsinstanties toen hij tijdens de Perzische heerschappij vanaf de vijfde eeuw vóór Chr. steeds breder ingang vond in het Joodse land (als het gaat om vroeger eeuwen in de wetenschappelijke literatuur altijd als Palestina aangeduid zonder dat dit enige politieke connotaties heeft; dit gebruik was er al voordat de Joodse staat ontstond).

Uitgebreider dan in de inleiding van dit deel van Theological Dictionary of the Old Testament het geval is, wordt de geschiedenis van het Aramees door Gzella behandeld in zijn boek De eerste wereldtaal. De geschiedenis van het Aramees. Voor het verstaan van het Nieuwe Testament is het niet onbelangrijk om er rekening mee te houden dat het Aramees de taal van de Heere Jezus op aarde en van zijn tijdgenoten was. Het Aramees heeft een rijke geschiedenis. Zowel voor de Bijbelwetenschap als voor de kennis van het rabbinale Jodendom zijn de Targoemim, de Aramese vertalingen van de oudtestamentische Bijbelboeken van belang.

Na het Hebreeuws werd het Aramees de tweede heilige taal van het Jodendom. Nog altijd is het Aramees de eerste taal van minderheden in het Midden-Oosten. De combinatie van wetenschappelijke deskundigheid met een levendige schrijfstijl draagt ertoe bij dat De eerste wereldtaal. De geschiedenis van het Aramees voor een breed publiek toegankelijk is.

Ik wijs er wel op dat Gzella als het gaat om de oorsprong van de Pentateuch niet aansluit bij het zelfgetuigenis van de Schrift. Als het boek Daniël aan de orde komt, blijkt dat hij de eindversie in de tweede eeuw vóór Chr. dateert en de in Daniël 2-6 vermelde gebeurtenissen niet als historisch ziet. Wie hier beargumenteerd ander geluid wil horen, verwijs ik naar de Studiebijbel Oude Testament.

Voor hen die breder geïnformeerd willen worden over het Bijbelse Aramees is het zestiende deel van de Theological Dictionary of the Old Testament zondermeer een aanrader en kent dit werk geen concurrent. Naast Gzella die als hoogleraar Hebreeuwse en Aramese taal- en letterkunde aan de universiteit van Leiden was verbonden, vinden we ook de naam van Willem van Peursen – die als oudtestamenticus aan de Vrije Universiteit is verbonden – onder de medewerkers van dit deel.

N.a.v.: Holger Gzella (red.), Theological Dictionary of the Old Testament. Volume XVI: Aramaic Dictionary, vertaling Mark E. Biddle (Grand Rapids: Eerdmans, 2018) en Holger Gzella, De eerste wereldtaal. De geschiedenis van het Aramees (Amsterdam: Athenaeum, 2017).

Deze gastbijdrage is met toestemming overgenomen van de website van dr. P. de Vries. Het originele artikel is hier te vinden.