Home » Betuwse streekgeschiedenis » Achtenhalf morgen land te Maurik en het geslacht Van Eck en Van Meerten

Achtenhalf morgen land te Maurik en het geslacht Van Eck en Van Meerten

Door inBetuwse streekgeschiedenis, Genealogieom

Via de Hollands Genealogische Databank is het ‘Repertorium op de leen van de hofstede Culemborg‘ in te zien. Dit repertorium is samengesteld door dr. J.C. Kort.1 Omdat zo’n repertorium veel familieverbanden laat zien, is het een goudmijn voor genealogen. Bij leen 454B (negen morgen land in Maurik) spelen de families Van Eck en Van Meerten de hoofdrol. Deze families zijn al eerder beschreven in De Baron. Daarin komt eveneens een Johan van Meerten voor, hij droeg het familiewapen met de hoefijzers.2

De families Van Eck en Van Meerten zijn in de vijftiende en zestiende eeuw nauw aan elkaar verbonden. Bartholomeus van Eck sr. was getrouwd met Otte van Meerten, Bartholomeus van Eck jr. was getrouwd met Katrijn van Meerten3 en Bertha van Eck was getrouwd met Dirck van Meerten4 Uit twee eerdere artikelen in De Baron blijkt hoe de verwantschap zit. Met de bespreking van leen 454B borduren we voort op de al bestaande informatie. Dankzij het repertorium komen erachter wáár de familie Van Eck woonde en wie de voorouder en nakomelingen van Johan van Meerten zijn.

Splitsing

Oorspronkelijk bestond leen 454 uit 18 morgen land in Maurik. De leen lag ‘in de Boutsham, strekkend van de Huismaatse graaf naar het dorp‘ en ‘van de Tielse weg tot Hornixveld‘. Op de kadastrale kaarten van 1811-1832 komt het Hornixveld nog voor (Sectie C).5 Tegenwoordig komeen we de Tielsestraat en Hornixveldstraat tegen. Het stuk land moet dan gelokaliseerd worden rond de huidige (doodlopende) Meerboomweg. De Maurikse Wetering kan dan bedoeld worden met de Huismaatse graaf.6 Het kan ook de Broek Graaf zijn die vanaf De Huisgarden loopt.7 In ieder geval is op de bovenstaande kaart het Hornixveld duidelijk gelokaliseerd, links daarvan moet leen 454 gelokaliseerd worden. Hornixveld ligt ten zuidwesten van het Ingense veld.8 Op 17 oktober 1452 wordt de leen gesplitst: 454A en 454B. Leen 454A komt toe aan Johan van Oyck, maar wordt in dit artikel met rust gelaten. Leen 454B komt toe aan Bartholomeus van Eck. Het gaat om 8½ morgen land (in 1570 is dat 9 morgen). Ten noorden is de leenheer gelokaliseerd, in 1475 waren dat de kartuizers van de Grave bij Wesel. Ten zuiden Johan van Oyck, met leen 454A, in 1475 waren dat Johan van Grootveld en Machteld van Oyck9, In 1570 is er een straat ten zuiden van de leen: de gemeene heerstraat. In 1570 zien we dat ten westen van dit leen de heren van de Grave land hebben en ten oosten de heer van Geiseren. Jaarlijks brengt de leen 30 Karolus guldens op.

Genealogie

Bartholomeus van Eck wordt op 17 oktober 1452 deze leen toegewezen. Hij woonde te Ingen op De Poel en was een zoon van Bartholomeus van Eck. Hij was getrouwd met Otte van Meerten, ziende op de tijdschaal waarschijnlijk een tante van de hierna te noemen Johan van Meerten.10 De Poel bestaat nu nog. Het is één van de rijksmonumenten van Ingen.11 Kennelijk stond hier vóór de boerderij een ander gebouw. De huidige monumentale boerderij dateert immers van 1648. De familie Van Eck woonde dus in de voorloper van dit rijksmonument.12 Op 26 maart 1465 was Bartholomeus in het buitenland en daarom nam Evert uten Weerde waar bij het vernieuwen van de eed. Op 12 juni 1475 gaat de leen over op zoon Johan van Eck. Hij woonde eveneens op De Poel te Ingen. Johan was getrouwd met Aleid van Meeckeren en van dit echtpaar is een zerk aanwezig in de St. Lambertuskerk te Ingen. Deze Johan is de (latere) schoonvader van zowel Dirck van Meerten als Katrijn van Meerten. Johan vernieuwt de eed op 7 juni 1481 en 10 december 1505. Op 31 maart 1517 wordt deze leen overgedragen aan Johan van Meerten. Waarschijnlijk was Johan een neef van Johan van Eck en vernoemd naar dezelfde opa Johan van Meerten. Johan van Meerten was een zoon van Willem van Meerten. Het land wordt overgedragen ‘met lijftocht van Maria zijn vrouw‘. Met ‘zijn vrouw‘ wordt vrijwel zeker de vrouw van Johan van Meerten bedoeld. De leen komt op ‘Willem van Merten, zijn zoon, die dan binnensjaars Jan, diens broer, f 100 Filips zal geven‘. Johan en Maria hebben dus ten minste twee zoons: Willem en Jan.

In het vervolg blijft het ruim vijftig jaar stil rond deze leen, tenminste worden de activiteiten niet besproken in dit repertorium. Op 1 juli 1570 lezen we dat Jan zes morgen toegewezen krijgt ‘met ledige hand‘. We lezen dat zowel Willem als Jan een zoon hebben met de naam ‘Jan’, beiden waarschijnlijk vernoemd naar grootvader J(oh)an. Op 18 maart 1575 is Jan Willemszoon overleden en gaat de leen over naar Jan Janszoon. Zijn weduwe, Elisabeth Vreem, wordt op 30 mei 1575 vertegenwoordigd door Dirk Vreem. Dirk was de broer van Elisabeth. Hadewig, dochter van Jan (Willemsz) en Elisabeth is dan eveneens overleden. Jan Janszoon van Meerten en Maria van Meerten (zijn zus?13) bevestigen de overdracht aan Dirk Vreem. Op 11 maart 1577 wordt de leen overgedragen, door Dirk Vreem, aan Hendrik van Putzelaar (of:  Putzeler). Hendrik is getrouwd met Hesse (of: Heze/Hadewig) van Eck. W. Wijnaendts van Resandt meent, op basis van diverse bronnen, dat Hesse een dochter is van Roelof van Eck en Cornelia.14 Hoe het ook zij, de leen functioneert op 10 maart 1579 als lijftocht voor Hesse. Hendrik van Putzelaar is overleden vóór 4 april 1603, zodat het stuk land komt op Lumme (of: Lumnia/Lamia) van Putzelaar, dochter van het genoemde echtpaar Van Putzelaar-Van Eck.15 Lumme is getrouwd met Willem van Eck. Op 29 september 1657 gaat de leen over op dochter Maria van Eck, omdat Lumme overleden is. Zij wordt vertegenwoordigd door haar man luitenant (van de compagnie met voetknechten) Pieter van Hattem. Na het overlijden van Pieter hertrouwde Maria op 31 januari 1664 te Rhenen met Jan Vincent van Dijk. Jan Vincent was eveneens soldaat, in de compagnie van kapitein Serooskerke.

Genealogische puzzel

Hoewel er mogelijk andere verbanden gelegd moeten worden in de afgebeelde stamboom en er verschillende vragen overblijven, is leen 454 een waardevol puzzelstukje. Bijzonder hoe sommige namen na honderden jaren nog steeds gebruikt worden, zoals Hornixveld. Wellicht kan een lezer dit len nog preciezer lokaliseren of heeft deze aanvullingen op het geslacht Van Eck of Van Meerten. Het is goed om die discussie te voeren en de puzzel van laatmiddeleeuwse en vroegmoderne telgen uit deze geslachten nog beter te leggen. Iedere keer weer is het verbazend hoeveel informatie er uit die tijd bewaard is gebleven.

Opmerking redactie: Een morgen is een oppervlaktemaat en heeft in onze streken de grootte van circa 0,85 hectare (de Rijnlandse morgen).

Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit het De Baron. De volledige bronvermelding luidt: Meerten, J.W. van, 2025, Achtenhalf morgen land te Maurik en het geslacht Van Eck en Van Meerten, De Baron 8 (3): 22-25. De Baron is het blad van de Historische Kring Kesteren & Omstreken (www.hkko.nl).

Voetnoten

  1. Het repertorium is hier te raadplegen: https://www.onsvoorgeslacht.nl/wp-content/plugins/typify-databank/download.php?item_id=4280.
  2. Het gaat waarschijnlijk niet omde familie met het wapen van de hazewindhond. Het lijkt namelijk waarschijnlijk dat dit stuk land te leen blijft voor de nazaten van Johan van Meerten en Bartholomeus van Eck.
  3. Meerten, J.W. van, 2024, Achtergronden bij de Grafsteen Bartholomeus van Eck en Katrijn van Meerten te Ingen, De Baron 7 (2): 27, 30-31. URL: https://oorsprong.info/achtergronden-bij-de-grafsteen-van-bartholomeus-van-eck-en-katrijn-van-meerten-te-ingen/.
  4. Meerten, J.W. van, 2023, Leenaktenboek over vijf morgen land te Ingen: een bruikbaar puzzelstuk, De Baron 6 (2): 14-15. URL: https://oorsprong.info/leenaktenboek-over-vijf-morgen-land-te-ingen-een-bruikbaar-puzzelstuk/.
  5. https://beeldbank.cultureelerfgoed/rce-mediabank/?mode=gallery&view=horizontal&q=Maurik&rows=25&page=3&sort=order_s_documentvolgorde%20asc.
  6. De Maurikse Wetering bestaat al vanaf medio 1310: https://landschaplopen.com/2024/05/19/anno-1310-maurikse-wetering/.
  7. Zie bijvoorbeeld Topo tijdreis: https://www.topotijdreis.nl/kaart/1857/@156800,437647,10.
  8. Eerder heeft de auteur een leen in dit Ingense veld besproken. Meerten, J.W. van, 2023, Leenaktenboek over vijf morgen land te Ingen: een bruikbaar puzzelstuk, De Baron 6 (2): 14-15. URL: https://oorsprong.info/leenaktenboek-over-vijf-morgen-land-te-ingen-een-bruikbaar-puzzelstuk/.
  9. Waarschijnlijk is Machteld de dochter van Johan.
  10. Dit wordt duidelijk uit een beschrijving van een ander leen te Ingen: Meerten, J.W. van, 2024, Een leenaktenboek over twaalf morgen land op de Klinkenberg en de Oesterink te Ingen, De Baron 7 (3): 18-21. URL: https://oorsprong.info/een-leenaktenboek-over-twaalf-morgen-land-op-de-klinkenberg-en-de-oesterink-te-ingen/. Het kan niet gaan om Johan de vader van Otte, want dan zou deze Johan meer dan honderd jaar zijn geworden. Wat onwaarschijnlijk is, zeker in die tijd.
  11. https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monumenten/25845.
  12. Vanaf 1648 woont de familie Vonck van de Poel in het huis, daarvoor dus de familie Van Eck: https://www.kareldegrote.nl/Sprokkels/Sprokkels.php?Sprokkel=11. “De Poel was in de 15de eeuw bezig van de Ingense familie Van Eck.“
  13. Het zou hier ook kunnen gaan om oma Maria.
  14. Wijnaendts van Resandt, W., 1918, De herkomst van den tak van het geslacht van Eck, thans geheeten van Panthaleon van Eck, De Nederlandsche Leeuw 36: 173-177. De voorouder van Hesse, betovergrootvader Dirck van Eck, en genoemde Johan van Eck (die getrouwd was met Aleid van Meeckeren) waren waarschijnlijk broers. Vermoedelijk beiden zoons van Bartholomeus. Zo blijft de leen in gebruik door dezelfde familie Van Eck.
  15. Deze Lumme komt ook voor in de Osenvorenreeks, daar heet ze Lamia Putzelers.