Frankrijk is trots dat het als eerste land abortus in de grondwet verankert, schrijft Arthur Alderliesten, directeur van Schreeuw om leven. „Blijkbaar verwachten de Fransen dat andere landen volgen. Als het inderdaad net zo gaat als na de Franse Revolutie kunnen we onze borst natmaken.”

Frankrijk heeft het recht op abortus als fundamenteel recht in de grondwet verankerd (RD 5-3). Voor veel Fransen is dit een volgende historische mijlpaal op de weg van de vrijheid. Voor anderen vormt het echter een historisch, huiveringwekkend dieptepunt. Het doden van pril menselijk leven wordt verankerd als fundamenteel recht. In een grondwet staan de meest fundamentele waarden van een samenleving. Abortus is er blijkbaar zo een, volgens de meerderheid van de Fransen.

Het Franse parlement stemde in met een overweldigende meerderheid. 780 stemmen voor, 72 tegen. Dus 92 procent voor, 8 procent tegen. Het tekent de verhoudingen. De mensen die pal staan voor de beschermwaardigheid van het leven vormen in West-Europa een steeds kleiner wordende minderheid.

In een democratie kan het betekenen dat je dan het nakijken hebt. In een democratie kan het ook betekenen dat de waarheid het nakijken heeft. Of dat het meest kwetsbare niet hartstochtelijk wordt beschermd, maar dat het onbarmhartige recht van de sterkste of van de meerderheid domineert.

Franse Revolutie

Saillant gegeven is dat het Franse parlement voor deze stemming speciaal naar het paleis van Versailles was getogen. Een historische plaats, die eraan meewerkt om deze gebeurtenis diepgaander te duiden. De laatste Franse koning, Lodewijk XVI, woonde er samen met zijn vrouw koningin Marie Antoinette, totdat zij in het revolutiejaar 1789 door het volk gevangen werden genomen, door een volkstribunaal ter dood veroordeeld werden en onder de guillotine onthoofd werden.

Dat kwam niet helemaal uit de lucht vallen. In de maanden ervoor vonden verschillende revolutionaire gebeurtenissen plaats. De bekendste is de bestorming van de Bastille (gevangenis in Parijs) op 14 juli 1789. Op 4 augustus werden in een wetgevende vergadering de oude rechten afgeschaft en op 26 augustus werd de verklaring van de rechten van de mens en de burger gepresenteerd.

Zo’n 6000 vrouwen uit Parijs gingen op 5 oktober 1789 naar het koninklijk paleis in Versailles. De hongerlijdende bevolking eiste brood, sleepte de koning en de koningin naar Parijs en doodde hen daar. Zo werd 1789 het jaar van de revolutie.

Zelfbeschikkingsrecht

De slogan van de Franse Revolutie was: ”Ni Dieu, ni maître” (Geen God, geen meester). De revolutionaire geest streefde, vrijwel nietsontziend, naar vrijheid. Het decor van de revolutionaire geest werd gevormd door het paleis van Versailles. Het paleis is nu, in maart 2024, het decor waarin niet alleen gestemd werd over abortus als grondrecht, maar waarin de realisering ervan ook feestelijk werd verwelkomd.

De hervormde hoogleraar F.O. van Gennep schreef in zijn boekje ”De terugkeer van de verloren Vader” (1989) dat de Franse Revolutie werd gekenmerkt door zowel de moord op de koning als de moord op God. Deze beide tegelijk vormden de ”vadermoord”, die noodzakelijkerwijs leidde tot een vaderloze samenleving. De rol van de Vader werd ingenomen door ideologieën, waaronder ook het feminisme. In Nederland profileerde het feminisme zich in de jaren zeventig met de leus ”De vrouw beslist!” We zien dat het effect ervan nu tot het uiterste wordt doorgevoerd: het recht om andermans leven te doden ten behoeve van de eigen vrijheid.

Frankrijk heeft de autonomie van de vrouw vrijwel absoluut gemaakt. Het zelfbeschikkingsrecht wordt niet eens meer als waarde afgewogen tegen de waarde van (de beschermwaardigheid van) het ongeboren leven. Het ongeboren leven is uit het blikveld verdreven.

De ambiance van het paleis van Versailles, waar deze geschiedenis is geschreven, is een teken aan de wand. Uiteindelijk leidt het verlichtingsdenken tot een mensbeeld waarin de mens zichzelf vernietigt. Wat kort door de bocht: ”Geen God, geen meester, geen beschermwaardigheid van (ongeboren) menselijk leven”. „De barmhartigheid van goddelozen is meedogenloos”, sprak koning Salomo (Spreuken 12:10b).

Revolutiegeest

De Fransen melden steeds niet zonder trots dat zij het eerste land ter wereld zijn dat abortus als fundamenteel recht in de grondwet heeft vastgelegd. Blijkbaar verwachten ze dat andere landen zullen volgen. Als het inderdaad net zo gaat als bijna 250 jaar geleden, na de Franse Revolutie, kunnen we onze borst natmaken. De geest van de revolutie kreeg vrijwel geheel Europa in de greep. Laten we daarom maar doen wat een van mijn collega’s uit Parijs mij voorhield toen ik contact met hem zocht rond de Franse abortusperikelen. Hij wees op de bekende uitspraak van de Spaanse geestelijke Ignatius van Loyola (1491-1556): „Doe alsof alles van jou afhangt en bid alsof alles van God afhangt.”

Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit het Reformatorisch Dagblad. De volledige bronvermelding luidt: Alderliesten, A., 2024, Ongeboren leven verliest het in Frankrijk, Reformatorisch Dagblad 53 (288): 26-27 (artikel).

Een Europabrede prolifebeweging moet in gezamenlijkheid haar verantwoordelijkheid nemen. Haar opdracht is om bij een onbedoelde zwangerschap hoop te geven aan ouders en kind.

Menselijke waardigheid is niet alleen in het in West-Europa dominante liberale denken, maar ook binnen de christelijke traditie belangrijk. Ze komt dan ook vaak terug als grondslag in allerlei mensenrechtenverklaringen. Toch wordt ze dagelijks geschonden. Aan de randen van het leven, rond abortus en actieve stervenshulp, krijgt zowel Nederland als Duitsland wetgeving die de menselijke waardigheid steeds erger met voeten treedt. Ik zoom in op abortus. Hoe gaat het daarmee in Nederland?

Weggedrukt

In Nederland geldt sinds 1984 de Wet afbreking zwangerschap (Waz). Het eerste uitgangspunt van deze wet is dat abortus verboden is, tenzij de vrouw zich in een noodsituatie bevindt als gevolg van een onbedoelde zwangerschap. De wet valt terecht nog steeds onder het Wetboek van Strafrecht. Wat een noodsituatie inhoudt, laat de wetgever echter in het ongewisse. Dat baant de weg naar een abortuspraktijk waarin de reden voor abortus er nauwelijks toe doet.

Het tweede uitgangspunt van de Waz is dat het ongeboren leven bescherming toekomt. In de praktijk wordt de waarde van het ongeboren leven echter weggedrukt door de waarde van de autonomie van de vrouw. Dat blijkt bijvoorbeeld uit twee wetsveranderingen die het parlement vorig jaar goedkeurde. Beide maken de beschikbaarheid van abortus laagdrempeliger. Allereerst is de verplichte beraadtermijn van vijf dagen afgeschaft. Ten tweede hoef je voor een medicamenteuze afbreking (de abortuspil) niet meer naar een abortuskliniek; deze is op recept verkrijgbaar bij de huisarts.

Gevreesde tendens

De Nederlandse abortuswet biedt, net als de Britse, ruimte voor abortus tot 24 weken zwangerschap. Dit is in Europa de langste termijn. Vrouwen uit allerlei landen komen dan ook naar Nederland voor een late abortus.

In Nederland worden zo’n 30.000 abortussen per jaar uitgevoerd. Opmerkelijk in de jongste cijfers is dat de meeste abortussen plaatsvinden bij vrouwen tussen 30 en 34 jaar. In eerdere jaren betrof dit een jongere leeftijdscategorie.

Zorgwekkend is de sterke stijging (ruim 50 procent in enkele jaren) van het aantal zwangerschapsafbrekingen op basis van prenatale diagnostiek, dus op grond van een medische indicatie. De oorzaak ervan is niet bekend. Is het een gevolg van de invoering van de 13-wekenecho in 2021 en van de NIPT (niet-invasieve prenatale test)? Is dit het begin van de gevreesde tendens dat geïntensiveerde prenatale screening leidt tot meer abortussen? Dat zou aangrijpend zijn. Vanwege de moeilijke en medisch-ethisch complexe situaties die er kunnen zijn. Maar ook omdat dit cijfer mogelijk vertelt dat we steeds minder goed kunnen omgaan met lijden en gebreken.

Geborgenheid

Mensen staan in relatie tot anderen. Maar rond een onbedoelde zwangerschap voelen veel vrouwen zich juist eenzaam. Ze missen iemand die hen steunt in de keuze voor het leven. Door een abortus wordt niet alleen een zwangerschap afgebroken, maar ook de relatie tussen het ongeboren kind en de moeder en vader. Verder loopt de relatie tussen de moeder en haar partner na een abortus regelmatig stuk (de cijfers variëren van 25 tot 75 procent). Een abortus beschadigt dus wezenlijke relaties en is als zodanig mensonwaardig.

Menselijke waardigheid is ook te zien als een opgave. In relaties gaat het om erkenning en liefdevolle zorg. We hebben als mensen de waardige opdracht om elkaar aandacht en liefde te geven. Menselijke waardigheid is kwetsbaar. Het ongeboren leven is kwetsbaar. Onbedoeld zwangere vrouwen en vrouwen en mannen na een abortus kunnen beschadigd zijn. Juist dan zijn bescherming en liefdevolle geborgenheid van relaties nodig.

Het goede nieuws vandaag is dat prolifemensen hoopbrengers en vredestichters zijn. We zijn geroepen om sjalom te brengen. Dat betekent vrede, harmonie en heelheid brengen waar gebrokenheid is. Sjalom staat voor een samenleving waarin abortus onnodig en ondenkbaar is. Sjalom staat voor gemeenschappen waarin het ongeboren leven welkom is, ook al is het onverwacht of gehandicapt. Sjalom is een arm om een onbedoeld zwangere vrouw heen slaan en tegen haar zeggen: „Ik steun je, je staat er niet alleen voor.” Sjalom staat voor leven dat niet wordt afgebroken en voor het intact blijven van moederschap en vaderschap. Sjalom is de erkenning dat we afhankelijke wezens zijn en niet zonder elkaar kunnen.

Dat geldt ook internationaal. Er worden niet alleen ”Marsen voor het Leven” in Duitsland gehouden. Op 11 november is er de Mars voor het Leven in Nederland, in Den Haag. Laten we als Europabrede prolifebeweging in gezamenlijkheid onze verantwoordelijkheid nemen en samen werken aan een menswaardig Europa dat hoop voor moeder en kind ademt.

Laten we geborgenheid bieden aan mannen en vrouwen rond onbedoelde zwangerschap en aan het ongeboren leven zelf. Dan kunnen we samen met de kwetsbaren, zoals Dietrich Bonhoeffer dichtte, „getrost erwarten was kommen mag. Gott ist bei uns am Abend und am Morgen, und ganz gewiss an jedem neuen Tag”.

Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit het Reformatorisch Dagblad. De volledige bronvermelding luidt: Alderliesten, A., 2023, Prolifebeweging moet menswaardig Europa beogen, Reformatorisch Dagblad 53 (145): 24-25 (artikel).