Het beëindigen van een gezond mens-in-wording is ingrijpend, schrijft ethicus Theo Boer. Daaraan een beraadtermijn verbinden is geen schending van iemands autonomie, maar juist het benadrukken van het gewicht daarvan.

Binnenkort zal het parlement besluiten over de afschaffing van de vijf dagen bedenktijd bij een abortus. Naar aanleiding daarvan postte ik een tweet: ‘Zelfs als je meent dat een abortus niet het doden van een menselijk wezen is, zou het nog goed zijn om over zo’n majeure beslissing een aantal dagen na te denken.’

Hoewel ik daarmee noch de abortuswet van tafel veeg, noch abortus veroordeel, is zelfs dit pleidooi voor het behoud van de beraadtermijn velen een doorn in het oog. Een van de meest felle reacties kwam van studentenpredikant Marleen Blootens. ‘Vrouwen gaan nooit lichtvoetig om met abortus.’ Zij lichtte haar positie toe in het Nederlands Dagblad van 27 januari (‘Vijf bijna niet te tillen dagen’). Ze vertelt hoe de vijf dagen bedenktijd bij haarzelf en haar partner voor leed zorgden toen zij een gewenste zwangerschap om medische redenen moesten afbreken, maar daar nog dagen op moesten wachten. Ik snap Blootens’ emotie, althans, ik probeer die te peilen. Ik heb ook emoties bij het onderwerp. Als vrucht van een ongeplande zwangerschap, en met de ervaring van het verlies van twee zwangerschappen.

Opener uitkomst

Maar je kunt uit persoonlijke ervaringen, hoe ingrijpend ook, niet al te snel algemene conclusies trekken. Geerten Moerkerken schreef er in het Reformatorisch Dagblad van 22 januari een lezenswaardige longread over (‘Míjn verhaal als onweerlegbaar argument’). Er zijn bij bijna elk vraagstuk wel verhalen te vertellen met verschillende boodschappen. Op basis van enkele indringende persoonlijke ervaringen kun je niet concluderen dat, in dit geval, alle 31.000 vrouwen die per jaar een abortus ondergaan, met evenveel voorzichtigheid te werk gaan.

De abortuswet heeft een bedenktijd ingelast om te benadrukken dat het besluit om een zwangerschap af te breken niet alleen een autonome beslissing is van een vrouw over haar lichaam en haar toekomst, maar ook een beslissing om een leven te beëindigen. Blootens en haar partner hadden feitelijk geen keus en in die situatie waren die vijf dagen bedenktijd niet alleen overbodig maar ook nog een kwelling. Maar bij de meeste zwangerschapsafbrekingen is de uitkomst veel opener. Het kind is gezond en de abortus gebeurt op sociale indicatie.

Veel mensen werpen tegen dat vrouwen daar heus goed over nadenken en dat een abortusverzoek zelf al pijnlijk genoeg is. Dat neem ik aan. Maar zoals elke wet is de vijfdagentermijn niet bedoeld voor mensen die hem niet nodig hebben, maar een bescherming voor hen die hem wél nodig hebben. Wie een huis koopt, heeft daar vast diep over gedacht, maar toch heeft zo iemand na het ondertekenen van het koopcontract nog drie dagen om zijn handtekening terug te trekken. Bij andere grote aanschaffen heeft men een herroepingsrecht van weken.

Wie willen trouwen, moeten eerst twee weken in ondertrouw, hoe zeker ze ook van hun partner zijn. In al die gevallen zegt de wetgever ook niet: regel het als contractpartners zelf maar, u bent autonoom genoeg. Het beëindigen van het leven van een gezond mens-in-wording is minstens zo ingrijpend als de koop van een huis. Daaraan een beraadtermijn verbinden is geen schending van iemands autonomie, maar juist het benadrukken van het gewicht daarvan.

Extra gesprek

Blootens’ voorstel om iemand een extra gesprek aan te bieden ondersteun ik. Een maatschappelijk werker, huisarts of geestelijk verzorger kan steun bieden bij het nemen van een beslissing. Maar het zal bij een aanbod blijven, want zoiets wettelijk verplichten (zoals een gesprek met een SCEN-arts bij een euthanasie) is een politieke onmogelijkheid. Bovendien onderschat je dan de waarde van die bedenktijd.

Het gebéúrt dat mensen na enkele dagen wikken en wegen toch besluiten om anders te kiezen. Bij een ongewenste zwangerschap kan dat ook gebeuren. Zelfs als de meeste vrouwen honderd procent zeker van hun zaak zijn, blijven er voorbeelden waarbij men zich wel bedacht. Die vijfdagentermijn kan lijden veroorzaken maar ook levens redden. Simpeler dan dat is het niet.

Daarom zou ik hier voor de gerichte uitzondering pleiten. Nood breekt wet. Als er een dwingende medische reden is voor een abortus in de zin dat een zwangerschap feitelijk kansloos is, en waarbij verder wachten de tragiek alleen maar zou verergeren, moet een arts gemotiveerd van die vijfdagengrens kunnen afwijken zonder angst voor vervolging. Laat de Tweede Kamer dus eens stilstaan bij de mogelijkheid dat misschien niet de regel van de beraadtermijn zelf, maar het rücksichtslos handhaven daarvan tot onmenselijke situaties leidt. En dat de regel als zodanig verstandig is.

Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit het Nederlands Dagblad. De bronvermelding luidt: Boer, T.A., 2022, Beraadtermijn kan levens redden, Nederlands Dagblad 78 (20.970): 12-13 (artikel).