Vanaf 1 januari is de abortuspil bij de huisarts te krijgen. Kees van Helden maakt zich zorgen. Hij laat zien dat het gebrek aan medisch toezicht verschillende risico’s met zich meebrengt.

De Rutgers Stichting, de Fiom en SeksHag (Nederlandse Expertgroep, SOA, HIV en Seksualiteit) hebben onlangs gezamenlijk een leidraad gepubliceerd inclusief een patiëntenfolder voor vrouwen die na 1 januari 2025 de abortuspil willen gaan halen. Vanaf 1 januari wordt het wettelijk nog eenvoudiger om de abortuspil te krijgen: namelijk bij de eigen huisarts.

Althans, via huisartsen die hieraan mee willen gaan werken. De patiëntenfolder roept echter nogal wat vragen op en naast de verruiming van het verkrijgen van de abortuspil is de verruiming in deze folder grensverleggend en schokkend tegelijk!

Volgens de recent aangepaste Wet Afbreking Zwangerschap mag een abortus worden uitgevoerd door een abortuscentrum of een ziekenhuis met een verleende vergunning én door een huisarts indien het om een medicamenteuze abortus gaat tot negen weken zwangerschap.

Zonder vergunning

Een abortus uitvoeren zonder een vergunning is strafbaar in Nederland: artikel 296, Wetboek van Strafrecht. Uit de gerechtelijke uitspraak in een hoger beroep van Women on Waves blijkt dat een overtijdbehandeling (tot zestien dagen na het uitblijven van een menstruatie) niet onder artikel 296 valt. En dat geldt ook voor het voorschrijven van de abortuspil via de huisarts.

Voor het verkrijgen van de abortuspil ging tot nu toe een onbedoeld zwangere vrouw naar een abortuscentrum. Daar vond een intakegesprek plaats waarin zij vertelt over hoelang zij denkt zwanger te zijn en haar motivatie uitlegt. Er wordt een echo gemaakt om de werkelijke zwangerschapsduur te bepalen en een buitenbaarmoederlijke zwangerschap uit te sluiten.

Er worden alternatieven besproken en wanneer er gezamenlijk wordt vastgesteld dat het een onoverkomelijke noodsituatie is, dan wordt de behandelmethode besproken. Indien de vrouw kiest voor een abortus met de abortuspil, dan wordt onder toeziend oog van een medisch geschoolde medewerker ter plekke de eerste pil ingenomen.

De abortuspil is in Nederland slechts toegestaan tot een zwangerschapsduur van 63 dagen na de eerste dag van de laatste menstruatie. De tweede set pillen krijgt de vrouw mee en moet ze 12 tot uiterlijk 72 uur later zelf vaginaal inbrengen.

Veiligheid onduidelijk

Op verscheidene websites van abortuscentra staat dat tijdens de abortus, dus na inbrengen van de tweede set pillen, iemand bij de vrouw moet blijven die op de hoogte is. En die eventueel met haar naar een eerstehulppost kan rijden indien de bloeding bij het uitdrijven van het dode kindje te hevig wordt of te lang aanhoudt.

Is de abortuspil dan wel veilig? Dat weten we dus nu juist niet! In de informatiefolder van het Vrelinghuis in Utrecht (een van de grootste abortuscentra van Nederland) staat: ‘Het percentage mislukkingen is 4-6 maal hoger dan bij een zuigcurettage’. De leidraad voor de huisartsen spreekt over 2-3 keer zo groot. In de nieuwe patiëntenfolder staat: ‘dat de abortuspil net zo effectief en veilig is als een curettage in een abortuscentrum.’

In de samenvatting van de bijsluiter staat bij punt 1 te lezen: ‘Slik thuis 1 tablet mifepriston’ (dat is het eerste middel dat maakt dat het kindje doodgaat). Je zou er bijna overheen lezen… In de nieuwe wetgeving is de procedure namelijk veranderd zodat de vrouw dit inderdaad zelf thuis kan doen.

Niet meer een arts met vergunning start de abortus, maar dat doet de vrouw voortaan volledig zelf, in haar eigen huis, niet meer in een ziekenhuis of in een abortuscentrum met vergunning en zelfs niet in de praktijk van de huisarts.

Echo niet nodig

Hiermee is echter elke controle op het uitvoeren van de abortus weg. Wie controleert of de vrouw de pillen op tijd inneemt? En niet de pillen bijvoorbeeld door twijfel nog een week of drie, vier laat liggen met alle risico’s van dien? Of dat de vrouw de abortuspillen helemaal niet voor zichzelf haalt maar voor iemand anders? Volgens de patiëntenfolder is immers een echo niet nodig.

De arts moet haar op gevoel of de blauwe ogen geloven. Ook in de ‘Klinische les’ over medicamenteuze zwangerschapsafbreking van Peter Leusink, Mirella Buurman en Nicole Stevens in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde staat te lezen dat een echo niet per se nodig is.

Samenvattend maakt deze stap van de abortuspil bij de huisarts en de richtlijnen van de bijsluiter duidelijk welke richting het opgaat. Een echo is niet meer verplicht voor het bepalen van de zwangerschapsduur of een buitenbaarmoederlijke zwangerschap en de vrouw mag nu de abortus gewoon volledig zelf thuis uitvoeren.

Daarmee is elke controle verdwenen. Een uiterst schokkende en zorgelijke ontwikkeling waarbij niet alleen geen rekening meer wordt gehouden met het kind maar ook de gezondheid van de vrouw door de pro-abortuslobby wordt bedreigd.

Noot van de redactie: Zie ook deze reactie van twee huisartsen toen dit wetsvoorstel besproken werd. Helaas heeft men nauwelijks rekening gehouden met hun bezwaren.

Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit het Nederlands Dagblad. De volledige bronvermelding luidt: Helden, K van., 2024, Abortuspil mag mee naar huis en daarmee verdwijnt elke controle, Nederlands Dagblad 81 (21.855): 14-15 (artikel).

In de memorie van toelichting bij de abortuswet uit 1984 staat dat „bij de huidige stand van de medische wetenschap vruchten van minder dan 24 weken als niet levensvatbaar beschouwd worden”. Waarom wordt die termijn niet aangepast aan de medische mogelijkheden van 2024?

De in Nederland geldende abortustermijn (grens bij 24 weken) is al jaren een punt van discussie. Het huidige Tweede Kamerlid Don Ceder (ChristenUnie) schreef hierover al in 2014 een uitgebreid artikel op de website van juristenvereniging Provita. Zijn conclusie over de abortusgrens: „Die bestaat helemaal niet in ons land!”

In de media, bij vele organisaties en zelfs door politici wordt bijna altijd gesproken van een wettelijke grens van 24 weken bij abortus. De realiteit is echter dat de wet niet spreekt over een 24 wekengrens, maar over een levensvatbaarheidsgrens (het moment waarop kinderen buiten de baarmoeder kunnen overleven). We zijn nu tien jaar verder en deze grens is weer onderwerp van gesprek geweest. Met een teleurstellende toepassing! Hoe zit het dan? En wat is er aan de hand?

Voetnoten

Op 1 november 1984 is de Nederlandse abortuswet in werking getreden. In de afgelopen veertig jaar zijn er in Nederland ongeveer 1,3 miljoen abortussen uitgevoerd. Tel je de gedoogde abortussen uit de jaren daarvoor erbij, dan zitten we al op anderhalf miljoen kinderen die gedood werden in de moederschoot. In de memorie van toelichting bij de Wet afbreking zwangerschap uit 1984 staat deze passage: „Wat betreft de nadere precisering van de zwangerschapsduur waarbij aangenomen moet worden dat de vrucht levensvatbaar is, dient overwogen te worden dat bij de huidige stand van de medische wetenschap vruchten van minder dan 24 weken als niet levensvatbaar beschouwd worden.”

Juist over deze levensvatbaarheidsgrens is het nodige te doen geweest. Dit heeft ermee te maken dat door de jaren heen de medische kennis voor behandeling van te vroeg geboren kinderen is toegenomen en de middelen zijn verbeterd. Daardoor hebben te vroeg geboren kinderen ook voor die 24 weken een kans van overleven.

Echter, in Nederland is er een algemeen geldend behandelprotocol wanneer een ziekenhuis actieve zorg gaat verlenen bij een dreigende vroeggeboorte. Daarin is de grens vastgesteld op 24 weken en nul dagen. In een aantal omliggende landen, zoals Duitsland en Zweden, ligt die grens wat lager, bij 23 en 22 weken. Waar in Nederland ongeveer de helft van de kinderen die na 24 weken werden geboren in leven blijft, is dat in bepaalde centra in Zweden het geval bij kinderen geboren na 22 weken.

Individuele factoren

De vraag is opgeworpen of met de nieuwe mogelijkheden het huidige Nederlandse protocol nog wel actueel is. Een werkgroep heeft zich uitgebreid hierover gebogen. Zo is er gekeken naar de overlevingskansen per zwangerschapsduur en ook of er blijvende schade of een handicap optreedt bij het te vroeg geboren kindje. Zoals was te verwachten, luidde de slotsom: hoe verder de zwangerschap is gevorderd, hoe groter de overlevingskansen worden en hoe lager de kans op blijvende schade. Daarnaast wijst het onderzoek op individuele factoren, zoals geboortegewicht, geslacht en eenling/meerlingzwangerschap, die de overlevingskans bij extreme vroeggeboorte kunnen beïnvloeden.

Ook de zekerheid over de zwangerschapsduur kan een rol spelen. Immers, niet iedere vrouw weet exact de datum van de eerste dag van haar laatste menstruatie. Je kunt er dus zomaar drie tot vier dagen naast zitten. En als de vrouw pas verder in de tijd ontdekt dat ze zwanger is, dan kan de telling er wel een of twee weken naast zitten. Dan wordt het lastig om te bepalen of er voor een te vroeg geboren kindje wel of geen behandeling wordt ingezet.

Tegenstrijdig

De werkgroep die onderzocht of de behandelgrens van te vroeg geboren kinderen bijvoorbeeld een week omlaag zou kunnen, wil die grens echter handhaven op 24 weken en nul dagen. Een van de overwegingen ter onderbouwing daarvan is: „Op dit moment is er tekort aan ICN-verpleegkundigen. Bij een eventuele verschuiving van de ondergrens voor het aanbieden van actieve opvang van 24 naar 23 weken zal dit probleem potentieel groter worden omdat deze kinderen in het algemeen lang op de NICU opgenomen liggen.”

Een begrijpelijke zorg van de werkgroep en inderdaad een overweging die terecht meegenomen moet worden. In de slotconclusie staat echter een andere en zeer opmerkelijke overweging om deze ondergrens niet te verschuiven: „mogelijke juridische knelpunten in relatie tot de Wet afbreking zwangerschap”. Het is juist deze overweging die veel vragen oproept.

Zoals aangegeven is de abortusgrens in de Wet afbreking zwangerschap gebaseerd op de levensvatbaarheid. Bij verschuiving van deze grens zal die voor abortus moeten worden aangepast op basis van de memorie van toelichting. Maar de werkgroep voor behandeling van te vroeg geboren kinderen houdt vreemd genoeg vast aan het bestaande criterium: niet behandelen onder de abortusgrens van 24 weken en nul dagen. Dan is niet de levensvatbaarheidsgrens leidend voor de abortusgrens, maar de in 1984 ingestelde abortusgrens van 24 weken. Die grens werd echter afhankelijk gemaakt van de voortgang van de medische wetenschap. Als dan anno 2024 toch wordt vastgehouden aan die grens van 24 weken en 0 dagen bij het behandelen van te vroeg geboren kinderen, dan wringt dat enorm.

Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit het Reformatorisch Dagblad. De volledige bronvermelding luidt: Helden, K van, 2024, Grens voor behandeling bij vroeggeboorte kan omlaag, Reformatorisch Dagblad 54 (159): 24-25 (artikel).