Home » Biodiversiteit

Categorie archieven: Biodiversiteit

Dramatische diversiteit dagvlinders

23 november 2023

Jaren is het niet zo’n slecht vlinderjaar geweest! In het voorjaar waren er al opvallend weinig vlinders te zien. Mogelijk door de extreme droogte in de zomer van 2022. Vlinders hebben naast nectarplanten ook planten nodig waarop ze hun eitjes kunnen afzetten en waarvan de rupsen kunnen leven. Veel planten hadden te lijden onder die droogte.

Gelukkig waren er in de warme septemberweken toch nog fladderende schepsels waar te nemen. Ik koester mijn T.T. (tel-tik), want tellen is weten. In september steeds het aantal waargenomen vlinders (geen Witjes) genoteerd. De aantallen vielen mee, de soortenrijkdom (= diversiteit) erg tegen: 129 Dagpauwogen, 9 Atalanta’s, 4 Kolibrievlinders, 3 Distelvlinders, 3 Bonte Zandoogjes, 1 Kleine Vos. Veelal op Buddleja’s, verder op Herfstasters en Atalanta’s (trekvlinder!) vooral op Klimopbloemen.

In Nederland leven meer dan 2000 soorten vlinders, waarvan ruim 50 dagvlinders. Dagvlinders klappen in rust vaak hun vleugels dicht en hebben een ‘knopje’ op het eind van hun voelsprieten. Nachtvlinders houden in rust hun vleugels plat en hebben draadvormige of geveerde antennen.

Op de foto ziet u de dagvlinder Kleine Vos. De aantallen dagvlinders zijn sinds 1890 met minstens 84% afgenomen! Ook de Kleine Vos was vroeger algemeen. Door mij in september slechts één keer gezien! Dit exemplaar is op 7 september gespot in de Blauwe Kamer, een refugium. Het biologenechtpaar van het Spees-refugium heeft de soort ook diverse keren waargenomen. Hoe belangrijk toch die refugium-natuurhoekjes!

Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit Het GemeenteNieuws. De volledige bronvermelding luidt: Kooij, H. van der, 2023, Betuwse Eiber, Het GemeenteNieuws 22 (41): 23.

Dansende tandems!

26 oktober 2023

Op 2 oktober jl. fietste ik over het klompenpad door de Tollewaard. Snel bewegende insecten bij een sloot trokken mijn aandacht. Erop af. Ik zag libellentandems. De tandem is een onderdeel van het paringsritueel van libellen.

Als een mannetje een vrouwtje waarneemt, brengt hij het zaadpakketje van het negende achterlijfsegment naar zijn secundair copulatie-orgaan onder het tweede achterlijfsegment. Vervolgens grijpt hij het vrouwtje met zijn grijporgaan, dat aan het eind van het achterlijf zit, vast in de nek. Deze houding waarbij een mannetje een vrouwtje bij de nek vast heeft, heet de tandemhouding. Bij de eigenlijk paring daarna, middels een paringslus, haalt het vrouwtje met haar achterlijf sperma op uit het secundair copulatie-orgaan (Wikipedia). De tandemhouding vaker gezien. Maar nooit dansend! De gepaarde libellen bewogen zich snel op en neer – ik schatte wel 60 x per minuut! – bij de slootkant. Waarom deden ze zo? Ik stelde de vraag aan Koen van Setten, de Spees-Refugium bioloog. Heeft te maken met de eiafzetting! In tandem dansen de paren omhoog en omlaag waarbij het vrouwtje met haar achterlijfspunt even het wateroppervlak raakt en dan snel een eitje laat vallen. Wonderlijk dat hele paringsritueel en de huppelende eiafzetting. Zo’n bijzondere afstemming van mannetje en vrouwtje op elkaar kan nooit door toeval zijn ontstaan. Op de foto ziet u een niet helemaal scherpe tandem. De tandem danste te snel. Het mannetje is rood gekleurd. Het betreft een bloedrode of steenrode heidelibel. Aan een nauwkeuriger naamgeving waag ik me niet.

Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit Het GemeenteNieuws. De volledige bronvermelding luidt: Kooij, H. van der, 2023, Dansende tandems!, Het GemeenteNieuws 22 (43): 9.

COLUMN: Stinkende kortschild

14 oktober 2023

Het bestuderen van Gods schepping leidt tot verwondering. Daarvoor hoef je niet eerst wetenschapper te worden of naar het buitenland te vliegen. In de achtertuin of langs de weg is zoveel moois te zien. De gevolgen van de zondeval zijn ook zichtbaar, insecten die elkaar opeten enzovoort. Het wordt dan een wonder dat de Heere nog enige lichtpuntjes in Zijn schepping heeft overgelaten en de mens vanwege zijn diepe val niet voor eeuwig weggevaagd heeft.

Afgelopen zomer kregen wij een vakantiehuis aangeboden in Ouddorp. Op een dag hoorde ik bij de buitendeur mijn dochter roepen: ‘Papa, kom eens kijken, een beest, een tor’. Ik liep naar de plaats waar het geroep vandaan kwam. Inderdaad liep er op de grond een bijzonder beest. Toen we met ons hoofd er te dichtbij kwamen, hief het beest haar achterlijfje omhoog als een schorpioen. We vormden kennelijk een té grote bedreiging. ‘Papa, hoe heet dat diertje?’ ‘Ik zou het niet weten, een soort oorwurm?’ Ik haastte mij naar binnen om de telefoon te pakken, maakte een aantal foto’s en voerde die, als eerste waarneming, in de zojuist geïnstalleerde waarnemingenapp ObsIdentify. Met deze app (die ik getipt kreeg van een vriend) kun je zelf waarnemingen doen en de wetenschap verder helpen. Ik las dat het vrijwel zeker een stinkende kortschild was.

Een stinkende kortschild (Ocypus olens) is een kever. Bij bedreiging wordt inderdaad het achterlijfje omhooggehouden. Ik lees op Wikipedia dat er, wanneer dit niet genoeg indruk maakt, een melkwitte vloeistof wordt afgescheiden. Hier heeft het beest ook zijn wetenschappelijke naam aan te danken. Olens betekent namelijk ‘geurig/stinkend’. In aanraking komen met het achterlijfje is niet het meest pijnlijke. We kunnen beter uitkijken voor zijn bovenkaken, want daarmee kan de kever een stevige beet geven. De stinkende kortschild is voor de moestuin nuttig, want het beestje eet slakken en aan planten knagende insectenlarven. Helaas staan ook regenwormen op het menu, die zijn dan wel weer bevorderlijk voor de moestuingroei. Het is wonderlijk dat de Heere, ondanks de zondeval, Zijn schepping nog in evenwicht wil houden. Maar het is ook verdrietig dat om de zonde van de mensheid het ganse schepsel zucht (Rom. 8).

Sinds de installatie van deze app heb ik al veel geleerd over Nederlandse planten en dieren. Ik ben meer te weten gekomen over het goudoogje, de pluimvoetbij, de oogstreeprandwants, de gegroefde lapsnuitkever en de gele rietklimmer. Een kennis, die ik de vondsten liet zien, sprak met verbazing: ‘Ik wist niet dat er zoveel insecten op dit kleine stukje grond te vinden zijn’. Laten we navolging geven aan het artikel van Arjan Verwoert (OSW 17): verken met een groepje Zijn schepping! Dat is leerzaam en tot verheerlijking van Zijn Naam.

Dit artikel verscheen eerder in het gezinsblad ‘Om Sions Wil’ en is met toestemming van de redactie hier overgenomen. De volledige bronvermelding luidt: Meerten, J.W. van, 2023, Stinkende kortschild, Om Sions Wil 2023 (20): 11. Hier is wat meer te lezen over ‘Om Sions Wil’.

ANDERE COLUMNS UIT 'OM SIONS WIL' JAARGANG 2023
COLUMN 1: Naar de maan?
COLUMN 2: Archeologie in Staphorst.
COLUMN 3: Wereldwijd oordeel.
COLUMN 4: Stinkende kortschild.
COLUMN 5: Rotterdam Terror Corps.

Trailer ‘Secrets of the Sea’ – Indrukwekkende documentaire te zien bij Museon-Omniversum

8 mei 2023

Afgelopen week waren wij in Museon-Omniversum om daar de documentaire ‘Secrets of the Sea‘ te bekijken.1 Een indrukwekkende documentaire over het rijke en voor deze aarde onmisbare onderwaterleven. Wat is Gods schepping toch mooi! Je zou denken dat het na de zondeval verworden is tot een gevaarlijk gebied van eten en gegeten worden. Toch is er veel meer! Alles in de onderwaterwereld draait om samenwerken. Tijdens de film waren geen zaken te horen die direct in strijd zijn met een scheppingsparadigma zoals die opkomt vanuit het klassieke scheppingsgeloof.

Voetnoten

Feedback & Vragen 2023: Vreemde beweringen die toch niet zo vreemd zijn

4 januari 2023

Evolutiebiologe dr. Gerdien de Jong is een website begonnen om het Nederlandstalige ‘creationisme’ te bestrijden.1 Dat is prima! Beweringen van creationisten mogen (of zelfs: moeten) getoetst worden. Vanmorgen schreef ik al een verdedigend artikel over haar kritiek op het Mesodma-artikel.2 Nu een reactie op haar artikel over mijn bescheiden bijdrage3 in de discussie over de rode panda (Ailurus fulgens).4

Indeling rode panda

Door het aantal artikelen over de rode panda op deze website lijkt het of de indeling van de rode panda voor mij een halszaak is. Dat is het niet! Hoewel het beestje een van mijn favoriete dierentuindieren is, maakt het mij uiteindelijk niet zoveel uit of de rode panda bij de beren (Ursidae), de kleine beren (Procyonidae), de stinkdieren (Mephitidae) of zichzelf (Ailuridae) hoort. Ik volg de discussie met interesse en lees de bijdragen van dr. Gerdien de Jong over de indeling van de rode panda met ruime belangstelling. Hieronder schuift de geleerde mij onterecht wat zaken in de schoen. Daarom een korte opheldering. Ik hoop de artikelen, als de serie van dr. De Jong afgelopen is, ook naar dr. Mátyás Cserhati te sturen. Wellicht kan/wil hij hier dan inhoudelijk op reageren.

Discussie

Op 5 november 2022 schreef ik een samenvattend artikel van het onderzoek van dr. Cserhati naar de rode panda.5 De resultaten van dit onderzoek werden zowel in BMC Genomics als in Creation Research Society Quarterly gepubliceerd. Mijn doel met het artikel was om creationisten te bemoedigen om op deze wijze de zaken te publiceren. Deze publicaties schoten bij dr. De Jong in het verkeerde keelgat en er werd op de website Panda’s Thumb gereageerd.6 Op deze website blikte ik terug op de manier van reageren door dr. De Jong7, terwijl dr. Cserhati inhoudelijk op het artikel reageerde.8 Ook Alteno volgde de discussie met belangstelling en schreef er twee artikelen over.9 De discussie is kennelijk nog niet afgelopen want dr. Gerdien de Jong heeft tot nu toe opnieuw twee artikelen geschreven over de indeling van de rode panda. Dat zijn zeker interessante artikelen die, zover ik kan beoordelen, de huidige naturalistische stand van zaken weergeven.

Een niet zo vreemde vreemde bewering

Dr. De Jong reageert dus op mijn samenvattende artikel aangaande het onderzoek van dr. Cserhati. De Jong beweert enkele ‘vreemde beweringen’ te zien in mijn artikel. Allereerst schreef ik: “Overigens hebben niet alleen creationisten moeite met de indeling van de rode panda. Ook naturalisten weten niet goed waar het beest ingedeeld moet worden. Behoort het beest tot de beren (Ursidae), de kleine beren (Procyonidae) of de stinkdieren (Mephitidae)?” Ten tweede schreef ik: “De belangrijkste conclusie die we uit dit onderzoek kunnen trekken is, dat op het niveau van het volledige genoom, A. fulgens behoort tot de clade van de marterachtigen, en niet tot die van de beren of stinkdieren. (Cserhati)” De tweede bewering valt helemaal niet onder ‘vreemde beweringen’. Inderdaad deelt Cserhati op basis van zijn onderzoek de rode panda voorlopig in bij de marterachtigen. Dat is feitelijk correct want het volgt volgens Cserhati uit het onderzoek. De eerste bewering is ook niet zo vreemd. Allereerst is het een bloemlezing van de aangehaalde onderzoeken door Cserhati in BMC Genomics. Ten tweede deed dr. De Jong in 2010 een soortgelijke bewering. Ze schreef toen namelijk: “De kleine panda werd in de loop van de tijd ingedeeld bij de wasberen (nogal eens), bij de beren (zelden), in een aparte Panda-familie samen met de reuzenpanda, en in zijn eigen speciale Rode Panda-familie, als enige soort.” Het feit dat ze via Altenoweb het artikel met instemming aanhaalde om te verwijzen naar meer informatie wijst erop dat dr. De Jong er nog steeds achter staat.10

Het raadsel van de rode panda

Dat het niet zo vreemd is dat dr. Cserhati naar de indeling van de rode panda heeft gekeken blijkt uit de titel van het artikel van dr. De Jong: ‘Het raadsel van de rode panda’. Bovendien zag de editor van BMC Genomics er ook wel heil in dat een dergelijk artikel verscheen. Het bovengenoemde artikel van dr. De Jong begint betreffende rode panda met de vraag: “‘Wat doen we met de panda’s?’ Vooral dit laatste: ‘Waar horen de panda’s?’” Ze kijkt daarna naar de overeenkomsten tussen de rode panda en de reuzenpanda. Blijkt dat de laatste uiteindelijk ingedeeld kon worden bij de beren (Ursidae). De rode panda bleef echter een raadsel. Dr. De Jong: “De kleine panda werd in de loop van de tijd ingedeeld bij de wasberen (nogal eens), bij de beren (zelden), in een aparte panda-familie samen met de reuzenpanda, en in zijn eigen speciale rode panda-familie, als enige soort. Uit hetzelfde werk van O’Brien in 1985 bleek dat de kleine panda geen beer kon wezen, en ook niet bij de reuzenpanda hoorde. Bleef over: de wasbeerfamilie of een eigen familie, als enige soort daarvan. Waar moet zo’n kleine pandafamilie geplaatst worden?”11 En verderop na de indeling van de stinkdieren besproken te hebben: “De positie van de panda binnen de club van vier (wasberen, marterachtigen, stinkdieren en kleine panda’s, JvM) bleef toch wat omstreden.” Uit de rest van het artikel blijkt dat het lastig is om tot een goede indeling te komen. De voorkeur van dr. Gerdien de Jong wordt duidelijk: de rode panda vormt de eigen groep Ailuridae.12

Sciëntistische wetenschapsopvatting

We zien in het eergisteren verschenen artikel opnieuw de sciëntistische wetenschapsopvatting van dr. Gerdien de Jong naar boven komen. Er zijn flink wat studies gedaan naar de indeling van de rode panda. De laatste heeft echter volgens haar het definitieve antwoord en aanvechten is niet meer nodig óf zelfs verboden. Het onderzoek van dr. Cserhati heeft die wetenschapsopvatting echter opengebroken. Hij probeert te laten zien dat het ook anders kan dan de opvatting en indeling van dr. De Jong. De Jong doet echter of haar spreekwoordelijke neus bloedt en geeft aan dat er helemaal geen raadsel (meer) is. Dat lijkt mij niet correct en in tegenspraak met haar eigen artikel uit 2010 die ze anno 2022 nog met instemming aanhaalde.

Wikipedia

Dr. De Jong schrijft verder: “Jan van Meerten heeft kennelijk niet de moeite genomen even op Wikipedia te kijken: https://en.wikipedia.org/Red_panda. Daar staat wat de wetenschap denkt over de rode panda: de rode panda hoort niet bij de beren, niet bij de wasbeerachtigen (de kleine beren), niet bij de stinkdieren en ook niet bij de marterachtigen. De rode panda hoort bij zichzelf: Ailurus fulgens vormt de enige soort van de familie Ailuridae.”

Het klopt inderdaad dat ik niet op Wikipedia heb gekeken. Waarom niet? Het artikel was bedoeld om het onderzoek van dr. Cserhati heel kort samen te vatten en niet om een totaaloverzicht van de discussie rond de indeling van de rode panda te bieden met alle voors- en tegens. Verder zie ik Wikipedia inderdaad niet als ultieme rode panda-bron. Zoals gezegd maakt mij de indeling van de rode panda niet zo heel veel uit. Deze mag van alle kanten aangevochten worden. Soorten indelen blijft mensenwerk, en daarmee betrekkelijk of aan fouten onderhevig. Dat geldt voor alle partijen. Gelukkig was dr. Cserhati daarom voorzichtig met zijn voorgestelde indeling en stelde hij deze indeling open voor discussie.13 Wikipedia geeft een mogelijke indeling die door Cserhati wordt aangevochten op basis van ‘Whole Genome K-mer Signature’. Dan moeten we niet Wikipedia reproduceren, maar de methode van dr. Cserhati herhalen/verbeteren of indien nodig bestrijden. Overigens is de verwijzing naar de naturalistisch-wetenschappelijke papers door dr. De Jong zeer waardeval en daarvoor spreek ik dan ook mijn dank uit!

Verouderd

Volgens dr. De Jong is mijn vraag al ’20 jaar verouderd’. Allereerst is dat niet correct want dr. De Jong noemde iets meer dan tien jaar geleden de indeling van de rode panda nog een ‘raadsel’ en deze raadselachtigheid blijkt uit het toen verschenen artikel. Ten tweede verschijnen er nog studies waaruit blijkt dat de definitieve indeling van Musteloidea (waaronder de rode panda) nog niet staat. Ten derde laat de paper van dr. Cserhati in BMC Genomics op zijn minst zien dat er anders gedacht mag worden over de indeling van de rode panda. Mogelijk is dit tegen het zere been van dr. De Jong, maar gelukkig is daar binnen de naturalistische wetenschapsbeoefening wél ruimte voor. Om de zaak te beslechten zou dr. De Jong met argumenten moeten aantonen waarom de rode panda niet ingedeeld kán worden bij de marterachtigen (Mustelidae). Omdat de serie nog niet af is, ga ik er van uit dat dit nog komt.

Voetnoten

Congres over ‘Bijbel & Wetenschap’ 2022 – 5. dr. ir. Gert Kema – De rol van schimmels in Gods schepping

9 november 2022

Op 22 oktober 2022 organiseerden Fundamentum, Geloofstoerusting en Logos Instituut een congres over ‘Bijbel & Wetenschap’.1 Fytopatholoog dr. ir. Gert Kema gaf een lezing met als titel ‘De rol van schimmels in Gods schepping’. Veel zegen bij het kijken en luisteren! Vragen kunnen gesteld worden via het contactformulier: https://oorsprong.info/contact/.

Voetnoten

Albert Heijn brengt met oceaanactie een ode aan de Schepper (1): Nieuwe spaaractie bij supermarktketen

21 september 2022

“En God zeide: Dat de wateren overvloediglijk voortbrengen een gewemel van levende zielen; en het gevogelte vliege boven de aarde, in het uitspansel des hemels! En God schiep de grote walvissen, en alle levende wremelende ziel, welke de wateren overvloediglijk voortbrachten, naar haar aard; en alle gevleugeld gevogelte naar zijn aard. En God zag, dat het goed was. En God zegende ze, zeggende: Zijt vruchtbaar, en vermenigvuldigt, en vervult de wateren in de zeeën; en het gevogelte vermenigvuldige op de aarde! Toen was het avond geweest, en het was morgen geweest, de vijfde dag.”

(Genesis 1:20-23, SV)

Aan deze woorden werden gedacht toen supermarktketen Albert Heijn, in samenwerking met Naturalis en Studio Freek, met de spaaractie Expeditie Oceaan kwam. Een professioneel opgezette stickerspaaractie met als boegbeeld de bekende dr. Freek Vonk.1 Maandag 5 september 2022 was de aftrap van de spaaractie die loopt tot en met 2 oktober 2022. Het gaat om meer dan alleen het sparen van stickers. Albert Heijn heeft ook een prentenboek en een doeboek rond de actie uitgegeven. In Naturalis zijn de hele maand september ‘een zee aan activiteiten’.2 De komende tijd willen we in een zevenluik deze actie bespreken. In dit eerste deel vooral praktische informatie rond de actie, in het tweede deel de bespreking van het doeboek, in het derde deel de bespreking van het prentenboek, in het vierde deel de bespreking van het bewaaralbum, in het vijfde deel het samengestelde lespakket, in het zesde deel de overige materialen van Albert Heijn en in het zevende en laatste deel een bespreking van wat Naturalis en Studio Freek inhoudelijk aan de actie hebben bijgedragen. Met de samenwerkende partners verwachten dat de actie behoorlijk naturalistisch (in de zin van Universele Gemeenschappelijke Afstamming (UGA) en Deep Time (DT)) opgezet is, maar dat valt in de uitgaven niet of nauwelijks te bespeuren. De Albert Heijn probeert daarentegen aan te sluiten bij duurzaamheid en rentmeesterschap, een scheppingsopdracht die voor christenen ook ná de zondeval niet is verdwenen.

10 euro

Bij iedere 10 euro aan boodschappen en bij gezonde(re) actieproducten ontvangen klanten van Albert Heijn een pakje met kaartjes. Zo’n pakje bevat een negental stickers die in een bewaaralbum geplakt kunnen worden. Daarnaast staat er op de verpakking van de stickers evenals op het stickervel zelf een QR-code waarbij je doorgestuurd wordt naar de website Expeditie Oceaan.3 Je komt dan op de landingspagina van de actie en je kunt daar ook een podcast luisteren. Een deel van die podcasts hopen we te bespreken bij de bespreking van het bewaaralbum (deel 4 van dit zevenluik) een ander gedeelte bij het laatste deel (deel 5 van dit zevenluik). Mocht u zelf niet willen sparen, maar de plaatjes wel naar ons willen sturen dan kunt u een e-mail sturen naar info@oorsprong.info voor de adresgegevens.

Ten Slotte

Het is heel goed dat Albert Heijn, Naturalis en Studio Freek onze kinderen en ook ons als volwassenen bewust wil maken van Gods prachtige schepping. De oceanen zijn ‘voor onze ogen als een schoon boek, in hetwelk alle schepselen, grote en kleine, gelijk als letteren zijn, die ons de onzienlijke dingen Gods geven te aanschouwen, namelijk, Zijn eeuwige kracht en Goddelijkheid, als de apostel Paulus zegt, Romeinen 1:20: Welke dingen alle genoegzaam zijn om de mensen te overtuigen en hun alle onschuld te benemen’ (NGB artikel 2).4 Wellicht is de intentie van de organisatoren anders, maar de actie kan daar prima voor gebruikt worden. De actie wijst ook op de gebrokenheid van de wereld ná de zondeval en dat de oceanen niet meer zó zijn zoals God ze bedoeld heeft. Dat heeft er óók mee te maken dat menselijk gedrag, van walvisjacht tot het laten slingeren en overmatig gebruikmaken ván plastic, de biodiversiteit laat afnemen met alle gevolgen van dien. De mens is nalatig (geweest) in het vervullen van zijn scheppingsopdracht: een goed rentmeester (te) zijn. Dat dit niet zonder gevolgen is blijkt wel uit deze spaaractie. Is er nog een weg terug? De Heere weet het en hij zal niet laten varen de werken van Zijn handen, zoals verwoord staat in Psalm 138:8. Het is goed dat uw kinderen zich daar van bewust zijn. Omdat er bij de spaaractie niet of nauwelijks naturalistisch gedacht wordt als het gaat om het oorsprongsvraagstuk kunt u uw kind met een gerust hart de plaatjes laten sparen. Ze worden niet platgegooid met miljoenen/miljarden jaren of evolutiedenken, in de zin van universele gemeenschappelijke afstamming (UGA). Sluit je (daarom) aan en leer over Gods prachtige schepping! “Gij Heere, zijt waardig te ontvangen de heerlijkheid, en de eer, en de kracht; want Gij hebt alle dingen geschapen, en door Uw wil zijn zij, en zijn zij geschapen.” (Openbaring 4:11, SV)

Voetnoten

Archieven