Volgens de theoloog en godsdienstfilosoof dr. Taede Smedes is het creationisme dat onder de Evangelicals gemeengoed is één grote complottheorie. Het complot zou de samenzwering zijn van naturalistische wetenschappers om creationistische wetenschappers te weren uit het academische discours. Er bestaat echter geen overkoepelend complot om creationistische wetenschappers te weren, er is wél discriminatie tegenover creationistische wetenschappers en vreemd genoeg heeft dr. Smedes in het verleden zijn eigen gedachte zelf van voer voorzien door een ‘heksenjacht’ te openen tegen twee hoogleraren.

Deze week publiceerde het Algemeen Dagblad een artikel met als titel ‘Complottheorieën krijgen voet aan de grond in de evangelische kerk: ‘Corona is plan uit de hel’’.¹ Het artikel vormde de aanleiding voor predikant Jan Wolsheimer om een Twitterbericht te schrijven en aan te geven dat hij daarom kritisch is op de preek van dr. Paul Visser. Deze preek over Openbaring 13 ging afgelopen week viral, werd tienduizenden keren bekeken én zorgde voor veel ophef. Deze preek laat ik hier rusten eveneens de stelling van de krant dat complottheorieën een voet aan de grond zouden krijgen in de evangelische kerken. Het is mij te doen om de stelling van dr. Smedes dat het creationisme één grote complottheorie is.

Smedes

Als reactie op het bovenstaande bericht twitterde theoloog dr. Taede Smedes het volgende²:

”Complottheorieën zijn altijd onderdeel van de evangelische beweging geweest. Zo is het creationisme dat onder veel evangelicalen heerst één grote complottheorie: de waarheid die door een elite (lees: natuurwetenschappers) wordt onderdrukt…”

Paul Robert Borg stelt als reactie op deze tweet de vraag wat het complot van het creationisme is[³ en dr. Smedes antwoordt het volgende⁴:

”Het complot is de samenzwering van naturalistische natuurwetenschappers om creationisten te weren uit het wetenschappelijk discours. Het geheim is dat creationisme waar is en dat natuurwetenschappers dat stiekem wel weten (maar de feiten daarover verzwijgen).”

Creationisme

Hoewel ik zelf worstel met het woord ‘creationisme’ en mijzelf daar wat ongemakkelijk bij voel gebruik ik deze term hier toch. Is het creationisme één grote complottheorie? Nee, het creationisme is een geloofsovertuiging die bestaat onafhankelijk óf er een algeheel complot is vanuit de naturalistische wetenschap of niet. Creationisme wordt niet gevoed door een complot, maar door de overtuiging dat God de Schepper is van hemel en aarde en dat deze schepping in zes dagen tot stand is gekomen. Samen met een historische zondeval, een wereldwijde zondvloed, een historisch bestaan van Israël én een historische Jezus die gekomen is om de straf te dragen en de vloek weg te nemen, is dat de kern van het creationisme. Creationisten beschrijven de werkelijkheid vanuit deze basisovertuiging en komen vanzelfsprekend tot een ander verhaal dan naturalistische wetenschappers. Het standpunt van creationisten is dat Gods Woord (de Bijbel) en Gods Vinger (de werkelijkheid) niet met elkaar in tegenspraak zijn, maar op den duur in harmonie. De discussie tussen naturalisten en creationisten is eerder een clash tussen twee wereldbeelden dan dat er een complot zou zijn van de ene tegen de andere. Veel wordt veroorzaakt door een zich ‘niet kunnen of niet willen inleven in de ander’. Dat geldt voor beide wereldbeelden. Het verschil en de discussie tussen deze twee wereldbeelden zorgt op een universiteit of andere onderzoeksinstelling nog wel eens voor wrijving en discriminatie op de werkvloer, maar dat er één groot complot van naturalistische wetenschappers tegen creationistische academici is dat is evident onjuist. Veel creationistisch denkende academici hebben een aanstelling op de universiteit óf werken binnen een onderzoeksinstelling. Ik ken tientallen zo niet honderden Nederlandstalige academici met een dergelijke aanstelling. Mogelijk ervaren die soms wat weerstand op de werkvloer, maar geen complot van naturalistische collega’s dat ze koste wat het kost weggewerkt zouden moeten worden. Ik ken zelfs creationistisch denkende academici die genomineerd worden of zelfs in de prijzen vallen voor het onderzoek dat zij uitvoer(d)en. Wanneer er een naturalistisch complot zou zijn dan zou het prijzen van een dergelijke onderzoeker not done zijn.

Discriminatie

Toch ervaren veel creationisten discriminatie op de academische werkvloer. Dit gaat vaak om naturalistische individuen of kleine groepjes naturalistische lobbyisten. In Nederland denk ik bijvoorbeeld aan de casus van dr. Joris van Rossum (geen creationist) die negatief schreef over een naturalistische verklaring van het ontstaan van seksualiteit en waarbij een viertal geleid door dr. Gerdien de Jong een ‘proces’ begon tegen de toen nog promovendus.⁵ Of aan die student die, omdat hij creationist was en dat niet onder stoelen of banken stak, in de problemen kwam toen hij wilde promoveren. Of aan dr. Michael Reiss, de voormalige directeur van de onderwijstak van de Royal Society en geen creationist, iets positiefs zei over het onderwijzen van creationisme aan kinderen.⁶ Hij kon zijn jas pakken en opstappen als directeur. Het gaat hier om individuen of groepjes van verstokte naturalisten die een monopolie willen afeisen. Dit is wat anders dan een algeheel naturalistisch complot tegen creationistische wetenschappers. Dergelijke discriminerende gevallen zijn evident en daarmee geen complot. Dergelijke discriminerende gevallen zouden wel de schijn kunnen opwekken dat er een algeheel naturalistisch complot is tegen creationistische academici. Zeker als geval X zorgt voor geval Y en daarmee dus aanstekelijk werkt. Gelukkig is hier (van een algeheel complot) geen sprake van en kunnen creationisten gewoon hun werk doen op de universiteiten en hun onderzoek presenteren op naturalistisch-wetenschappelijke congressen zonder in de weg gezeten te worden.⁷

Smedes voedt zijn vermeende complottheorie

Bijzonder is dat deze beschuldiging van ‘complottheorie’ uit het toetsenbord van de theoloog dr. Taede Smedes komt. En zeker zijn omschrijving van het complot, d.w.z. dat naturalistische wetenschappers erop uit zijn om creationistische wetenschappers te weren uit het wetenschappelijk discours. Het is bijzonder omdat Smedes ooit zelf wilde dat twee hoogleraren verdwenen van de universiteit vanwege een neigen naar de creationistische geloofsovertuiging. Het is bijzonder omdat Smedes ophef veroorzaakte binnen de Partij van de Dieren vanwege een mogelijk creationistisch standpunt binnen het partijprogramma.⁸ Wakkert dr. Smedes hier zelf niet het complotgevoelen aan en komen we daarmee terecht vicieuze cirkel? Wat gebeurde er in 2014?

In 2014 was de toenmalige stichting De Oude Wereld bezig met de oprichting van een wetenschappelijk instituut. Ze wilde op den duur ook eigen onderzoek gaan doen en op een congres in 2014 op Urk mocht ik iets daarover presenteren. De bovengenoemde stichting had ook een Raad van Advies met daarin onder andere de hoogleraren prof. dr. Henk Jochemsen en prof. dr. Marc de Vries. Dit schoot dr. Smedes in het verkeerde keelgat. Hij schreef: ‘Ik vind dat een universiteit eens een goed gesprek zouden moeten aangaan met dergelijke hoogleraren om te zien of hun positie nog wel te handhaven is’. Waarom? Iemand die meewerkt aan een dergelijke creationistische organisatie zou ‘actief bezig’ zijn ‘met de uitholling van het wetenschapsbedrijf’.⁹ Op de geschetste karikaturen in het artikel valt veel aan te merken, maar het gaat erom dat dr. Smedes deze hoogleraren liever zag vertrekken. Een vervolgartikel van de godsdienstfilosoof hierover zorgde niet voor een beter beeld.¹⁰ Het dagblad Trouw kreeg er lucht van en schreef er een artikel over en dit leidde inderdaad tot een gesprek met de hoogleraren.¹¹ Gelukkig liep het goed af en bleek de universiteit uiteindelijk niet gevoelig voor deze ‘rel’, de hoogleraren mochten aanblijven.

Ten slotte

Er is dus geen algeheel naturalistisch complot tegen creationistische academici, het creationisme is een geloofsovertuiging en bestaat niet bij gratie van een vermeend complot van de naturalistische wetenschappers, er zijn wel een heel aantal gevallen van discriminatie op de werkvloer maar dit wordt vooral veroorzaakt door individuen of groepjes verstokte naturalisten én dr. Smedes werkt in een vicieuze cirkel door de gedachte van een algeheel complot zelf te voeden en deze gedachte daardoor, spreekwoordelijk tussen de oren, in stand te houden.

Voetnoten