Ik neem aan dat iedereen weet dat de eend op de foto een vrouwtje Wilde Eend is. Ze draagt een onopvallend bruin verenkleed – ideaal bij het broeden – en heeft evenals het mannetje een donkerblauwe spiegel met witte rand op de vleugel.

De Wilde Eend komt overal in het Rivierengebied voor. Maar hoewel de soort algemeen is, gaat het wat aantallen betreft niet goed. In de laatste 20 jaar is landelijk het aantal broedparen met ongeveer een kwart afgenomen tot naar schatting 180.00-280.00 paar in de jaren 2018-20 (SOVON). Om zicht te krijgen op de oorzaak van de afname is 2020 uitgeroepen tot het jaar van de Wilde Eend. Veel gegevens zijn toen verzameld, onder andere over de kuikenoverleving.

De foto toont een grote toom jongen: een verterend gezicht al die donsballetjes. Op de computerfoto’s telde ik 13 jongen! Allemaal van één vrouwtje? Is niet met zekerheid te zeggen.

Stel dat de tomen van twee vrouwtjes met elk zes kleine jongen elkaar kruisen. Het kan dan gebeuren dat het ene vrouwtje na de ontmoeting met negen en het andere vrouwtje met drie jongen verder gaat! Kleine jongen hebben een inprentingstijd nodig om ma eend goed te herkennen. In 2020 bleek (SOVON) dat maar de helft van de kuikens de eerste week overleeft en dat uiteindelijk slechts 23% van de kuikens vliegvlug werd.

Nader onderzoek is nodig om exact te bepalen waarom de kuikenoverleving in Nederland zo laag is. Mogelijk spelen voedselbeschikbaarheid en predatiedruk hierbij een rol.

Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit Het GemeenteNieuws. De volledige bronvermelding luidt: Kooij, H. van der, 2024, Kluwen donsballetjes met ogen, Het GemeenteNieuws 23 (17): 15.

Tortelen betekent verliefd communiceren. Op de foto ziet u een paar Houtduiven, mij in de gaten houdend vanaf een bemoste tak. De Houtduif is de grootste duif van ons land. De adulte vogels hebben een opvallend witte plek in de nek. Ze doen wat lompig aan daar ze bij het opvliegen kabaal maken. Dit komt doordat de vleugels boven en onder het lichaam tegen elkaar klappen.

De houtduif kan vrijwel het hele jaar tot broeden komen. Maar samen optrekken, eieren uitbroeden en jongen grootbrengen gaat niet vanzelf. Onderlinge afstemming is heel belangrijk. Geldt ook voor ons mensen. Lichaamstaal (of non-verbale communicatie) is de taal die we spreken met ons lichaam. Wij communiceren onbewust en bewust via dat wat we zonder woorden met ons lichaam – ik spreek niet van wijf, dus ook niet van lijf – doen. Het effect van communicatie wordt voor 55% bepaald door lichaamstaal en 38% door de stemintonatie. Slechts 7% door onze woorden.

Ik vind het sneu als ik een stel zie waarvan de een gebiologeerd achter een mobiel loopt en de ander niet. Wie staat er dan nummer één?! Of je ziet iemand mobielerend achter een kinderwagen stappen. Vergeet toch niet regelmatig te tortelen met je kleine. Is zo goed voor de hersenontwikkeling! Mensen die goed communiceren hebben geen oog voor hun mobiel maar voor elkaar. Laat mobieltjes toch geen bron van miscommunicatie zijn. Helaas verstoorde ik de tortelende communicatie van het fotopaar: al vrij snel vlogen ze vleugel klappend weg. Maar wel samen!

Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit Het GemeenteNieuws. De volledige bronvermelding luidt: Kooij, H. van der, 2024, Tortelende communicatie, Het GemeenteNieuws 23 (16): 7.

Maandagmiddag 27 februari speurde ik met de verrekijker vanaf de Rijnbandijk in de Maneswaard naar vogels. De uiterwaard stond namelijk grotendeels onder water en dan is er altijd wel wat te beleven. Een voorbijgangster vertelde me dat iets oostelijker Zwarte zwanen te zien waren. Natuurlijk even wezen kijken.

De zwarte zwaan komt van nature voor in Australië, Tasmanië en Nieuw-Zeeland. In ons land is het een populaire sierwatervogel die veel wordt gehouden en gefokt. Ontsnapte of uitgezette exemplaren zijn bij ons in het wild tegen te komen, maar worden terecht beschouwd als exoot (is een soort die door mensen is losgelaten buiten zijn natuurlijke verspreidingsgebied).

Ik trof het tweetal aan ten noorden van de Rijnbandijk (voor het bedrijf van Adriaan van de Bijl). U ziet ze op de foto. De naam van de vogel spreekt voor zich. De Zwarte zwaan ziet eruit als een donkere tegenhanger van de Knobbelzwaan. Maar er zijn ook duidelijke verschillen. Ze hebben een rode snavel met een witte band vlak voor de snavelpunt en een veel dunnere hals! Sierlijk om te zien. Zwarte zwanen vormen een paar voor het leven.

Op de foto ziet u ook een prikkeldraad: er staat een kleine meter water op het grasland. Zwarte zwanen eten grassen en waterplanten. Dus voedsel genoeg.

Ze zijn niet talrijk. Waarneming.nl vermeldt voor 27 februari 2024 in totaal 26 vogels. Voor 2015-2015 werd het maximum geschat op 110-200 (Sovon). De soort is dus niet alledaags. Leuk dat ze bij Opheusden acte de présence gaven!

Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit Het GemeenteNieuws. De volledige bronvermelding luidt: Kooij, H. van der, 2024, Exotisch zwart, Het GemeenteNieuws 23 (12): 13.

Ooievaar 4E481 is geringd in juni 2017 in Klarenbeek. De vogel is door mij (HvdK) voor het eerst bij de Betuwehof gezien in april 2020. Dat jaar, en in 2021, 2022 en 2023, had het paar (ongeringde vogel en 4E481) steeds een nest met jongen. Op 2 juni 2023 werd ontdekt dat boktor de paal van het ooievaarsnest ernstig had aangetast. Daar het nest toen al verlaten was, is met medewerking van een vrijwilliger van Stichting Ooievaar (STORK) diezelfde dag nog het ooievaarsnest neergehaald!

Maar hoe verder? Een duurzame paalwoning kost geld. Eiberzorg ontwaakt. Vanuit vrijwilligers komt spontaan een actie op gang om sponsors te zoeken. De actie verloopt goed. In 2024 is het zover. Op twee zaterdagen is met vrijwilligers van Betuwehof Zorg en hulp van sponsoren de nieuwe paal, van 9 meter, met ooievaarsnest geplaatst. Zullen de vorige bewoners terugkeren? Of zijn ze al verhuisd? We hopen dat deze prachtige paalwoning weer bewoond wordt. Dan kunnen de bewoners van Betuwehof Zorg en andere natuurliefhebbers weer genieten van de heerlijke, klepperende taal van de Ooievaar.

Tot slot in vogelvlucht de sponsoren die alle kosten betaald hebben: Ochten: Gijsbert van den Brink en Betuws Kalver Centrum B.V; Opheusden: Dik Hendriks van Warbij, Loon- en Grondverzetbedrijf G. Frentz, Van de Bijl & Heierman B.V, NOESK en Kegelaar Transport B.V ; Dodewaard: J. van Dam Tuinaanleg en De Keij Betonplaten B.V.; Randwijk: Houtzagerij de Vree. Sponsoren en vrijwilligers: dank! Met ons ziet u dus deze vogels graag vliegen!

Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit Het GemeenteNieuws. De volledige bronvermelding luidt: Kooij, H. van der, 2024, Betuwehof: langdurige zorg én Eiberzorg!, Het GemeenteNieuws 23 (11): 1.

Grote Zilverreigers slapen in tegenstelling tot Blauwe Reigers sociaal. De vogels verzamelen zich op gemeenschappelijke slaapplaatsen veelal binnen een half uur na zonsondergang en vertrekken veelal binnen een half uur voor zonsopkomst. Het is en blijft altijd weer een belevenis om in de schemer de witte vogels binnen te zien komen of te zien gaan.

Eind februari was er weer een landelijke slaapplaatstelling Grote Zilverreiger en Aalscholver. Op 24 februari telde ik vanuit de vogelhut in de Blauwe Kamer ongeveer 65 uitvliegende Grote Zilverreigers (op 25 februari 2023 ‘slechts’ 35)! Op 27 februari op naar ‘mijn’ tweede slaapplaats, die in de Marspolder, vijfeneenhalve kilometer van de Blauwe Kamer af. Ik ontdekte rond 7.00u de witte vogels in de struik-boomrand van de oever van de rechthoekplas en wel 32 (een record): bijna 100 Grote Zilvers in vier dagen! Natuurlijk, overlap is niet uit te sluiten. Op 29 februari hier weer geweest, voor foto’s. U ziet 10 van de ‘slechts’ 20 aanwezige Grote Zilverreigers.

Grote Zilverreigers zien we pas vanaf 1976 jaarlijks in ons land. Vanaf 1990 werden ze snel talrijker. De Grote Zilverreiger is nu in het winterhalfjaar een normale verschijning, ook in onze omgeving. Landelijk overwinteren er meer dan 2500 exemplaren! Dat ze dit jaar in onze regio beduidend meer aanwezig waren dan in het vorige winterseizoen kan heel wel te maken hebben met het feit dat veel uiterwaarden nog geheel of ten dele onder water staan. Grote Zilverreigers zoeken graag wadend in ondiep water voedsel.

Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit Het GemeenteNieuws. De volledige bronvermelding luidt: Kooij, H. van der, 2024, Bijna 100 Grote Zilvers!, Het GemeenteNieuws 23 (11): 5.

In de winter zijn in ons land twee soorten Zaagbekken te spotten: de Grote en de Middelste Zaagbek. De Grote houdt van zoet, de Middelste van zout water. Op 14 december was het heerlijk fietsweer. In de omgeving van de Rijnhoeve langs de Marsdijk zag ik Grote Zaagbekken, twee vrouwtjes en één mannetje. Maar ook een vreemde vogel. Nee, het zal toch niet waar zijn?! Welke vogel was daar baltsend actief? Een adult mannetje Middelste Zaagbek! Door mij al gauw in geen 50 jaar gezien. Wauw! Geweldig.

Op de foto ziet u links een adult mannetje Grote Zaagbek, rechts een adult mannetje Middelste Zaagbek. De Middelste is middelgroot en slanker dan de Grote. Is de Grote vooral wit-zwart, de Middelste heeft een opvallend witte halsband boven een bruinachtige borst! Beide vogels hebben rode snavels, die van de Middelste is bloedroder en dunner. Er is altijd verband tussen bouw en functie. Middelste zaagbekken zijn visspecialisten. De snavel is van een fijne tanding voorzien (de ‘zaag’ in de bek). Deze handige zaagbek dient om goed grip te hebben op watervlugge gladde vissen. Kijken we verder nog even naar het mannetje. Hij heeft een ’ongekamde’ verentooi op het achterhoofd: de kuif is punkachtig.

Nooit gedacht dat ik deze twee volwassen vogels hier zo te zien zou krijgen. Wat een eindejaarsgeschenk! En dan het gedrag van de Middelste Zaagbek. Het mannetje baltste bij de vrouwtjes Grote Zaagbek. Wij zeggen: soort zoekt soort. Echter een oud gezegde luidt: ‘Een uil ziet slecht bij dag. Een kraai ziet slecht bij nacht. Maar wie door de liefde wordt verblind ziet slecht bij dag en nacht.’

Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit Het GemeenteNieuws. De volledige bronvermelding luidt: Kooij, H. van der, 2024, Eindejaarsgeschenk: Grote en Punk Zaagbek, Het GemeenteNieuws 23 (1): 7.