Dorestad lag in de buurt van Wijk bij Duurstede en Bonifatius werd bij Dokkum (in het huidige Friesland) vermoord. Zo wordt het op de basisschool de kinderen aangeleerd en zo wordt het ook onderwezen door bijvoorbeeld de ‘Canon van Nederland’. Dit beeld klopt echter niet. Althans volgens Christopher Rigg en Joke Honders. Zij betogen dat Dorestad tussen Rhenen en Kesteren heeft gelegen én dat Bonifatius en anderen in Dockinga, de Kade bij Ede, zijn vermoord. Dit is vooral een samenvatting van het artikel van Rigg in De Baron. Heb er zelf geen (literatuur)onderzoek naar gedaan, dus mogelijk is er meer informatie bekend.1
In het augustusnummer 2023 van De Baron verscheen een artikel van Christopher Rigg waarin het een en ander wordt uitgelegd. Op haar website ‘Nieuwe visies’ schrijft Joke Honders ook het een en ander.2 De fout in het huidige geschiedenisonderwijs ligt volgens de auteurs in een verkeerd lezen (en: verkeerde interpretatie) van de aloude Peutingerkaart.3 In De Baron start Rigg daarom met een schets hoe de Valleistreek er volgens hem uitzag na het begin van onze jaartelling. De eerste kilometers van de Vallei vanaf Nude naar het noorden bestond uit een natuurlijk stuwmeer Lacus Flevo (ook wel het Aelmere genoemd). Halverwege dit Aelmere lag het schiereiland Insula Flevo, tegenwoordig volgens Rigg bekend onder de naam Kraats. Het Aelmere wordt hiermee dus niet gelokaliseerd op de plaats van het huidige IJsselmeer en de Flevopolders, maar in de Vallei. De rivierlopen waren vroeger ook anders, zo stroomde de IJssel een stuk zuidelijker. Daarnaast legden de Romeinen diverse kanalen aan, zoals de Loen die in de Midden-Betuwe stroomde van Loenen aan de Waal tot de burcht Nijburg (tussen Randwijk en Heteren) aan de Rijn. Ze groeven ook een kanaal, de Lacus, van de Rijn naar de Ijssel en richting het noorden naar Lacus Flevo. “Daarmee werd de haven van Dorestad-Wic en het castrum van Traiectum/Trecht (gelegen tussen Rhenen en Kesteren, vanuit de IJssel en de Waal bereikbaar.” Hierbij wordt verwezen naar een artikel van Joke Honders, waarin zij aangeeft dat Trecht in de Betuwe lag.
Dorestad en Trecht
Volgens de auteur lag Dorestad niet bij het huidige Wijk bij Duurstede. “Die haven lag dus niet bij Wijk bij Duurstede, zoals algemeen wordt aangenomen, maar ten zuiden van Rhenen in de Oudenwaard bij Kesteren. (Bij Wijk bij Duurstede moet haven [sic.] met een andere naam gelegen hebben.” De Lake wordt volgens de auteur eenmaal de Fennepa genoemd, ‘een Keltisch woord voor ‘grensrivier’. Het kanaal bood toegang tot Dorestad en tot de hierboven reeds genoemde Aelmere’. Ook het Romeinse fort Levefanum lag niet bij Wijk bij Duurstede, maar wordt (zij het onzeker) gelijkgesteld met de burcht Nijburg tussen Randwijk en Heteren. De burcht Trecht, die in een lijst van bezittingen van de St. Martinusbasiliek van Willibrord en Bonifatius voorkomt, lag niet in de huidige stad Utrecht maar aan de zuidoever van de Oude Rijn tegenover Rhenen. Opnieuw wordt Dorestad ten zuiden van Rhenen gelocaliseerd. De auteur schrijft: “Ten zuiden van Rhenen lag eveneens de haven Wic en de handel- en industriestad Dorestad.” De bezittingenlijst was een kopie en bevat volgens de auteur veel kopieerfouten. “Voorbeelden Feedna/Reedna, dit moet Ede zijn en niet Vechten. Potarnem/Rotarnem is de Nijburg (bij Randwijk/Heteren) en niet Pouderoijen. Pathem/Rathem is wederom de Nijburg of mogelijk de Rode Toren te Heteren en niet Petten. Een extreem voorbeeld is Berninghem die gelijkgesteld werd met Beusichem, maar dit moet Bennekom zijn.” Er is een bron (een dagboek) van de bisschoppelijke ambtenaar te Trecht, Albertus Mettensis, waarin veel roddels uit de Betuwe, de Vallei en de zuid-Veluwe zijn opgeschreven. Met name over Adela van Renkum (Adela van Hamaland) en haar tweede man Balderik. Deze Balderik was graaf van Duffel en bezitter van de Nijburg. Kesteren is afgeleid van ‘castrum, de burcht Trecht (Traiectum) dat in de Mars of Oudenwaard lag’. Lakemond wordt afgeleid ‘van de Lacus, een kanaal door Drusus gegraven om de IJssel en de Nederrijn met elkaar te verbinden voor toegang tot de handelshaven van Dorestad-Wic, dat ten zuiden van Rhenen lag’. Volgens de auteur noemde men het toenmalige koninkrijk met een zetel in Rhenen, Frisia. Dit koninkrijk liep tot in de Betuwe ‘getuige het Friese aardewerk die [sic.] hier gevonden wordt’. In de 11e eeuw na Christus staat de Vallei bekend om de ijzerindustrie.
Volgens Rigg hadden de Merovingische koningen Dagobert en Clodovech in Trecht (onder Rhenen) hun koningszetel. Aan hun koninkrijk kwam echter een einde toen Pepijn van Herstal in de 7e eeuw de macht over nam en koning Radboud verdreef. “In 690 heeft Pepijn koning Radboud uit de oude Romeinse burcht van Traiectum/Trecht weer verdreven en hem bij Dorestad aan de noordoever van de Nederrijn verslagen.” Voor deze veldslag, in 680, heeft bisschop Wilfrid van York een jaar in Trecht bij Rhenen doorgebracht. Hij werd vriendelijk ontvangen door de voorganger van Radboud, koning Adlgisl. Toen de burcht veroverd was heeft de Frankische Karel Martel Rome verzocht om missionarissen te sturen. Daar werd naar geluisterd en Willibrord, een leerling van Wilfrid, werd gestuurd. “Daar zijn zij de Rijn overgestoken naar Trecht, waar Karel Martel hen een onderkomen in de al bestaande St. Thomaskerk heeft geschonken.”
Bekend zijn ook de invallen van de Denen (Noormannen genoemd) in de Betuwe. Hier ziet Rigg een argument om Dorestad in de buurt van het huidige Rhenen te plaatsen. “Onder leiding van een zekere Hroerek/Rorik werd in 847 Dorestad aangevallen en ze roeiden vervolgens negen Gallische mijlen (19,9 km) stroomopwaarts naar Meginharderswich, het tegenwoordige Meinerswijk bij Arnhem-Zuid. Daarna keerden ze terug en maakten Dorestad tot hun hoofdkwartier, van waaruit zij de Betuwe overheersten. Dit is het bewijs dat Dorestad 20 km stroomafwaarts van Meinerswijk lag, dus bij Rhenen, en niet bij het huidige Wijk bij Duurstede, die [sic.] 40 km stroomafwaarts van Meinerswijk ligt.“
Bonifatius bij Ede vermoord
Op 4 juni 754 stak Bonifatius vanuit Trecht het Aelmere over naar Dockinga, de Kade bij Ede. “Een 19e-eeuwse antiquair nam ten onrechte een oud idee over dat Bonifatius in Dockum was vermoord, in de moderne provincie Friesland, 180 km ten noorden van de Almere.” Dit idee werd overgenomen door de rooms-katholieke kerk. “Het enige bewijs voor Dockum is de gelijkenis van de naam.”
Ten slotte
Het artikel gooit het beeld van Nederland in het eerste millennium na Christus volledig op z’n kop. Helaas wordt er in het artikel van De Baron veel gepostuleerd, maar weinig beargumenteerd. Dorestad-Wic in de buurt van het huidige Rhenen én Trajectum/Trecht in de Betuwe? Zeer interessant en het zou natuurlijk kunnen, maar dan zie ik daar graag meer argumenten voor! Evenzo helaas kon ik geen reacties vinden van historici op de stelling dat Dorestad-Wic ergens anders heeft gelegen dan tot nu toe altijd verdedigd is. Immers, als de geschiedenisboeken in het onderwijs aan een grondige revisie toe zijn dan moet dit hoognodig gebeuren. We willen onze kinderen toch geen onjuistheden onderwijzen? Als Rigg ongelijk heeft met zijn revisievoorstel dan is het nodig om dit met behulp van argumenten te weerleggen.
Voetnoten
- Bron: Rigg, C., 2023, De Midden-Betuwe en Zuidelijke Vallei in het eerste Millennium, De Baron 6 (3): 4-9.
- https://www.nieuwevisies.nl/.
- https://www.nieuwevisies.nl/media/attachments/2020/08/04/peutinger-i-web.pdf.
