Lepelende tederheid
Buiten in de natuur valt er altijd wel wat te beleven. Toch zijn er waarnemingen die echt heel bijzonder zijn en die je niet gauw vergeet. Hierbij zo’n waarneming, passend voor mijn 100ste ingezonden stukje.
Op 2 juli (2020, red.) zag ik vanaf de brug in De Tollewaard zes voedselzoekende Lepelaars. Bij mijn nadering vloog een deel van deze vogels weg. Twee exemplaren bleven staan. Stil, op twee poten in het ondiepe water, op enkele meters van elkaar af. Het waren twee volwassen vogels: allebei hadden ze een bruingele borstvlek (de linkervogel een fraaiere) en een snavel met gele punt. Opeens liepen de vogels, ik stond stil op de brug, naar elkaar toe en begonnen elkaar te besnavelen. De tederheid van het gesnavel ontroerde me. Ik had nog nooit zoiets eerder gezien. De vogels, althans zo kwam het bij mij over, investeerden in hun relatie. En dat aan het einde van het broedseizoen. Geen second love, nee liefde moet je onderhouden.
Liefdes- en snaveltaal zijn en blijven belangrijk. Deze Lepelaars moesten eens weten dat er mensen zijn die second love promoten. Onbegrijpelijk want aan second love gaat het verlaten van de eerste liefde (first love) vooraf en zo’n ontwikkeling gaat gauw gepaard met een first hatred (eerste haat). Liefde verwordt dan tot nemende, egoïstische liefde. Zo niet bij deze Lepelaars. Zij namen de tijd voor elkaar. Hadden alleen oog voor elkaar. En ik? Ik stond op de brug en verwonderde mij over de lepelende tederheid die zich voor mijn ogen ontvouwde.
Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit Het GemeenteNieuws. De volledige bronvermelding luidt: Kooij, H. van der, 2024, Lepelende tederheid, Het GemeenteNieuws 19 (31): 3.
Jeremia over de ark (uit de tempel) – Reactie van dr. Arie Dirkzwager
Noot van de redactie: Onlangs plaatsten we op deze website een artikel van dr. Mart-Jan Paul over de vermeende vondst van de ‘Ark des Verbonds’. Daarop volgend kwam deze reactie binnen van dr. Arie Dirkzwager. Om het gesprek in stand te houden geven wij hier graag gehoor aan.
Van tijd tot tijd lezen we artikelen die melden, dat de ark teruggevonden is. Daarna volgen dan artikelen die de vraag naar bijzonderheden over zulk een gemelde vondst bespreken. Het is hier niet de plaats om de zoveelste vondst te bespreken. Wel verbaast mij telkens, dat een toch belangrijke tekst uit de Bijbel hierbij nooit geciteerd en besproken wordt:
“15 En Ik zal u herders naar mijn hart geven, die u zullen weiden met kennis en verstand. 16 Als gij u dan vermeerdert en vruchtbaar wordt in het land in die dagen, luidt het woord van Jahweh, dan zal men niet meer spreken over de ark van het verbond van Jahweh. Zij zal niemand in de zin komen, men zal aan haar niet meer denken en haar niet zoeken en zij zal niet weer gemaakt worden. 17 In die tijd zal men Jeruzalem de troon van Jahweh noemen en alle volken zullen zich daarheen verzamelen om de naam van Jahweh te Jeruzalem en zij zullen niet meer wandelen volgens de verstoktheid van hun boos hart.” Jeremia 3: 15-17 (HSV)
Jeremia schreef in de tijd waarin Jeruzalem ingenomen werd door de Babyloniërs, de tijd waarin ook de ark verdwenen is. Nu kan er verschillend gedacht worden over de vraag, wanneer de omstandigheden die Jeremia beschrijft, zouden gaan plaatsvinden. Inmiddels is echter de ark inderdaad niet meer gemaakt. De vraag is dus legitiem, of de oorspronkelijke ark nog wel gevonden is of gevonden gaat worden.
Wetenschap wordt gedragen door het Woord
Enkele lijnen die Ries van Maldegem trekt in zijn reactie (RD 1-7) op mijn artikel over deïsme (RD 20-6) wil ik doortrekken in een iets andere richting. Van Maldegem uitte in een column (RD 14-6) zijn bezorgdheid over wantrouwen in de reformatorische gezindte jegens wetenschap. Gebrek aan vertrouwen is inderdaad een probleem.
Wij bevinden ons op een ingewikkeld kruispunt van wegen. Enerzijds leven we in een godloze tijd waarin de moderne mens het bovennatuurlijke negeert. Anderzijds is deze werkelijkheid doordrenkt met het bovennatuurlijke. We kunnen deze natuurlijke werkelijkheid zien als een zinkend vlot in een oceaan van bovennatuurlijkheid. Niet alleen begin en einde zijn bovennatuurlijk, maar ook de bouwstenen, de structuur en het bestuur. Dan zijn er nog wonderen, waarin als het ware het oceaanwater van het bovennatuurlijke in het lekke vlot naar boven welt.
Dit alles was geen probleem, ware het niet dat zich in onze werkelijkheid een strijd afspeelt tussen goed en kwaad. Wat we in de Bijbel lezen, zien we voor onze ogen gebeuren. Goed en kwaad zijn, net als onze ziel, onderdeel van de bovennatuurlijke werkelijkheid, maar ze beheersen de natuur, die van nature goed is.
Vaste grond
Er is geen neutraal terrein. Ook natuurwetenschap is niet neutraal. Hoe vinden we dan vaste grond onder onze voeten, zodat we met vertrouwen in deze werkelijkheid kunnen staan? Alleen door vertrouwen in de Schepper van deze werkelijkheid, onze God, die hemel en aarde schiep en Zijn Woord gaf opdat we Hem zouden leren kennen. Vertrouwen in God zoals Hij zich in Zijn Woord openbaart, is de enige basis en dit noemen we geloof. Wat vanuit dit vertrouwen wordt gedaan, houdt stand en wordt gezegend. Dat geldt ook voor wetenschapsbeoefening. Wetenschap is dus niet vergelijkbaar met het Woord, maar wordt gedragen door het Woord. Wetenschap die is gefundeerd door het Woord kunnen we in een zekere mate ook vertrouwen. Want het Woord schiep de werkelijkheid. Dus de wetenschap bestudeert Gods werkelijkheid en zoekt naar waarheid. En dat is een goede zaak. Toch kunnen we wetenschap niet op dezelfde wijze vertrouwen als het Woord, want wetenschap is uiteindelijk mensenwerk.
Haar boekje te buiten
In onze gezindte bestaat wantrouwen ten aanzien van wetenschap. Die staat niet op zichzelf. Er is een algeheel wantrouwen van autoriteit, die ten diepste zijn bron vindt in het wantrouwen van Gods Woord. Men heeft dan niet met Paulus geleerd in alles vergenoegd te zijn. Dan wil men zelf de natuur beheersen. Dat zien we wanneer mensen uit onze gezindte hun toevlucht nemen tot eigentijdse toverdokters en kwakzalvers of helemaal opgaan in het materiële. Men durft het met de Heere niet aan. Dan belijdt men de waarheid van de Bijbel, maar de rust en tevredenheid ten opzichte van het natuurlijke die daarvan het gevolg zouden moeten zijn, worden gemist.
Anderzijds is er terecht wantrouwen als iets wat zich voor wetenschap uitgeeft uitspraken doet die rechtstreeks tegen het Woord ingaan. Dit is het geval met de evolutietheorie. Dat wantrouwen is terecht. Dit soort wetenschap ondermijnt namelijk de vertrouwensbasis van diezelfde wetenschap en van elk verder vertrouwen in een kenbare werkelijkheid. Hier gaat zogenaamde wetenschap haar boekje te buiten.
Zekerheid
Vertrouwen op het Woord geeft de diepste rust. Dan is er geen behoefte om in deze natuurlijke werkelijkheid alles te willen weten of te beheersen. Dan kunnen we partieel agnost zijn, wat betekent dat we niet hoeven te weten hoe natuurwetenschappelijk gezien de dieren en de mens zijn geschapen. Dan is de beschrijving in de Bijbel genoeg en is dat kennelijk de best mogelijke beschrijving. Agnost kan men echter niet zijn met betrekking tot het eigen zielenheil. Dan moeten we staan naar de zekerheid dat het Woord door de Heilige Geest in ons hart leeft. Zodat we door dat Woord, als het vlot van ons leven gaat zinken, ons vertrouwen zien opgaan in aanschouwen.
Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit het Reformatorisch Dagblad. De volledige bronvermelding luidt: Engelen, E. van, 2024, Wetenschap wordt gedragen door het Woord, Reformatorisch Dagblad 54 (87): 21 (artikel).
Studiesecretariaat Schriftgezag over het gezag van de Heilige Schrift en het moderne leven – De verhouding tussen Schriftverstaan en zelfverstaan belicht
Het Studiesecretariaat Schriftgezag van de Gereformeerde Gemeenten is na enige maanden van opstarten en interne bezinning naar buiten getreden. In De Saambinder is in maart/april een serie gestart, die vooral ging over Schriftverstaan en zelfverstaan. Door omstandigheden hebben we deze serie nog niet kunnen samenvatten. Dat hopen we in dit artikel wel te doen. De serie bestaat uit een aankondigend deel, dat wij al eerder hebben samengevat1, en vier inhoudelijke delen. Over het opstarten van dit studiesecretariaat hebben wij al vaker geschreven op onze website.2
Met de Bijbel alle kanten op?
De scribent geeft aan dat er van alles aan de hand is in onze samenleving. Wellicht klinkt dat logisch. “Mensen zonder God hebben geen kompas.” Toch is daarmee niet alles gezegd, want ook in de kerk ‘is er verwarring, onzekerheid en soms een bedenkelijke zwijgzaamheid’. Met dezelfde Bijbel komen kerkmensen soms tot heel andere conclusies. Daarom vragen moderne vraagstukken ook in de kerk nadrukkelijk om aandacht. “En dan gaat het niet alleen over seksualiteit, maar evengoed over wetenschap en de moderne cultuur. De moeilijkheid van deze moderne vragen is dat ze als nieuw gepresenteerd worden.” Heeft het verleden afgedaan?3 De scribent geeft aan dat de vraagstukken alles te maken hebben met de Heilige Schrift. Wat zegt de Bijbel over homoseksualiteit, Gods schepping (tegenover de evolutietheorie), gender (en transitie) en vrouwen in het ambt? Er wordt in het artikel gesignaleerd dat je met dezelfde Bijbel een tegengestelde kant op kunt: ‘Kun je dan met de Bijbel alle kanten op?” Ook ‘positieve’ ervaringsverhalen, met een tegengestelde opinie, spelen een rol. “Vanuit deze gedachte zal ieder mens (…) ook andere keuzes maken, want we zijn allemaal anders.”
Schriftgezag
Het Studiesecretariaat Schriftgezag ziet dat er reactie nodig is. “Er wordt wel gezegd dat de Bijbel gezaghebbend is, maar in de praktijk is ze niet meer het einde van de discussie.” Tegenwoordig lijkt hoe je zelf in een onderwerp staat uit te maken hoe de uitleg van de Schrift gaat. Dat vraagt reactie van degenen die in de praktijk vast willen houden aan Schriftgezag. De scribent signaleert dat de moderne cultuur een soort oerwoud is, waar maar moeilijk door te dringen is. Verder zit de moderniteit overal doorheen verweven. “Deze manier van denken en leven heeft zich breed verspreid onder alle lagen van de bevolking en komt zelfs in het leven van alledag geregeld naar voren.” Wanneer er reactie wordt gegeven, moet met deze zaken rekening worden gehouden. Het is daarom nodig dat sommigen zich diepgaand bezinnen op de inhoud, maar ook dat sommigen dit kunnen vertalen naar de dagelijks praktijk. In deze serie zal vooral ingegaan worden ‘op hoe we met de botsing tussen moderniteit en Schriftgezag om moeten gaan’. Wat is ons vertrekpunt? Bij moderne antwoorden lijkt de mens zelf veel ruimte te krijgen, en de Bijbel maar beperkte ruimte. “De Bijbel mag natuurlijk wel iets zeggen, maar de Bijbel mag niet bepalen hoe wij (willen) zijn. De Bijbel is het Woord van God, maar we mogen zelf bepalen hoe we ons identificeren. Dit zegt iets over hoe de Bijbel gezien wordt: de Bijbel als inspiratiebron of als gespreksvriend. We spreken dan van een modern Schriftverstaan.” Dit moderne Schriftverstaan heeft gevolgen voor de praktijk. “Moderne mensen vormen eerst een beeld van wie ze zelf (willen) zijn, vervolgens kijken ze wat ze al dan niet nog aan de Bijbel hebben.”4
Schriftverstaan én zelfverstaan
Hierboven hebben we kunnen zien dat bij de moderne mens niet de Bijbel, maar het moderne zelfverstaan het hoogste gezag heeft. In het tweede inhoudelijke deel van deze serie wordt verwezen naar de Nederlandse Geloofsbelijdenis (NGB). In de artikelen drie tot en met zeven van dit belijdenisgeschrift gaat het over de Schrift. God heeft Zijn Woord gesproken en de opdracht gegeven dát op te schrijven (art. 3). Tegen deze Heilige Schrift valt niets in te brengen (art. 4). Dat de Heilige Schrift het Woord van God is kun je allermeest weten door het getuigenis van de Heilige Geest (art. 5). De apocriefe boeken zijn van veel minder waarde dan de canonieke boeken (art. 6). De scribent ziet artikel 7 als hoogtepunt van de artikelen over de Schrift. Het belang van dit artikel zit niet in de autoriteit van de Schrift, maar vooral in de genoegzaamheid van de Schrift. “De Schrift is voldoende én afdoende voor geloof en leven. Anders gezegd: de Schrift is bron en norm voor geloof en leven. Voor het dienen van God is een fundament in de Schrift nodig.” Daarom mogen we niet onze eigen inzichten volgen, maar allereerst en allermeest luisteren naar Gods stem. Niets mag boven de Schrift gesteld worden. Artikel 7 laat zien dat ‘alle mensen [uit] (…) zichzelf leugenaars [zijn]’. “Zonder dat Woord verdwalen zondaren en zullen ze nooit de weg vinden naar het Vaderhuis.” Dit is de reden dat in de gereformeerde dogmatiek de behandeling van de eigenschappen en noodzakelijkheid van de Schrift altijd voorop geplaatst wordt. “Leugenachtige zondaren kunnen de Schrift niet missen. Ze hebben de Schrift nodig om als een blinde geleid te worden op de weg die ze niet geweten hebben (Jes. 42:16).” Omdat mensen van nature niet te vertrouwen zijn, zijn de cultuur en de traditie ook niet volmaakt te vertrouwen. De scribent sluit deze alinea af met te stellen dat alleen het Woord van God een veilige Gids is.
Artikel 7 heeft ons ook veel te zeggen in de wereld van vandaag. We dienen hoogachting voor de Schrift te hebben en de mens moet onderworpen zijn aan de Schrift. Moderne mensen wijzen dit vertrouwen op de Schrift af, ‘omdat ze juist wel vertrouwen in zichzelf hebben’. Dat mensen van nature leugenachtig zijn, zullen ze afwijzen. De Schrift komt op hen eerder beknellend en hinderlijk over. Sommige moderne christenen willen hun Schriftverstaan combineren met hun moderne zelfverstaan. “Zodra duidelijk is hoe ze zichzelf verstaan, proberen ze de Schrift te gebruiken om hun zelfverstaan te bevestigen en te ondersteunen.” Voor klassieke christenen geldt dat precies omgekeerd. Zij ijken hun zelfverstaan voortdurend aan de Schrift. “In de overtuiging dat hun eigen gevoelens, verlangens, wensen en oriëntatie uitleg en correctie van de Schrift nodig hebben.” Om gesprek aan te gaan met andersdenkenden, hoeft men niet eerst alle antwoorden te hebben op vragen over seksualiteit en identiteit. De scribent constateert dat dit evenzo onmogelijk is ‘omdat de vragen zo ingewikkeld zijn’. In de gesprekken kunnen vragen gesteld worden over het Schriftverstaan en zelfverstaan. De verleiding is groot om een beroep te doen op gezond verstand. “Hoewel daarin wel enige waarde ligt, is dat geen benadering die aan te bevelen is voor pastoraat en opvoeding”.5 De scribent ziet het gevaar dat je daardoor elkaar niet meer verstaat en bereikt. Binnen het zelfverstaan van de moderne mens heeft zelfs de wetenschap weinig te zeggen. Naast dat de standpunten verharden is een beroep op het gezonde verstand ook in strijd met theologische uitgangspunten, namelijk dat, al is er nog enig licht over gebleven, ons verstand verduisterd is. Pastoraal en pedagogisch gezien kan er goed gekomen worden tot gesprek. “Wie de Schrift afwijst of voor zijn zelfverstaan niet nodig heeft, heeft iets uit te leggen.” Oprechte aandacht voor noden kan goed samengaan met het wijzen op de Weg.6
Diepe leegte
Hierboven hebben we gezien dat de manier waarop mensen de Bijbel zien (Schriftverstaan) te maken heeft met hoe de mensen zichzelf zien (zelfverstaan). Het derde inhoudelijke deel van deze serie gaat in op de mogelijkheden tot gesprek. Het doel van de serie is ‘om het moderne ervan (van al die moderne vraagstukken, JvM) te ontmaskeren’. Voor het zelfverstaan heeft de moderne mens ‘eigenlijk geen echte basis’. De moderne mens heeft wel een beeld van zichzelf, maar geen gezaghebbende bronnen om daarop hun beeld te onderbouwen. “Hij verwerpt de Schrift als bron van zelfkennis, maar heeft geen andere bronnen daarvoor in de plaats. Hij ziet zichzelf als een individu die het eigendom van zichzelf is.” Dit laatste wordt zelfindentificatie genoemd, maar hierachter zit een diepe leegte. Deze leegte wordt, volgens de scribent, zichtbaar in onze samenleving. “Met name in de behoefte aan bevestiging. Mensen hebben vandaag een grote behoefte aan bevestiging van hun identiteit door de omgeving.” Als deze bevestiging er niet is, wordt dat ervaren als persoonlijke aanval. “Wie niet meedoet met het bevestigen van iemands zelfidentificatie, die moet zelf maar uitgesloten worden.” De scribent adviseert hier niet zomaar in mee te gaan. Immers, iemand bevestigen in zijn of haar onbijbelse zelfbeeld is juist liefdeloos en harteloos. Daarnaast doet dit ‘afbreuk aan de bouw van het Rijk van God’.7
Verlichtingsdenken
Gevoelens moeten niet worden weggedrukt, ‘maar ze moeten eerst vanuit de Schrift worden uitgelegd’. Het is goed om op te merken dat onze kennis van onszelf beperkt is. Naar Psalm 139 geeft de scribent aan dat alleen God ons ten diepste kent. Wij hebben schepselkennis van onszelf, maar God heeft Schepperkennis van ons. “Ieder mens moet dus bereid zijn de kennis over zichzelf op grond van Gods Woord te laten corrigeren. Wat wij wensen, willen en voelen is nog niet hetzelfde als wie of wat we zijn volgens de alwetende God.” De auteur legt het uit met twee praktijkvoorbeelden. Authentiek zijn is tegenwoordig het sleutelwoord. Maar wanneer ben je authentiek? “Is je zelfkennis verkeerd, dan ben je dus ook niet echt trouw aan jezelf. (…) Trouw zijn aan jezelf is dus in de eerste plaats als schepsel trouw aan God en Zijn Woord zijn.” Het artikel sluit af met de vraag of moderne vragen die op christenen afkomen wel zo nieuw zijn. “Vanuit de nauwe verbinding van zelfverstaan en Schriftverstaan blijkt dat de vorm waarin de moderne vragen zich voordoen wel nieuw is, maar dat ze hun oorsprong hebben in veel oudere ontwikkelingen in de kerkgeschiedenis.” Sinds de Verlichting is het afhankelijkheidsbesef en het schuldbesef steeds verder afgenomen. “Dit ontbrekende schuldbesef en het gevoel van onafhankelijkheid vormt de basis van moderne vragen rond seksualiteit, wetenschap en cultuur.” Daarom wordt er geconstateerd dat de moderne vragen ‘niet meer dan een radicale vorm van het verlichte denken’ zijn. “De wortels van dit verlichte denken zijn echter zo in strijd met het klassieke christendom, dat het in het belijden van de kerk allang is weerlegd.”8 De gevolgen van de moderne vragen die tot ons komen zijn zeer ingrijpend. “Opnieuw is er een poging om de soevereine God in te wisselen voor de autonome mens in een soevereine cultuur.” De scribent roept daarom op om trouw te blijven aan de belijdenis.9
Bijbels perspectief
In het slotdeel van deze serie wordt het zelfverstaan geplaatst in het licht van Gods Woord. Ons zelfverstaan, zo hebben we gezien, moet geijkt worden aan de Schrift. “Wat we voelen, denken of willen is daarmee nog niet waar en bepaalt ook nog niet wie we behoren te zijn. Het licht van de Schrift is nodig.” Het ijken dient altijd te gebeuren ‘in de ontmoeting met de sprekende God door Zijn Woord’. Wat is dat Bijbelse perspectief? Allereerst zijn wij schepselen zijn van God de Schepper. Daardoor zijn wij van Hem afhankelijk. “Als wij ons dus sterk en onafhankelijk voelen, moeten we ons gevoel laten corrigeren door het Woord. Alle sterkte die we hebben, is een gave van de Schepper.” Dit vraagt ook verantwoordelijkheid om ons leven, wat eveneens een gave is van de Schepper, tot Zijn eer in te richten. De Schrift leert ons dat het God goed gedacht heeft om via een weg van seksualiteit het menselijke geslacht in stand te houden. Hij heeft het huwelijk ingesteld ‘als de enige plaats voor de beleving van seksualiteit’. Ten tweede zijn wij sinds de zondeval, naast schepsel, ook zondaar. “Mensen zijn van zichzelf dood door de misdaden en de zonden (Ef. 2:1). Ons verstand is verduisterd (Ef. 4:18) en wij zijn vervreemd van God (Kol. 1:21). De gedachten van het hart zijn van nature zondig (Gen. 8:21). Niemand zoekt uit zichzelf naar God, allen zijn afgeweken (Rom. 3:11-12). Vanaf onze ontvangenis liggen wij in de zonde (Ps. 51:7).” Dit heeft gevolgen voor onze ingevingen, gevoelens en gedachten. Die kunnen we niet zondermeer als uitgangspunt nemen. “De Schrift leert ons juist dat dergelijke gedachten een uiting van vijandschap zijn (1 Kor. 2:14).” We hoeven binnen het Bijbels perspectief niet in een mineur te eindigen. Ten derde is er verlossing mogelijk dóór het verzoenende werk van de Heere Jezus Christus, waardoor wij zondaren de welverdiende straf kunnen ontgaan en wederom tot genade kunnen komen “Dankzij de komst van Christus is er verlossing voor al degenen die in Hem geloven.” Ten vierde wordt er door de scribent op gewezen dat wij allen op reis zijn en hier geen blijvende stad hebben. De weg van schepping-zondeval-verlossing-voleinding kunnen wij het Bijbelse perspectief noemen. Door dit Bijbelse perspectief moeten wij ons laten leiden. “Mensen moeten zich niet laten leiden door hun eigen gedachten en gevoelens, maar door Gods Woord.”
Bij de Schrift vandaan bewegen
Dit mensbeeld en deze Schriftvisie heeft gevolgen voor hoe christenen naar de werkelijkheid kijken. Het is een gebroken wereld waarin wij niet onze eigen diepste gevoelens moeten navolgen, maar waarin het juist draait om gehoorzaamheid aan de God van de Schrift en om zelfverloochening. “Het licht van Gods Woord moet schijnen over al onze gevoelens, wensen en verlangens.” De scribent erkent dat gevoelens van homoseksualiteit en genderdysforie zeer ingrijpend zijn. Maar hij ziet het als nog meer ingrijpend ‘als we de eer van mensen liever hebben dan de eer van God en daarom het principe van het christelijke leven maar aanpassen’. De auteur ziet dat het geduld van de moderne mens met deze Bijbelse visie op seksualiteit afneemt. Voor klassieke christenen is deze Bijbelse visie compleet verweven met de Bijbelse boodschap van God, mens, zonde en genade. “Hier is geen ruimte voor meebewegen.” Compromissen van moderne christenen leiden schipbreuk. “Het gaat er echter niet om dat onze gevoelens precies zo in de Bijbel staan, maar het is juist zo dat het Bijbelse perspectief ons laat zien wat onze gevoelens en verlangens waar zijn. Wie zich aan dat perspectief wil onttrekken, beweegt zich bij de Schrift vandaan.”
Ten slotte
De serie wordt afgesloten met een terugblik. De gevonden inzichten van het Studiesecretariaat Schriftgezag dienen nu te worden toegepast in de praktijk van het leven. Niet alleen toegepast op anderen, maar ‘het allermeest op onszelf’. Dan gelden de vragen: “Bent u overtuigd van de noodzaak van Gods Woord? Bent u bereid u te laten leiden door de Schriften, ook als het dwars tegen uw wensen en verlangens ingaat?” De Schrift dient onze leidraad te zijn, ook (of juist) als deze Schriftwoorden lijnrecht tegen onze gevoelens, gedachten en denkpatronen ingaan. Ons zelfverstaan moet daarmee ook dienstbaar zijn aan het Schriftverstaan. Wie dat niet doet zal de Schriftwoorden moeten afwijzen of verdraaien. Het zien van de juiste verbinding helpt ‘om moderne vragen te duiden en te bevragen’. Juist dan is een gesprek over moderne vragen mogelijk. We kunnen deze moderne vragen niet als belachelijk afdoen. Zelfverheffing is hier niet mogelijk. Immers, zowel moderne als klassieke christenen zijn zondaren voor God. “Wie zichzelf vertrouwt, heeft geen Bijbel als gids nodig. Hij vindt zelf de weg wel. Maar wie zichzelf niet vertrouwt en de weg naar het Vaderhuis niet vinden kan, die verlangt naar de leiding van Gods Woord.”10
Voetnoten
Machtiging van Lodewijk van Brakell, weduwnaar van Catharina Tempier, aan kapitein Frans Liseman om rentbrieven te vorderen
Transcriptie RAU archief 2003 boeknummer 413 folio 172v (schepensignaat ORA 1609-1612): Machtiging van Lodewijk van Brakel, weduwnaar van Catharina Tempers, voor schepenen van Arnhem, aan kapitein Frans Lisemans om rentbrieven te vorderen etc. van het dorp Asten in de Peel en van Henrick Cornelissen van den End, de dato 29-07-1611.1
“#Lodowich van Brakel#
Coram Wetten et Buddijngh comparuit d’ edele unnd eherentfeste Loedewijck van Braeckell, gewesene eheman van zeliger Catharina Tempers, doghter van Gerhardt Tempers, et permisit capitein Franss Lissemans omb seeckere rentbrieven uuith tho maennen, untfangen, vercoeppen, aliëniren, als sijn lieve spreeckende hebbe up id dorp Asten uunder die Peell in Brabant gelegen, als oick in saecken sijn lieve tho doen hebben tegens Henrick Cornelissen van den End ter cause van seeckere rentbrieven mit recht tho spreecken etc., penningen ontfangen, quitantie geven, cum potestate substituendi, cavens se ratum habiturum.
Den 29 julij 1611.”
Transcriptie door dr. P.D. Spies, de dato 16-07-2024.
Voetnoten
Metamorfose van de vlinder – Een symfonie van wonderen: wat verandert er allemaal in de pop?
Je leerde het al op de kleuterschool: rupsen verpoppen tot vlinders. Je staat erbij, kijkt ernaar, maar je ziet er bar weinig van. De metamorfose gebeurt immers helemaal in de pop. Wat zou het mooi zijn om daar eens een blik in te mogen werpen. Nieuwe technologie maakt dat mogelijk. Kijk mee naar deze wonderlijke symfonie van aanvankelijk onzichtbare veranderingen.
Ieder voorjaar kun je er getuige van zijn hoe dikke rupsen bladeren verorberen en hoe een paar weken later vlinders door de tuin fladderen. Met behulp van moderne technologie kun je dit proces ook bewonderen op een HD-scherm. Natuurprogramma’s laten de mooiste beelden zien, met op de achtergrond een stemmig muziekje. Prachtig, maar het is slechts een beginnetje. Het kan namelijk allemaal nog véél mooier worden verbeeld. Met behulp van DNA-analyse en MRI-scans lukt het onderzoekers steeds beter om langzaam het geheim van de metamorfose van vlinders te ontrafelen. Iedere zorgvuldig uitgevoerde stap in het proces toont daarbij de wijsheid en macht van de Schepper.
- Op een of andere manier moeten zes korte pootjes veranderen in lange ranke exemplaren.
- Bladeren kauwende kaken moeten vervangen worden door een nectar zuigende roltong (proboscis).
- Eenvoudige ogen moeten worden samengesteld.
- Het dier moet vier vleugels krijgen; organen die het nooit eerder heeft gehad. Iedere vlindersoort heeft zijn eigen unieke kleurenpatroon op de vleugels. Die wordt gevormd door ontelbare kleine schubjes in een soorteigen samenstelling. Zelfs de vleugelvorm verschilt van soort tot soort.
- Een volwassen vlinder heeft een heel nieuw ademhalingsstelsel, nieuwe ingewanden, een nieuw borststuk en een nieuw achterlijf gekregen.
Monsterlijke groei
De rups is een eetmachine, geboren met speciale organen om voedsel vast te grijpen en naar binnen te werken. Naast de zes korte pootjes voor aan de borstsegmenten heeft het enkele vlezige uitsteeksels, buikpoten (neppoten) en een naschuiver aan het achterlijf; deze extra ‘poten’ hebben haakachtige structuren waarmee de rups zich kan vastgrijpen. De kauwende monddelen knippen en verwerken aanzienlijke hoeveelheden bladeren. Bij veel vlinders eten de rupsen maar van één plantensoort. De moeder weet dus waar ze de eitjes moet leggen om ervoor te zorgen dat de jongen het juiste voedsel krijgen. Gelijk nadat de jonge rups uit het ei komt, begint hij – zonder dat hij daar van zijn moeder extra instructies voor krijgt – aan zijn eetprogramma. Als eerste staat het ei-omhulsel op het menu. Daarna wijdt de rups zijn larvale leven om zich te goed te doen aan planten. Tegen de tijd dat dit op zijn eind komt, kan de rups meer dan drieduizend keer zwaarder zijn geworden. Dat komt overeen met de groei van een baby van 2,5 kilogram naar een monster van meer dan 7,5 ton. En dat in enkele weken! Je kunt je voorstellen dat zo’n groeispurt het dier voor verschillende uitdagingen plaatst. Vooral als je bedenkt dat het een uitwendig skelet heeft. Hoe zorgt de rups ervoor dat dit skelet meegroeit? Daar treft hij zo zijn maatregelen voor:
- De meeste insecten hebben een tamelijk hard pantser, zoals een harnas. De rups daarentegen heeft een elastisch en rekbaar exoskelet om zijn forse groei mogelijk te maken.
- Aan elke rekbaarheid zit een grens. Daarom moet de rups zo nu en dan vervellen.
- Voordat het oude exoskelet wordt afgedankt, wordt eronder een nieuw skelet aangelegd. Dit ‘maatpak’ is voorzien van plooien zodat er weer ruimte is om te groeien. Deze ‘nieuwe kleren’ worden vanuit chemische stoffen onder de ‘oude kleren’ gemaakt.
- Tijdens de vervelling pompt het rupsje zich op. Hij buigt en wrikt om zich van zijn oude pakje te kunnen ontdoen. Daarna volgt de volgende vreetronde, totdat opnieuw de grens is bereikt en hij weer moet vervellen.
De pop
De periode tussen twee vervellingen door wordt ‘instar’ genoemd. Elke soort rups heeft daar een vast aantal van totdat het gaat vervellen naar iets anders… een totaal ander bouwplan: de pop. In dit stadium is het nog geen volwassen vlinder en het is ook geen rups meer. Wetenschappers ontdekken steeds meer van de ingewikkelde chemische processen die hier aan het werk zijn. De vervelling is erg complex, maar hier volgt een uiteenzetting van de basisprocessen:
- Gespecialiseerde hersencellen wachten rustig op de juiste combinatie van seintjes van het rupsenlichaam die aangeven dat het tijd is om te vervellen. Op dat moment gaan de hersencellen het hormoon PTTH (prothoracicotroop hormoon) afgegeven.
- PTTH gaat met de bloedstroom mee, het borstgedeelte in. Daar bereikt het een speciaal orgaan, de prothoracale klieren, die het aanzet om het hormoon ecdyson af te geven. Dat hormoon gaat naar de huid waar het de vervelling opwekt.
- De huid van de rups ligt direct onder het rekbare exoskelet en is slechts één cellaag dik. Deze laag is verantwoordelijk voor het maken van het exoskelet. De huid heeft verschillende genetische instructies voor elke fase van het leven: voor de rups, voor de pop en voor het volwassen dier. Het heeft slechts de juiste chemische opdrachten nodig om te weten welk type exoskelet er moet worden opgebouwd.
- Tijdens de eerste vervellingen sturen de hersenen een stofje uit dat juveniel hormoon (JH) heet. Dit hormoon ‘vertelt’ aan de huid dat het weer een rupsexoskelet moet aanmaken, net als de vorige keer. De hoeveelheid JH is sturend bij de vervelling. Als ecdyson zegt ‘vervel’, dan zegt JH ‘doe hetzelfde, maar maak het alleen groter’.
De ombouw van rups naar vlinder kun je vergelijken met een drastische woningrenovatie. Tijdens het ‘stille’ popstadium wordt veel van het spijsverteringskanaal van de rups, zijn spieren en zenuwstelsel uit elkaar gehaald, zoals een huis tot op zijn grondvesten wordt afgebroken. Ondertussen worden de nieuwe volwassen onderdelen aangemaakt. Ook het oude zenuwstelsel ondergaat een reorganisatie, waarbij de cellen die niet vernietigd worden een andere plek krijgen. Dat resulteert in een heel ander zenuwstelsel, alsof de volledige bedrading van een huis is vernieuwd. Er is echter een groot verschil met de renovatie van een woning. Daar gaat alles wat gesloopt wordt naar een stortplaats en nieuwe materialen worden naar binnen gebracht. Bij een pop is dat anders. De pop eet niet, dus alle onderdelen moeten komen uit de materialen die tijdens de larvale stadia zijn opgeslagen. De vloeibaar gemaakte onderdelen van de rups vormen de bouwmaterialen voor de volwassen onderdelen.
Grote ombouw
Uiteindelijk moet er een keer een eind komen aan de eetlust van de rups. Dit insect is immers voor een mooier doel ontworpen. Op een dag moet de waggelende, kortpotige, bladeren verslindende worm zichzelf gaan ombouwen tot een prachtig vliegend schepsel dat voor tal van bloemen stuifmeel gaat overbrengen. Als de hersenen vaststellen dat de tijd daar is, komt er een verbazingwekkende serie gebeurtenissen opgang. Tijdens de laatste instar van de rups geven de hersenen nog aanzet tot de productie van ecdyson, maar dat gebeurt met kleinere hoeveelheden JH. Dit voorkomt dat er supergrote rupsen ontstaan en activeert de vervelling naar een pop.
Een vlinderpop ziet er vanbuiten nogal passief uit. Het eet niet en verplaatst zich niet. Het zit daar maar stil niets te doen, vastgezet aan een plant met een plukje zijde. Dat is echter schijn. Met behulp van MRI-scans kun je zien dat binnen een paar dagen elk onderdeel van het eerdere leven zorgvuldig uit elkaar wordt gehaald en gehergroepeerd. Slechts enkele van de organen van de larve overleven deze ombouw, zoals een paar spieren en zenuwen. De meeste worden helemaal nieuw.
Op naar het luchtruim
Het popstadium is een tussenfase naar het uiteindelijke doel: de aanmaak van het aerodynamische vlinderlichaam. Tijdens die fase zal nog één afsluitende vervelling plaatsvinden, maar deze keer zijn de JH-waardes extreem laag. Als de vervelling gebeurt terwijl er bijna geen JH in het lichaam aanwezig is, dan ‘weet’ de huid (epidermis) dat het moet overschakelen op een heel andere strategie. Deze nieuwe combinatie van chemische signalen – ecdyson en bijna geen JH – is het commando om een totaal ander exoskelet te vormen, wat de pop tot het volwassen dier maakt. Wanneer de huid eindelijk klaar is met het aanmaken van het volwassen exoskelet, begint de allerlaatste vervelling. Het volwassen dier maakt zichzelf dikker totdat het exoskelet van de pop op een van tevoren aangemaakte naad openscheurt. Een lichaam met een heel andere vorm en gedrag kruipt dan uit die spleet. Vervolgens wordt er bloed in de aderen van de vleugels gepompt zodat zij zich tot volle omvang kunnen ontvouwen. Als eenmaal alles gereed is, verhardt het exoskelet (waar nodig) op de ene plek, terwijl het op andere plaatsen flexibel blijft. En dan fladdert het getransformeerde schepsel met zijn schitterende vleugels het luchtruim in.
Kleine groepjes cellen – de imaginale schijven – zijn de belangrijkste werkpaarden die de ombouw van rups naar vlinder mogelijk maken. Hoe doen zij hun werk?
Het rupsenlichaam vormt de cellen van de imaginale volgens een vast patroon. Ze verschijnen tijdens de hele ontwikkeling op bepaalde plaatsen net binnen de huid en ontstaan voor de vervelling tot pop overal in het lichaam waar nieuwe onderdelen nodig zullen zijn.
Als in een fanfare
De imaginale schijven worden actief nadat het exoskelet van de pop is gevormd. Dan beginnen ze veel cellen te maken die hele nieuwe structuren vormen die nooit in het larvestadium aanwezig zijn geweest. De cellen van de imaginale schijven raken verbonden met de bestaande huid. Een deel van de larvenhuid blijft intact, maar staat nu onder commando om een heel ander volwassen exoskelet aan te maken. Verschillende schijven vertonen verschillende groeipatronen. Je kunt dit vergelijken met leden van de fanfare, die op verschillende manieren bewegen, maar toch de orders van de tambourmaître uitvoeren. Waar komen die orders vandaan? Deze cellen ‘lezen’ die informatie van hun genetische blauwdruk; de delen die van toepassing zijn voor het bouwen van het onderdeel ‘volwassen exoskelet’. Hierna worden de verschillende lichaamsdelen gevormd. De schijfcellen vermenigvuldigen naar de vorm van het lichaamsdeel met het daarbij behorende exoskelet. De ene imaginale schijf maakt een vleugel, terwijl andere schijven samen de volwassen kop of borststuk maken, enzovoort.
Ingewikkeld skelet
De imaginale schijven moeten ook een nieuw, ingewikkelder exoskelet maken. Dat is meer dan een eenvoudig lichaamsomhulsel. Het is een beschermende structuur aan de buitenkant (compleet met poten, antennes, zuigroltong en met schubben bedekte vleugels) en deels aan de binnenkant, waar het ‘t begin en eind van het spijsverteringskanaal omvat en een complex nieuw ademhalingsstelsel dat nodig is bij het vliegen.
Dit artikel is met toestemming overgenomen uit Weet Magazine. De volledige bronvermelding luidt: Wilson, G., 2014, Metamorfose van de vlinder. Een symfonie van wonderen: wat verandert er allemaal in een pop?, Weet 29: 26-29 (PDF).
Het bovenstaande artikel is overgenomen uit Weet Magazine nummer 29 (zie hiernaast). Weet Magazine is een populair-wetenschappelijk creationistisch tijdschrift waarin ingewikkelde wetenschappelijke onderwerpen eenvoudig worden uitgelegd en op een bijbelgetrouwe manier worden besproken. Daarnaast brengt het tijdschrift bij kennis over creationistische wetenschapsbeoefening. Het bovengenoemde artikel is van de ecoloog en entomoloog dr. Gordon Wilson. Hij is eveneens auteur van een biologielesboek dat uitgaat van het klassieke scheppingsgeloof, ‘The Riot and the Dance‘. Nog geen abonnee van Weet Magazine? Dat kan natuurlijk niet! Ga snel naar de website van Weet Magazine en sluit vandaag nog een abonnement af!Is het Oude Testament minderwaardig omdat er veel geweld plaatsvindt?
Het verwijt dat het Oude Testament zo gewelddadig is hoor je steeds vaker. En het is waar, er vallen behoorlijk wat doden daar. Maar het is een misverstand dat het Oude Testament daarom geen goed boek zou zijn. Niet alles wat in de Bijbel wordt verteld wordt ook door de verteller goedgekeurd. Veel van het geweld in het Oude Testament heeft niet de instemming van God en zijn volk, het wordt alleen beschreven.
Ten tweede is de wereld van de Bijbel niet heel anders dan de wereld waarin wij leven. De Bijbel ontstond in een wereld vol geweld, die heel realistisch wordt weergegeven. Wij leven in een wereld waarin mensen graag lezen over geweld en waarin de meeste computerspellen, films en series een flinke portie geweld bevatten. Daartegen protesteren niet veel mensen. In onze wereld worden leden van drugsbendes geliquideerd, vragen nabestaanden van een moord in het openbaar om bloedwraak en zijn haatmails het nieuwe normaal. En dat terwijl het Oude Testament bloedwraak sterk inperkt, zie Leviticus 19:18 en 24:17-21.
Binnen een eeuw hebben wij Stalin, Hitler, de moord op de moslims in Bosnië, Rwanda in 1994, de aanslag op 11 september 2001 en ISIS meegemaakt. De wereld is nu weinig beschaafder dan het Oude Oosten destijds en veel beschrijvingen in de Bijbel zijn zeker herkenbaar. We moeten dus oppassen dat we niet met twee maten meten door van de Bijbel te verwachten dat die ‘onschuldiger’ is dan de wereld om ons heen.
Ten derde worden in de Bijbel zaken en gebeurtenissen vaak erger voorgesteld dan ze achteraf blijken te zijn. Zo lees je in 2 Koningen 10:28 dat koning Jehu de Baälsdienst uitroeide. Maar nog op dezelfde bladzijde, in 2 Koningen 11:18, is er toch weer sprake van een Baältempel en Baälpriesters in Israël. Jehu’s opruiming was blijkbaar niet zo grondig geweest… Op dezelfde manier wordt in Jozua 10:36-37 (en 14:6-15) verteld over de inname en verwoesting van Hebron; maar in Richteren 1:10 blijkt dit nogmaals te moeten gebeuren. Deze overdrijvende manier van vertellen is een vorm van retoriek die wij misschien niet prettig vinden, maar waar we wel doorheen moeten kijken. Het boek Jozua heeft de neiging Jozua’s successen retorisch uit te vergroten.
Ten vierde laat het Bijbelse wereldbeeld zien dat God de schepper en eigenaar is van de hele aarde. Geen enkel volk heeft eigendomsrecht op het gebied waar het woont en God kan het toewijzen aan wie Hij wil. De oorspronkelijke bewoners van het land hebben er in Gods ogen niet meer recht op dan Israël.
Maar nu het echte probleem. Kritische bijbellezers zeggen dat bij de inname van het beloofde land door het volk Israël onterecht geweld werd gebruikt in opdracht van God. Dit misverstand is zowel begrijpelijk als hardnekkig. Inderdaad is God degene die opdracht geeft tot het gebruik van geweld, met name op diverse plaatsen in Deuteronomium, maar het is geen onterecht geweld. In de eerste plaats houdt de uitdrukking die vaak voor de behandeling van de volken van het land wordt gebruikt, ‘met de ban slaan’, niet altijd doden in. Het Hebreeuwse woord cherem betekent in de eerste plaats dat iets of iemand wordt afgezonderd, speciaal toegewijd aan God (de HSV en de vertaling-1951 vertalen cherem consequent als ban, maar de NBV21 helaas niet). Onder andere in Deuteronomium 7:2 en Jozua 6:17-21 lijkt ‘met de ban slaan’ ‘doden’ te betekenen, maar in Leviticus 27:21, Numeri 18:14 en Ezra 10:8 is duidelijk geen sprake van doden. Ook worden mensen die zich bekeren, zoals Rachab in Jozua 2, niet ‘met de ban geslagen’ maar opgenomen in Gods volk. Israël houdt zich bovendien aan verdragen met andere volken, zie Jozua 9.
In de tweede plaats werd de soep niet zo heet gegeten als zij werd opgediend en heeft Israël de oorspronkelijke bevolking van het land helemaal niet uitgeroeid. Het boek Jozua wekt hier en daar wel de indruk dat Israël het beloofde land snel en volledig veroverde (Jozua 6-10, 11:23, 18:1, 23:1-4, 9), maar op andere plaatsen niet. Denk bijvoorbeeld aan Jozua 23:12-13:
…als u zich vastklampt aan de rest van deze volken, deze hier die bij u overgebleven zijn, en u huwelijksbanden met hen aangaat, en u zich met hen zult inlaten en zij met u, weet dan zeker dat de HEERE, uw God, niet zal doorgaan met het verdrijven van deze volken uit hun bezit van voor uw ogen. Maar zij zullen een strik en een val voor u zijn, een gesel op uw zijden en prikkels in uw ogen, tot u verdwenen bent uit dit goede land, dat de HEERE, uw God, u gegeven heeft.
Er zijn dus aan het slot van het boek Jozua nog steeds oorspronkelijke inwoners van het beloofde land aanwezig en zij zullen ook in latere tijden een verleiding blijven vormen voor Israël. Bijvoorbeeld in Richteren 1:19, 21, 28-34 en 2:12 wordt duidelijk dat Israël de andere volkeren naast zich moest tolereren. Direct aan het begin van Richteren 1 komt dan ook de vraag aan de orde, hoe Israël de overgebleven Kanaänieten kan verdrijven.
Maar in 1 Koningen 9:20-21 is duidelijk dat er allerlei niet-Israëlieten in het land wonen. Archeologische ontdekkingen en sporen bevestigen deze situatie van een gedeeltelijke en moeizame verovering van het beloofde land, want er zijn weinig sporen van verwoesting. Het gebruik van geweld was dus beperkt.
Toen ik aan dit hoofdstuk begon dacht ik dat ik zou kunnen verwijzen naar Genesis 15:13-16, waar God tegen Abram zegt dat zijn nakomelingen nog niet permanent in het beloofde land kunnen wonen, ‘want de maat van de ongerechtigheid van de Amorieten is tot nu toe niet vol’ (vers 16; de Amorieten staan hier voor de hele bevolking van Kanaän). Maar al schrijvend merkte ik dat ik hier zelf het slachtoffer was geweest van een misverstand. De verovering van het land en de ban over de inwoners worden namelijk nergens voorgesteld als Gods straf voor de wrede volken die in het beloofde land woonden, ook niet in Genesis 15 (Deze mensen waren wel heel wreed en brachten zelfs kinderoffers, maar dat wordt niet als argument gebruikt en is dus niet ter zake). Nergens lees je dat deze mensen door God waren gewaarschuwd om zich te bekeren, en nergens worden hun zonden beschreven. De inname van het beloofde land was geen straf van God.
Tot slot is het belangrijk om op te merken dat wat er in de tijd van Jozua gebeurde strikt eenmalig was. Alleen in die tijd gaf God opdracht om het land te zuiveren. Gods volk wordt later nooit meer opgeroepen om hun vijanden uit te roeien. In het Nieuwe Testament krijgt de christelijke gemeente bovendien geen grondgebied toegewezen om in bezit te nemen en verkondigt Jezus dat wij zelfs onze vijanden moeten liefhebben.
Dit is een boekfragment uit ’50 nieuwe Misverstanden over de Bijbel’. Het boek is uitgegeven door Uitgeverij Gideon en hier te bestellen. Dr. Pieter J. Lalleman sprak op het congres ‘Bijbel en Wetenschap 2023’ over de historische betrouwbaarheid van de Evangeliën.
Dit artikel is met toestemming overgenomen van de website CVandaag. Het originele artikel is hier te vinden.
‘Schimmels illustreren Gods goede zorg voor Zijn schepping’ – Terugblik lezing op congres 22 oktober 2022
Op zaterdag 22 oktober 2022 organiseerden wij een congres over Bijbel & Wetenschap. Het was, vanwege de lichamelijke gezondheid van de organisator, een samenwerking tussen Fundamentum, Logos Instituut en Geloofstoerusting.1 In het Reformatorisch Dagblad verscheen de maandag erop een verslag van de lezing van dr. Gert Kema. Zijn lezing ging over de rol van schimmels in Gods schepping.2
Kema voelt zich verbonden aan de Geloofsbelijdenis van Nicea, waarin wordt beleden dat God de Vader de Schepper is van alle zienlijke en onzienlijke dingen. De honingzwam is de grootste levende organisme ter wereld. “De schimmeldraden van deze paddenstoel leven een meter onder de grond, zijn duizenden jaren oud en samen zo groot als 1350 voetbalvelden” Schimmels vallen, volgens de geleerde, onder de onzienlijke dingen uit de aangehaalde geloofsbelijdenis. Kema vertelde over de verschillende soorten schimmels en ook waar schimmels in de Bijbel voorkomen. De hoogleraar fytopathologie gaf aan dat hij schimmels ziet als scheppingswonder. “Schimmels zijn een fascinerend deel van Gods onzichtbare schepping. Ze illustreren Gods goede zorg voor Zijn schepping. Ik werk er al meer dan 35 jaar mee. En het verveelt me niets.”
De lezing van dr. Gert Kema is, met dank aan Geloofstoerusting, opgenomen en via de link hieronder terug te kijken:
Dr. ir. Gert Kema – De rol van schimmels in Gods schepping.
Voetnoten
‘De moeizame zoektocht naar Israëls vroege verleden’ – Bijdrage van dr. Van der Veen in de tweeluik over de chronologie van het oude Nabije Oosten
Noot van de redactie: In de nieuwste Radix verscheen een tweeluik over de chronologie van het oude Nabije Oosten. Dr. Peter van der Veen gaf toestemming om zijn artikel te delen via ‘Oorsprong’. Dr. Koert van Bekkum reageert in het andere deel van deze tweeluik op de bijdrage van dr. Van der Veen. Dr. Van Bekkum heeft zijn bijdrage gedeeld via Academia (hier). Masterstudent aardwetenschappen en godsdienstfilosofie Willem Jan Blom wordt bedankt voor zijn inleidende woorden voorafgaande aan deze tweeluik en zijn redactionele werkzaamheden aangaande de artikelen. Hieronder wordt alleen de abstract als html-versie weergegeven. Het hele artikel is te lezen via de pdf-weergave of te downloaden via de daaronder weergegeven link.
Abstract
Dit artikel richt zich op de vraag welke archeologische lagen in Israël (indirect bewijs opleveren voor het verenigde koninkrijk onder Salomo en voor de vroegste geschiedenis van Israël, die van de uittocht uit Egypte en de verovering van Kanaän. De zoektocht naar deze geschiedenis wordt geplaagd door verschillende complicaties, niet in de laatste plaats door het feit dat onze kennis van deze periode nog steeds beperkt is.
Het artikel is hier te downloaden.
Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit Radix. De volledige bronvermelding luidt: Veen, P.G. van der, 2024, De moeizame zoektocht naar Israëls vroege verleden. Tweeluik over de chronologie van het oude Nabije Oosten – deel 1, Radix 50 (2): 187-195.
Ir. Bart van den Dikkenberg kritisch op theïstische evolutionisten: “In feite beroven ze God van Zijn eer”
Hoe moet je de schepping bekijken, letterlijk of is er ook ruimte voor interpretatie? Ir. Bart van den Dikkenberg, wetenschapsjournalist bij het Reformatorisch Dagblad, wil in zijn boek ‘De werken van Zijn handen’ laten zien dat de Bijbel als Woord van God voldoende is voor een christen. “Hoewel theïstische evolutionisten zeggen de twaalf artikelen (van de Apostolische Geloofsbelijdenis, red.) nog steeds te onderschrijven, ook als Schepper van hemel en van aarde, beroven ze Hem in feite van Zijn eer.”
U schreef het boek om te kijken of het theïstisch evolutionisme samen kan gaan met de Bijbel, het Woord van God. Wat is de belangrijkste conclusie?
“Dat is heel eenvoudig: je hoeft als christen geen water bij de wijn te doen om Genesis 1 tot en met 11 te laten staan. Het bewijs van de universele afstamming van soorten is een zwakke hypothese. Dat wil zeggen: als het gaat om de afstammingslijn vanaf een eerste oercel tot ons, is het bewijs zwak.”
Dat het een zwak verhaal is zijn stevige woorden. Doet u de wetenschap daarmee recht?
“In mijn boek leg ik uit dat er geen biochemische en biologische mechanismen bestaan die het ontstaan van leven kunnen verklaren. Ze kunnen de toename van genetische informatie waardoor er complexe organismen zouden kunnen ontstaan, niet verklaren. De aardlagen en de fossielen die zich daarin bevinden zijn voor meerdere interpretaties vatbaar. Hetzelfde geldt voor de overeenkomsten tussen allerlei soorten organismen. Uiteindelijk concludeer ik dat er niet veel over blijft van het zogenaamde sterke bewijs voor de gemeenschappelijke afstamming van de soorten, wat een van de belangrijkste bouwstenen is van de evolutie.
Natuurlijk doe ik niets af van soortvormingen. God heeft alles heeft geschapen, dat deed Hij bij alle soorten naar hun aard. Wolven, hyena’s, vossen en honden, ze lijken allemaal op elkaar. Dat is ook een vorm van soortvorming. Zij hebben zich vanaf een oorspronkelijke oersoort aangepast naar hun leefgebied, waarin ze terecht zijn gekomen. Een poolvos ziet er anders uit dan een vos in een bos in Nederland. Dat kan je een vorm van adaptatie noemen. Datzelfde geldt voor een bacterie die zich aanpast aan een antibioticum en daardoor resistent wordt. Het blijft een bacterie. Daar gaat de controverse ook niet over.”
Sommige christenen nemen die afslag wel. Theoloog Gijsbert van den Brink schreef het boek ‘En de aarde bracht voort’ waarin hij het scheppingsverhaal en de evolutie samenbrengt. Waar slaan mensen met een visie als hij volgens u de plank mis?
“Als het gaat over de natuurwetenschap of biologie, moeten we in de gaten houden dat deze wetenschappers de benadering van het ‘methodologisch naturalisme’ aanhouden. Dat wil zeggen dat we altijd op zoek moeten naar natuurlijke oorzaken, naar natuurlijke fenomenen en natuurwetten. Per definitie wordt goddelijk ingrijpen en een wonder buiten beschouwing gehouden. Dat levert tot op zekere hoogte voor de empirische wetenschap geen knelpunten op.
Het wordt echter problematisch wanneer ze het verleden ook op die manier bekijken. Goddelijk ingrijpen, bijvoorbeeld een straf als bij de zondvloed, wordt daarmee buiten beeld gezet. Het goddelijke scheppingswonder en ander goddelijk ingrijpen is dan uit het verleden verbannen. Dat wordt onvoldoende onderkend bij het bestuderen van de evolutietheorie: er is sprake van een levensbeschouwelijk argument wat aan de theorie voorafgaat.”
Als ik het samenvat: theologen die de schepping en evolutie zien samengaan, gaan mee in de wetenschappelijke aanname dat we moeten zoeken naar oorzaken die zich in ieder geval niet in een god bevinden.
“Inderdaad: door theïstische evolutionisten wordt puur gekeken naar ‘de tweede oorzaken’: natuurwetten, natuurprocessen en natuurlijke fenomenen. De eerste oorzaak (een filosofische benaming voor een god, red.) wordt totaal buiten beschouwing gelaten.”
Is in dit debat niet elk pad betreden? Wat voegt uw boek toe?
“Meestal gaat de discussie erover of een bepaald gen wel of geen gevolg van evolutie is. Een voorbeeld: bij apen en de mens is het gen uitgeschakeld wat codeert voor de aanmaak van vitamine C. Het is een van de redenen dat wetenschappers denken dat de mens van de aap afstamt.
Zelf was ik benieuwd wat er achter die discussie zit. Waarom komen mensen tot de conclusies die ze trekken? Wat zijn hun veronderstellingen en aannames? Wetenschappers interpreteren feiten, een interpretatie die niet zomaar uit de feiten naar voren komt. Dat moeten we ons wel realiseren; we hebben vaak niet door dat er een wereld van overtuigingen achter schuilgaat. In boeken als ‘En de aarde bracht voort’ van Van den Brink blijft de discussie wat dat betreft relatief oppervlakkig: dat soort overwegingen blijven daarin buiten beeld.”
Diezelfde interpretatieslag heeft u ook gemaakt: ook u heeft een uitgangspunt. Is uw boek daarmee wél een ‘eerlijk’ verhaal?
“Jazeker. De vraag is: wat stel je uiteindelijk als kenbron voor de waarheid bovenaan? Is dat Gods Woord of de wetenschap? Als we het vitamine-C-gen als voorbeeld nemen, dat evolutionistische wetenschappers gebruiken als bewijs dat we afstammen van de apen, ga ik uit van Gods Woord. Dat leert geen evolutie, maar een aparte schepping van de mens. Daarom moet ik een andere verklaring zoeken voor het feit dat dit gen bij apen en mensen is uitgeschakeld.”
Als student kwam u hier ook mee in aanraking. Hoe ging u toen de discussie over schepping en evolutie in?
“Op de Wageningen Universiteit heb ik ecotoxicologie gestudeerd. Daar kwam ik met vakken als ecologie, biologie en biochemie zijdelings of rechtstreeks in aanraking met de evolutietheorie. Terwijl ik daarover leerde, had ik steeds in mijn achterhoofd dat het niet strookt met dat wat mij is geleerd uit de Bijbel. Hoe het precies zat wist ik niet, al las ik wel het een en ander. Die boeken konden mij alleen niet bevredigen: er ontbrak wat. De wetenschappelijke stap naar het creationisme was voor mij altijd lastig. Mijn grondhouding bleef: Gods Woord is waar. Hoe dan ook.
Heeft u het theïstisch evolutionisme ooit serieus overwogen?
“Als je het boek van Gijsbert van den Brink leest, denk je: zoals hij het stelt, wil ik daar best even over doordenken. Is dat een redelijk alternatief? Als het gaat over de erfzonde, over Gods beeld, wordt het toch wat lastig. Dat geeft hij zelf ook aan in zijn boek. Het loopt zowel wetenschappelijk, filosofisch als theologisch spaak. Dit is niet het goede spoor, zag ik al snel.”
Toen ik bij het Reformatorisch Dagblad ging werken in 2008, was het jaar daarop het Darwinjaar. Toen ging ik er diep in. Wel was ik vrij kort door de bocht met sommige dingen: inmiddels zou ik het wat genuanceerder brengen.”
Wat theïstisch evolutionisten in het algemeen stellen, is dat God in het begin de oerknal in gang heeft gezet. Dat is het scheppingsmoment. Vervolgens brengt de voorzienigheid alles verder tot stand, zoals de vorming van de sterren, planeten en het leven op aarde. Dat noemen ze dan ook schepping. Maar dat is voor mij niet de schepping zoals Gods Woord die beschrijft. Nee: de Heere sprak, met Zijn machtswoord. ‘Er zij’ en er wás. Dat raak ik kwijt met theïstische evolutie.
Lees Johannes 1: ‘In het begin was het Woord en het Woord was bij God. En het Woord was bij God en het Woord was God. Dit was in het begin bij God. Alle dingen zijn door Hetzelve gemaakt en zonder dit Woord is geen ding gemaakt dat gemaakt is.’ Dit wil zeggen: Christus (het Woord, red.) heeft als het ongeschapen Woord een belangrijke functie in dat maken vervuld. Of lees in Genesis 1: Gods Geest zweefde over de wateren. In het Hebreeuws staat er: Gods Geest ‘broedde’ op het water. Als het ware broedend op de dingen die voort zouden komen. Daarna zei God: ‘Daar zij licht!’ En daar was licht. Hieruit blijkt de werking van de scheppende Drie-eenheid, die ik bij de theïstisch evolutionisten mis.”
Vindt u dat de theïstische evolutie uiteindelijk de Bijbel tekortdoet?
“Zeker. Hoewel theïstische evolutionisten zeggen de twaalf artikelen (van de Apostolische Geloofsbelijdenis, red.) nog steeds te onderschrijven, ook als Schepper van hemel en van aarde, beroven ze Hem in feite van Zijn eer. Ze schrijven Zijn schepping toe aan natuurlijke processen; God is in dat proces geen Schepper, maar toezichthouder of procesbegeleider. Dat is kort door de bocht wat ik in het boek uitgebreider beschrijf.”
In het boek haalt u Richard Dawkins aan. Hij zei: als Adam een fictieve persoon is, met een fictieve zonde, heeft Christus Zichzelf uiteindelijk voor een fictieve straf voor een fictief persoon opgeofferd. U vindt dat dit een gevolg is van de theïstische evolutie.
“Dat is voor mij inderdaad de kern. Als de dood er vanaf het begin is, is deze geen gevolg van de zonde. Van den Brink beschrijft zonden meer als dierlijke neigingen. Moeten mensen dan eigenlijk nog wel van iets verlost worden? Ze kunnen immers nergens in hersteld worden: ze zijn vervallen in wat ze al waren.
Het wordt ook een moeilijk verhaal om het lijden en sterven van Christus voluit te duiden, zoals Paulus dat doet. Dat Hij als de tweede Adam de lichamelijk, geestelijke en eeuwige dood heeft willen ondergaan om Zijn kinderen daarvan te verlossen.”
Eerder was er bij CVandaag over dit thema een briefwisseling tussen de wetenschapsjournalisten ir. Bart van den Dikkenberg en dr. René Fransen. Hier hebben wij een overzicht gemaakt van de verschenen brieven.
Dit artikel is met toestemming overgenomen van de website CVandaag. Het originele artikel is hier te vinden.
Meest recente berichten
-
Grafsteen van Jerphaas Karel (Jarco) van Meerten (2015-2022)
-
Spees-valken
-
Reformatorische scholen voor voortgezet onderwijs houden vast aan het klassieke scheppingsgeloof – Over vlinderpracht en andere zaken – Nieuwsbrief d.d. 26-7-2024
-
Verschuivend Godsbeeld
-
‘Wie een toegankelijke inleiding in de filosofie zoekt kan nu stoppen met zoeken’ – Bespreking van ‘Oriëntatie in de filosofie’